Ноосфераның пайда болуы мен дамуы

Презентация қосу

УАЛШЕРОВА АРАЙЛЫМ НЫШАНБЕКҚЫЗЫ
О.Қ.О. ТҮРКІСТАН ҚАЛАСЫ
ТҮРКІСТАН МЕДИЦИНА КОЛЛЛЕДЖІ
ЖОСПАР
• Кіріспе
• Ноосфера
• Ноосфераның пайда болуы мен дамуы
• Биосфера
• Биосфера эволюциясы
• Биосфераның пайда болуы
• Қорытынды
• Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
• Адам іс-әрекеті арқасында биосфераның жаңа құрам бөлігі -
ноосфера (саналы адам сферасы) пайда болды. Бұл терминді
академик В. И. Вернадский енгізді. Ноосфера ұғымы адам іс-
әрекеті нәтижесінде биосфераны жаһандық қайта өзгерту дегенді
білдіреді. Құлашын кең жайған ғылыми-техникалық төңкеріс жер
бетін тез өзгертіп, шөлді аумақты көктемелендірді, көптеген
батпақты жерлер құрғатылып, естендер және су қоймалары
жасалды. Мәселен, Қытайдың орталық бөлігінде Үш шатқал алып
суқоймасы жасалды. Оның құрылысы үшін 50 миллионға жуық
адамды көшіру талап етілді! Жер қойнауынан орасан зор
мөлшерде қазынды казып алынды. Соның өзінде орасан көп
мөлшерде заттар, соның ішінде жаңа, бұрын айналымға енбеген
заттар, мысалы, радиоактивті материалдар айналымға тартылды.
Адамның ғарыштық ұшу іс-әрекетінің арқасында жер шегінен
шығып, ең алыс ғаламшарға қол жеткізуге мүмкіндігі көңіл
аударады. Адам аса терең ұңғыма қазды, өте терең шахта жасады,
мұхиттың тұңғиық тереңіне қол жеткізді, стратосфераны және
жердің сыртқы қабығын билеп алды. Сөйтіп ноосфера жер
тереңінен де, одан тысқарыға да құлашын жайды.
Владимир Иванович Вернадский
(1863-1945)
Ноосфера
• Ноосфера (гр. νόος – сана және σφαῖρα – орта, шар) – биосфераның
жаңа жағдайға көшкен деңгейі; адамның саналы түрде жүргізген
іс-әрекеттерінен туындайтын жер сферасындағы барлық өзгерістер
мен олардың дамуын анықтайтын басты фактор.[1]
• Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш 1927 жылы
француз ғалымдары Э.Леруа (1870 – 1954) мен
Тейяр де Шарден Пьер (1881 – 1955) енгізген.
• XX ғасырдың 30 – 40-жылдары ноосфераны материалистік тұрғыдан
сипаттап жазған В.И. Вернадский болды. Ол ноосфераны биосфера
мен қоғамның өзара қарым-қатынасынан туындайтын тіршіліктің
жаңа формасы, бұл саналы, ақыл-ойы жетілген адамзаттың
бағыттауымен қалыптасатын биосфераның жаңа эволюциялық
жағдайы деп түсіндірді.
Ноосфера – табиғат заңдылықтарының қоғамның ойлау
заңдарымен және әлеуметтік-экономкалық заңдылықтармен тығыз
байланысып жататын біртұтастығын (бүтіндігін) басқарушы жоғарғы
тип. Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы бұрын
игерілмеген жерлерді игеріп, бұрын пайдаланылмай келген табиғат
байлықтарын пайдаға асырып қоймай, ғарыш кеңістігін,
ғаламшарларды игеруге, ядролық қарулар жасауға мүмкіндік берді.
Биосфера
• Биосфера (гр. биос—тіршілік, өмір, гр. сфера — шар) — бұл ұғым биология
ғылымына XIX ғасырда ене бастады. Ол кездерде бұл сөзбен тек жер
жүзіндегі жануарлар дүниесі ғана аталатын. Кейінгі кездерде биосфера
геологиялық мағынада да қолданылады.
• Биосфера — тірі организмдер өмір сүретін жер қабаты. Жер бетінен 10—15 км
биікке көтерілгенге дейінгі және 2— 3 км құрғақтан немесе мұхиттардың 10 км
түбіне дейінгі жерде организмдер тіршілік етеді. Бұл терминді 1875 жылы
бірінші рет Аустрияның атақты геологы Э. Зюсс ғылымға енгізді. Бірақ
биосфера және оның жер бетінде жүріп жатқан процестері туралы ілімнің
негізін салған академик В.И. Вернацкий болды. Осы ілім бойынша, биосфера
+50 %-дан – 50 % -ға дейін температурасы болатын термодинамикалық қабат
болып саналады.
• Биосфера тұрақты тәртіпте жұмыс істейтін күрделі экологиялық жүйе болып
есептеледі. Биосфераның тұрақтығына ағзалардың үш тобының -
түзушілердің (автотрофтар), тұтынушылардың (гетеротрофтардың ) және
бүлдірушілердің (минералды ағзалық қалдықтар) себепкер болады. Бұл күй ′′
′биосфера гомеостазы′′′ деп аталады. Биосфера гемеостазы (биосфера
тұрақтылығы) оның эволюцияға бейімділігін жоғалтпайды. Биосфера
эволюциясы тарихының үлкен бөлігі мынадай негізгі екі фактор әсерінен
жүзеге асты:
• біріші фактор - бұл Жер тарихындағы табиғи геологиялық-климаттық
өзгерістері;
• екінші фактор - ағзалар эволюциясы және олардың биосфера құрам
бөліктеріне әсері.
• Тек ондаған, мыңдаған жылдардан соң ′′үшінші фактор′′ - адам факторы пайда
болды. Бұл фактор биосфераны едәуір өзгертті. Адамның арқасында
жасанды суқоймалар, орасан зор ауыл шаруашылық жер келбеті, алып
қалалар пайда болды.
Биосфера эволюциясы
• Биосфера эволюциясы — Жер бетіндегі тірі организмдердің пайда
болуынан бастап, қазіргі биосфера қабығының толық қалыптасу
аралығындағы ұзақ уақытты қамтитын биологиялық процесс.
• Биосфера эволюциясы — тірі организмдердің тіршілік әрекетінің
нәтижесі. Эволюция ілімі бойынша, Жер бетіндегі ең алғашқы тірі
организмдер химиялық эволюцияның биологиялық эволюцияға
ауысуынан пайда болған. Осы кезге дейін бұл процесс ұзақ
уақытты қамтыған деген пікірлер айтылып келсе, соңғы
жылдардағы микропалеонтологиялық, палеогеохимиялық,
ғарыштық химия, изотоптық, т.б. зерттеулердің қорытындысы
химиялық эволюцияның биологиялық эволюцияға қысқа
геологиялық мерзім аралығында ауысқандығын дәлелдеп отыр.
Жер планетасының геохронологиялық шежіресінде ең ежелгі
заман — криптозойда (4550 — 570 млн. жыл бұрын) тіршілік еткен
тірі организмдердің қазба қалдықтары сақталмаған. Ол кезде өте
ұсақ алғашқы прокариотты организмдер (цианобактериялар,
бактериялар, көкжасыл балдырлар) тіршілік еткен. Олардың қатты
қаңқасы болмаған, денесіне сіңген суда еріген әр түрлі
минералдық заттар ұсақ түйіршіктерге айналып, ежелгі тау
жыныстарының арасында сақталғандығы соңғы кезде
анықталды. Оны ғылымда строматолиттер деп атайды.
Қорытынды
• Тірі организмнің анорганикалық материядан пайда болуы жайында
тікелей экспериментті түрде алынған материал болмағандықтан
мұны шешу ғалымдарға оңай түскен жоқ. Идеалистер ең алдымен
діни ұғымдарды таратуға ұмтылды. Тірі организмдер құдайдың
құдіретімен пайда болды деген терминді ұсынды. Өсімдіктерді, жан-
жануарларды, адамдарды өлі инертті заттардан қазіргі біздің көріп
жүргеніміздей толық бейнелі түрінде құдай жаратты деп соқты. Грек
оқымыстысы Аристотель де тірі организм өзінен-өзі кенеттен пайда
болады дегеннен саяды. Адамзат құрттар, молюскалар немесе
шіріген заттардан пайда болды деп түсіндірді. Бірақ Франческо
Редидің жүргізген зерттеу жұмыстары, тірі организм өзінен-өзі
кенеттен пайда болды деген ұғымды жоққа шығарды. Ол жас етті
алып, оны стаканға салып, бетін дәкемен жауып қойды. Ешбір тірі
заттың пайда болғаны болмайтынын дәлелдеп шықты.
• Луи Пастер бактериялардың өршитін тұқымынан микроорганизмдер
дамитынын бірден білді. Сонымен тірі организм ешқашан да өзінен-
өзі дамымайтыны белгілі болды. Ф. Энгельс: «Табиғат
диалектикасында» материалистік тұрғыдан тіршіліктің пайда
болуының жалпы сипатын берді. Материал еш уақытта да
тыныштық қалыпта болмайтынын, ол үнемі қозғалыста болып,
дамып отыратынын айтты. Материя өзінң дамуында әр уақытта
жаңа күрделі түрге көшеді деп қорытынды жасады .
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану
бойынша /Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын -
Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б.
2. Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География
және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 б.
3. Сәтімбеков Р. Биология — Алматы, 2007.
4. Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық
терминдерінің түсіндірме сөздігі. Аныктамалық басылым.- Алматы: 2003.
5. Биология. М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. - Алматы: Атамұра,
2009.
6. “Қазақ Энциклопедиясы”, II-том
7. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География
және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 б.
8. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев,
Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-
қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
9. Ж.Ж. Жатқанбаев «Экология негіздері». Алматы 2003 ж
10. В.И. Вернадский «Биосфера», М. 1967 ж
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Ноосфера туралы

Экожүйенің энергетикалық типтері

Биосфера туралы ілімнің пайда болуын, көбінесе ұлы француз натуралисті

Биосфера құрылымы

1.Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар. 2.Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі

Экологиялық білім берудегі этикалық және эстетикалық проблемалар. Ерекше қорылатын табиғи территориялар – қоршаған ортаны қорғау шараларының бір түрі. Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы

Оттек айналымы

Экологиялық этика табиғаттың эстетикасы спетті

Табиғатты ұтымды пайдалану мен қоршаған ортаны пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау – биосфераны ноосфераға айналдырудың міндетті сатысы

Биосфераның эволюциясы

Пәндер