6-сынып қазақ тілі: Себеп-салдар үстеуі мен үстеудің түрлері

Қазақ тілі

Себеп - салдар үстеуі

6 -сынып

Ұйымдастыру кезеңі:

- Оқушылар, жұмыс барысында көтеріңкі көңіл - күй мен сәттілік тудыру үшін бір - бірімізге қарап жымиып, көңілімізді көтерер «зат есім» айтайық, «етістікпен» сәттілік тілейік, «сын есіммен» еркелетейік.

І. Қызығушылықты ояту

Психологиялық орта туғызу:

Үй тапсырмасын тексеру:

А) «Бұл қай үстеу?» жұмбақ әңгіме

Б) «Дау-дамай» стратегиясы бойынша «иә, жоқ» сөздерін айта отырып, сұрақтарға жауап беру.

1. Үстеу құрамына қарай екіге бөлінеді? (Иә)

2. Бүгін, ертең сөздері мекен үстеуі? (Жоқ)

3. Үстеу заттың қимылын, іс-әрекетін білдіретін сөз табы? (Жоқ)

4. Мекен үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің болу орнын білдіреді? (Иә)

5. Үстеулер мағынасына қарай жеті түрге бөлінеді? (Иә)

6. Күшейткіш үстеуі қалай, не мақсатпен деген сұрақтарға жауап береді? (Жоқ)

Ақпанның жиырма бесі

Себеп-салдар үстеуі

ҮСТЕУДІҢ ТҮРЛЕРІ

СҰРАҚТАРЫ

МЫСАЛДАРЫ

1. Мезгіл үстеуі

Қашан? Қашаннан? Қашаннан бері?

Бүгін, былтыр, биыл, таңертең, бүрсігүні, қыстан бері, ала жаздай, күні-түні, ендігәрі, күндіз, бағана, таң сәріге дейін, енді, қазір, әлгінде, ежелден, кеше.

2. Мекен үстеуі

Қайда? Қайдан? Қалай қарай?

Кейін, алдыға, артқа, әрі-бері, ілгері-кейін, әрмен қарай, тысқары, төменнен, жоғары-төмен, алдыдан.

3. Сын-қимыл (бейне) үстеуі

Қалай? Қайтіп? Қалайша? Кімше?

Тез, жылдам, бетпе-бет, ақырын, бірден, әрең-әрең, жиі-жиі, бірте-бірте, бұрынғыдай, бұлбұлша, арыстандай, келе сала, емін-еркін, лезде, осылай.

4. Мөлшер үстеуі

Қанша? Қаншама? Қаншалық?

Қыруар, біршама, әжептәуір, неғұрлым, мұншама, соншалық, әжептәуір, мұнша, сонша, бірталай, көп.

5. Күшейткіш үстеуі

Қалай? Қандай?

Тым, өте, ең, тіпті, әбден, мүлдем, нағыз, керемет, аса, өңкей, кілең, орасан, ылғи, сәл, нақ, ерен, дәл.

6. Мақсат үстеуі

Қалай? Не мақсатпен?

Қасақана, әдейі, жорта, әдейілеп.

7. Себеп-салдар үстеуі

Не себепті? Неге?

Құр босқа, текке, амалсыздан, шарасыздан, лажсыздан, босқа, бекерден-бекер, бекер, босқа.

Босқа әуре болма. Амалсыздан келіп отыр. Бекерге айтқансың.

Ой қозғау:

1. Қожа сөмкеге бақаны лезде салды.

(қалай?сын-бейне)

2. Қожа сөмкеге бақаны қасақана салды.

(не мақсатпен? мақсат үстеуі)

3. Қожа сөмкеге бақаны құр босқа салды.

(неге?себеп-салдар үстеуі)

4. Қожа сөмкеге бақаны салып, кейін кетті.

(қайда?мекен үстеуі)

5. Қожа сөмкеге бақаны таңертең салды.

(қашан?мезгіл үстеуі)

6. Қожа сөмкеге бақаны онша қорықпай салды.

(қаншалықты?мөлшер үстеуі)

7. Қожа сөмкеге бақаны аса сақтықпен салды.

(қандай?күшейткіш)

ІІ. Мағынаны тану

А) Оқулықпен жұмыс: 288-жаттығу

Ә) «Оң қол, сол қол » ойыны.

Мен сөздерді оқимын үстеу болса оң қолды, басқа сөз табы болса сол қолды көтересіңдер.

Биыл, ақылды, кітап, іші-сырты, жасыл, кешке қарай, ондаған, айтайынша, енді-енді, мен.

1. Ол осындай қадамға амалсыздан барды.

2. Талғат әлгінде айтқан сөздерін себепсіз айта салыпты.

3. Оның айтқандарын ешкім елемеді және біраз уақыттан бері босқа далбасалап сөйлепті.

4. Туған жерін тастап, бұл жерге шарасыздан келді.

(босқа - зря- in vain, амалсыздан - вынужденно - compulsively,

себепсiз - без причины- without a reason, шарасыздан -

от безысходности - from despair)

Б) «Кім шапшаң?» ойыны

Әдейі Мезгіл үстеуі

Тысқары Мекен үстеуі

Өте, нақ Сын-қимыл үстеуі

Қыруар Мөлшер үстеуі

Әрең-әрең Күшейткіш үстеу

Енді Мақсат үстеу

Бекерге Себеп-салдар үстеу

В) Тақтамен жұмыс: Үстеуді сәйкестендіру тесті

Г) Жеке оқушымен жұмыс:Семантикалық кесте

Мысалдар

Мезгіл

Мекен

Мөлшер

Сын-қимыл

Күшейткіш

Мақсат

Себеп-салдар

Ақырын

Анағұрлым

Орасан

Бүрсігүні

Бірталай

Әдейі

Бірте-бірте

Сонда

Қаннен-қаперсіз

Босқа

Жорта

Қыруар

Әжептәуір

Күні-түні

Бері

Өңкей

Осында

Мұншама

Бағана

Емін-еркін

Ең

Шарасыздан

Таң сәріде

Әлгінде

Қолма-қол

1. Мөлшер үстеуінің сұрағы.

2. Мағынасына қарай қай үстеу қалай? не мақсатпен? деген сұрақтарға жауап береді?

3. Жұрнақ арқылы жасалатын үстеуді қандай үстеу дейміз?

4. «Ендігәрі» тұлғасына қарай қандай үстеу?

5. Биыл 22 наурызда «Ұлыстың ұлы күні - Наурыз мерекесі» тойланады. Сөйлемде қандай үстеу сөз бар?

6. «Ертең» мағынасына қарай қандай үстеу?

ІІІ. Ой толғаныс

Сабақты бекіту: А) Сөзжұмбақ

Сөзжұмбақ

1. Мөлшер үстеуінің сұрағы.

2. Мағынасына қарай қай үстеу қалай? не мақсатпен? деген сұрақтарға жауап береді?

3. Жұрнақ арқылы жасалатын үстеуді қандай үстеу дейміз?

4. «Ендігәрі» тұлғасына қарай қандай үстеу?

5. Биыл 22 наурызда «Ұлыстың ұлы күні - Наурыз мерекесі» тойланады. Сөйлемде қандай үстеу сөз бар?

6. «Ертең» мағынасына қарай қандай үстеу?

Үстеу

Мезгіл

Мекен

Сын-қимыл

Мөлшер

Күшейткіш

Мақсат

Себеп-салдар

Ә) Топтастыру

Қорытынды:

Дәстүрлі сұрағымыз

Ұқсас жұмыстар

Сабақ жоспары: Себеп - салдар салалас құрмалас сөйлем

Қазақ халқының салт-дәстүрлері (Қара шаңырақ) және себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем

6-сынып қазақ тілі пәні: Сын есімнің мағыналық түрлері сабақ жоспары

6-сынып қазақ тілі сабақ жоспары: Түбір мен қосымша

6-сынып қазақ тілі пәні: еліктеу сөздерге арналған сабақ жоспары

6-сынып Қазақ әдебиеті: Ертегілер және олардың түрлері

6-сынып қазақ тілі: Қос сөздер және олардың түрлері - қайталама мен қосарлама, жазылу ережелері және жаттығулар

6-сынып қазақ тілі пәні: Түбір және қосымша - сабақ жоспары

6-сынып қазақ тілі сабақ жоспары: Түбір және қосымша

6-сынып қазақ тілі пәні: көмекші сөздер мен шылауды оқытудың орта мерзімдік жоспары

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz