Себеп - салдар үстеуі

Презентация қосу

Қазақ тілі
Себеп – салдар
үстеуі
6 -сынып
І. Қызығушылықты ояту

Ұйымдастыру кезеңі:

Психологиялық орта туғызу:
- Оқушылар, жұмыс барысында көтеріңкі көңіл - күй
мен сәттілік тудыру үшін бір - бірімізге қарап жымиып,
көңілімізді көтерер «зат есім» айтайық, «етістікпен» сәттілік
тілейік, «сын есіммен» еркелетейік.
Үй тапсырмасын тексеру:

А) «Бұл қай үстеу?» жұмбақ әңгіме
Б) «Дау-дамай» стратегиясы бойынша «иә,жоқ» сөздерін
айта отырып,сұрақтарға жауап беру.
1.Үстеу құрамына қарай екіге бөлінеді? (Иә)
2.Бүгін,ертең сөздері мекен үстеуі? (Жоқ)
3.Үстеу заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөз табы?
(Жоқ)
4. Мекен үстеуі қимылдың,іс-әрекеттің болу орнын білдіреді?
(Иә)
5.Үстеулер мағынасына қарай жеті түрге бөлінеді? (Иә)
6.Күшейткіш үстеуі қалай, не мақсатпен деген сұрақтарға
жауап береді? (Жоқ)
Ақпанның жиырма бесі

Себеп-салдар үстеуі
ҮСТЕУДІҢ ТҮРЛЕРІ СҰРАҚТАРЫ МЫСАЛДАРЫ

1.Мезгіл үстеуі Қашан? Қашаннан? Қашаннан бері? Бүгін, былтыр, биыл, таңертең, бүрсігүні, қыстан бері, ала жаздай, күні-түні, ендігәрі, күндіз,
бағана, таң сәріге дейін, енді, қазір, әлгінде, ежелден, кеше.

2.Мекен үстеуі Қайда? Қайдан? Қалай қарай? Кейін, алдыға, артқа, әрі-бері, ілгері-кейін, әрмен қарай, тысқары, төменнен, жоғары-төмен,
алдыдан.

3.Сын-қимыл (бейне) Қалай? Қайтіп? Қалайша? Кімше? Тез, жылдам, бетпе-бет, ақырын, бірден, әрең-әрең, жиі-жиі, бірте-бірте, бұрынғыдай, бұлбұлша,
үстеуі арыстандай, келе сала, емін-еркін, лезде, осылай.

4.Мөлшер үстеуі Қанша? Қаншама? Қаншалық? Қыруар, біршама, әжептәуір, неғұрлым, мұншама, соншалық, әжептәуір, мұнша, сонша, бірталай,
көп.

5.Күшейткіш үстеуі Қалай? Қандай? Тым, өте, ең, тіпті, әбден, мүлдем, нағыз, керемет, аса, өңкей, кілең, орасан, ылғи, сәл, нақ, ерен,
дәл.

6.Мақсат үстеуі Қалай? Не мақсатпен? Қасақана, әдейі, жорта, әдейілеп.

7.Себеп-салдар үстеуі Не себепті? Неге? Құр босқа, текке, амалсыздан, шарасыздан, лажсыздан, босқа, бекерден-бекер, бекер, босқа.
Босқа әуре болма.
Амалсыздан келіп отыр.
Бекерге айтқансың.
Ой қозғау:
1.Қожа сөмкеге бақаны лезде салды.
(қалай?сын-бейне)
2.Қожа сөмкеге бақаны қасақана салды.
(не мақсатпен? мақсат үстеуі)
3. Қожа сөмкеге бақаны құр босқа салды.
(неге?себеп-салдар үстеуі)
4. Қожа сөмкеге бақаны салып,кейін кетті.
(қайда?мекен үстеуі)
5. Қожа сөмкеге бақаны таңертең салды.
(қашан?мезгіл үстеуі)
6. Қожа сөмкеге бақаны онша қорықпай салды.
(қаншалықты?мөлшер үстеуі)
7. Қожа сөмкеге бақаны аса сақтықпен салды.
(қандай?күшейткіш)
ІІ. Мағынаны тану

А) Оқулықпен жұмыс: 288-жаттығу

Ә) «Оң қол, сол қол » ойыны.

Мен сөздерді оқимын үстеу болса оң қолды, басқа сөз табы
болса сол қолды көтересіңдер.
Биыл, ақылды, кітап, іші-сырты, жасыл, кешке қарай,
ондаған, айтайынша, енді-енді, мен .
Б) «Кім шапшаң?» ойыны
1. Ол осындай қадамға амалсыздан барды.
2. Талғат әлгінде айтқан сөздерін себепсіз айта салыпты.
3. Оның айтқандарын ешкім елемеді және біраз уақыттан бері босқа далбасалап
сөйлепті.
4. Туған жерін тастап, бұл жерге шарасыздан келді.
(босқа – зря- in vain , амалсыздан – вынужденно - compulsively,
себепсiз – без причины- without a reason , шарасыздан –
от безысходности - from despair)
В) Тақтамен жұмыс: Үстеуді сәйкестендіру тесті

Әдейі Мезгіл үстеуі

Тысқары Мекен үстеуі

Өте, нақ Сын-қимыл үстеуі

Қыруар Мөлшер үстеуі

Әрең-әрең Күшейткіш үстеу

Енді Мақсат үстеу

Бекерге Себеп-салдар үстеу
Г) Жеке оқушымен жұмыс:Семантикалық кесте

Мысалдар Мезгіл Мекен Мөлшер Сын-қимыл Күшейткіш Мақсат Себеп-салдар

Ақырын +
Анағұрлым +
Орасан
Бүрсігүні +
Бірталай
Әдейі +
Бірте-бірте +
Сонда +
Қаннен-қаперсіз +
Босқа +
Жорта +
Қыруар +
Әжептәуір +
Күні-түні +
Бері +
Өңкей +
Осында +
Мұншама +
Бағана +
Емін-еркін +
Ең +
Шарасыздан +
Таң сәріде +
Әлгінде +
Қолма-қол +
ІІІ. Ой толғаныс
Сабақты бекіту: А) Сөзжұмбақ

н
а
у
р
ы
з
1.Мөлшер үстеуінің сұрағы.
2.Мағынасына қарай қай үстеу қалай? не мақсатпен? деген
сұрақтарға жауап береді?
3.Жұрнақ арқылы жасалатын үстеуді қандай үстеу дейміз?
4. «Ендігәрі» тұлғасына қарай қандай үстеу?
5.Биыл 22 наурызда «Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мерекесі»
тойланады. Сөйлемде қандай үстеу сөз бар?
6. «Ертең» мағынасына қарай қандай үстеу?
Сөзжұмбақ
Қ а н ш а
М а қ с а т
Т у ы н д ы
К ү р д е л і
Б и ы л
М е з г і л
1.Мөлшер үстеуінің сұрағы.
2.Мағынасына қарай қай үстеу қалай? не мақсатпен? деген
сұрақтарға жауап береді?
3.Жұрнақ арқылы жасалатын үстеуді қандай үстеу дейміз?
4. «Ендігәрі» тұлғасына қарай қандай үстеу?
5.Биыл 22 наурызда «Ұлыстың ұлы күні – Наурыз мерекесі»
тойланады. Сөйлемде қандай үстеу сөз бар?
6. «Ертең» мағынасына қарай қандай үстеу?
Ә) Топтастыру
Мекен

Сын-
Мезгіл қимыл

Үстеу

Күшейткіш
Мөлшер

Себеп-
Мақсат салдар
Қорытынды:
Дәстүрлі сұрағымыз

- Екі көз не үшін керек?
- Жақсыларды көру үшін.
- Екі қолың не үшін керек?
- Елге көмек беру үшін керек.
- Құлақ деген не үшін керек?
- Ақыл - кеңес тыңдау үшін
- Тіл мен жағың не үшін керек?
- Ақиқатты айту үшін.
- Ал аяғың ше?
- Шетте жүрсем, туған жерге қайту үшін.
- Ал үстеу не үшін қажет?
- Иә, туған жерге жету үшін екі аяғың қандай қажет болса, қазақ
тілінің дәрежесі жоғары болуына үстеу сынды сөз табының қосар
үлесі зор.
1) 287-жаттығу.
2) Үстеудің барлық түрін
қатыстырып, “Менің болашақ
мамандығым” тақырыбына
ойтолғау жазу.
р Оқушының Үй Үй Қызы Оқу «Оң қол, «Кім Сәй Семан Сөзжұм Топтас
/с аты-жөні тапсыр тапсыр ғушы лық сол қол» шап кесте тикалық бақ тыру
І топ масы масы лықты пен ойыны шаң» ндіру карта
1 2 ояту жұмыс ойыны тесті

1 Қуанышева Г

2 Сабыров Б
3 Мәдениетов Қ
4 Құлмұхамбет А
5 Жеңісов Н
6 Ғалымжанов Ә
7 Базекешов Н
8 Жолдығұлова А

р Оқушының Үй Үй Қызы Оқу «Оң қол, «Кім Сәйке Семан Сөзжұм Топтас
/ аты-жөні тапсыр тапсыр ғушы лық сол қол» шап стен тика бақ тыру
с масы масы лықты пен ойыны шаң» діру лық
ІІ топ 1 2 ояту жұмыс ойыны тесті карта

1 Қуандықова Г

2 Сабыров Р
3 Тәжімұратова Д
4 Идирисова А
5 Жалғас М
6 Жақұт Ә
7 Елешова А

Ұқсас жұмыстар

ҮСТЕУ. Үстеудің лексика-грамматикалық сипаты

Шылаулар Шылау сөздер

Үстеудің мағыналық түрлері

Сөз таптарына саяхат туралы ақпарат

Үстеулердің морфологиялық белгілері

Үстеу 7 сынып

Салалас құрмалас

Салалас құрмалас сөйлем

Қарсылықты салалас Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас

Сын – қимыл (бейне) үстеуі

Пәндер