Спирттердің химиялық қасиеттері

Деңгейлік тапсырмалар 1) Стандартты деңгей (5 балл)

Көмірсутек класы

Алкандар

Алкендер

Алкадиендер

Алкиндер

Арендер

Жалпы формуласы

CnH2n+2

CnH2n

CnH2n-2

CnH2n-6

Гибридтену

Валенттік бұрыш

SP3

SP2

1090 28

1200

1800

1200

Сабақтың тақырыбы: Спирттер. Бір атомды қаныққан спирттер. Спирттердің қасиеттері, қолданылуы

Мақсаты:

Қаныққан бір атомды спирттердің құрылысы мен табиғатта таралуы, физикалық және химиялық қасиеттерін меңгеру, алынуы мен қолданылуына тоқталу

Күтілетін нәтиже:

А: Спирттің формулаларын жаза алады;

В: Физикалық және химиялық қасиеттерін ажырата алады, қолданылу аясын түсінеді;

С: Берілген реакция теңдеулерінен спирттің формуласын анықтай алады.

Мазмұны :

Спирттер, олардың жіктелуі

Қаныққан біратомдық спирттердің гомологтық қатары

Спирттердің изомериясы және номенклатурасы

Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері

Спирттердің химиялық қасиеттері

Қаныққан біратомды спирттердің қолданылуы

Өзіңді тексер

Қаныққан біратомды спирттердің қолданылуы

Өзіңді тексер

Қаныққан бір

Спирттер дегеніміз - құрамында көмірсутек радикалымен байланысқан гидроксо (ОН) тобы бар күрделі органикалық заттар R-OH

1. Спирттер, олардың жіктелуі

Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобының санына байланысты

Спирттер

Біратомды

Көпатомды

СН3 - ОН

Метил спирті (метанол)

СН3 - СН2 - ОН

Этил спирті (Этанол)

СН2 - СН2 СН2 - СН - СН2

ОН ОН ОН ОН ОН

Этиленгликоль Глицерин

СН2 - СН - СН - СН - СН - СН2

ОН ОН ОН ОН ОН ОН

Сорбит

Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобымен байланысқан көмірсутек радикалының табиғатына байланысты

Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобымен байланысқан көміртек атомының табиғатына байланысты

ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі бойынша спирттердің аталуы

функционалдық ОН тобы байланысқан ең ұзын тізбек таңдап алынып, көміртек атомдарын гидроксил тобы жақын орналасқан жағынан бастап нөмірлейді

Көмірсутектердің атына -ол деген жұрнақ қосып атайды.

ОН тобының орнынын - ол жұрнағынан кейін көміртек атомының санымен белгілейді

5 4 3 2 1

Н3С-СН2-СН2-СН2-СН2-ОН (пентанол-1)

2. Бір атомды спирттердің гомологтік қатары

СН3-ОН СН3ОН метил спирті

СН3-СН2-ОН С2Н5ОН этил спирті

СН3-СН2-СН2-ОН С3Н7ОН пропил спирті

СН3-СН2-СН2-СН2-ОН С4Н9ОН бутил спирті

Бір атомды қаныққан спиртердің гомологтік қатарының жалпы формуласы.

СnH2n+1ОН

Спирттердің ең қарапайым өкілдері СН3ОН метил спирті (метанол) C2H5-OH - этил спирті (этанол)

3. Спирттердің изомериясы және номенклатурасы

Спирттердің изомериясы :

Көміртек қаңқасының құрылысына байланысты.

Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты

Класаралық изомерлену (жай эфирлермен)

Бутил спиртінің изомерлері С4Н9ОН

бутанол-1

2-метилпропанол-1

СН3-СН2-СН2-СН2-ОН

СН3-С-СН3

СН3

бутанол-2

2-метилпропанол-2

Көміртек қаңқасының

құрылысына байланысты

изомерия

СН3-СН-СН2-СН3

ОН

СН3-СН-СН2-ОН

СН3

ОН

Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил тобының орнына байланысты изомерия

2-тапсырма. Атауын тап (5 балл)

Спирттерді атап берілген кестені толтырыңыз.

Формуласы

Халықаралық жүйе бойынша атауы

Басқаша атауы

СН3-ОН

Метанол

Метил спирті

СН3-СН2--ОН

Этанол

Этил спирті

СН3-СН2- СН2 - ОН

Пропанол

Пропил спирті

СН3-СН2- СН2- СН2-ОН

Бутанол

Бутил спирті

СН3- СН2- СН2- СН2- СН2-ОН

Пентанол

Амил спирті

Спирттердің алыну жолдары

Жүзім шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін адамдар өте ертеден пайдаланған. «Спирт» сөзі латынның «шараптың рухы» деген сөзінен шыққан көрінеді. Шарап спирті немесе этил спиртінің формуласы-С2Н5ОН Жүзімнің, қанттың, крахмалдың ферменттік ашуы нәтижесінде түзілетін бұл затты тұрмыста жай ғана спирт деп атайды. Ал XVlll ғасырдан бастап «спирт» деген сөзбен қатар «алкоголь» (әл-кугул) деген сөз қолданыла басталды.

Этил спиртін әртүрлі жолдармен алады. Соның бірі-глюкозадан ашытқы қатысында мына жалпы реакция бойынша алады:

С6Н12О6 2С2Н5ОН+ 2СО2

4. Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері

1. Галогеналкандардың гидролизі

СН3Cl + NaOH СН3ОН + NaCl

2. Алкендерді гидратациялау

СН2=СН-СН3 + Н2О СН3-СН-СН3

пропанол-2

метанол

хлорметан

пропен

to, Н+

ОН

1. Құрамында қанты бар заттардың ашуы

С6Н12О6 2СН3-СН2ОН + 2СО2

2. Метанның катализдік тотығуы

СН4 + [О] СН3ОН

3. Целлюлозаны гидролиздеп алу

(С6Н10О5) n + nН2О nС2Н5ОН

этанол

глюкоза

to, kat

метанол

метан

ашу

Қалыпты температурада С10 -ға дейінгі спирттер сұйық, өздеріне тән иісі бар заттар, С11-ден бастар қатты заттар. Спирттерде молекулааралық сутектік байланыстын болуына байланысты спирттер газ күйінде болмайды.

Молекулалық массасының артуына қарай сұйық спирттердің суда ерігіштігі төмендейді

Спирттер - органикалық және бейорганикалық заттардың жақсы еріткіші

Спирттердің физикалық қасиеттері