Спирттердің химиялық қасиеттері

Презентация қосу

Деңгейлік тапсырмалар
1) Стандартты деңгей (5 балл)

Жалпы
Көмірсутек класы Гибридтену Валенттік бұрыш
формуласы
CnH2n+2 SP3 1090 28
Алкандар
Алкендер CnH2n SP2 1200

Алкадиендер CnH2n-2 SP 1800

Алкиндер CnH2n-2 SP 1800

Арендер CnH2n-6 SP2 1200
Сабақтың тақырыбы:
Спирттер. Бір атомды
қаныққан спирттер.
Спирттердің қасиеттері,
қолданылуы
Мақсаты:
Қаныққан бір атомды спирттердің құрылысы мен
табиғатта таралуы, физикалық және химиялық
қасиеттерін меңгеру, алынуы мен қолданылуына
тоқталу

Күтілетін нәтиже:
А: Спирттің формулаларын жаза алады;
В: Физикалық және химиялық қасиеттерін ажырата
алады, қолданылу аясын түсінеді;
С: Берілген реакция теңдеулерінен спирттің
формуласын анықтай алады.
Мазмұны :
1. Спирттер, олардың жіктелуі
2. Қаныққан біратомдық спирттердің гомологтық
қатары
3. Спирттердің изомериясы және номенклатурасы
4. Спирттердің алынуы және физикалық қасиеттері
5. Спирттердің химиялық қасиеттері
6. Қаныққан біратомды спирттердің қолданылуы
7. Өзіңді тексер
1. Спирттер , олардың жіктелуі
Спирттер дегеніміз – құрамында
көмірсутек радикалымен байланысқан
гидроксо (ОН) тобы бар күрделі
органикалық заттар R-OH
Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобының
санына байланысты
Спирттер

Біратомды Көпатомды

СН3 – ОН СН2 – СН2 СН2 – СН - СН2
Метил спирті (метанол)
ОН ОН ОН ОН ОН
Этиленгликоль Глицерин
СН3 – СН2 – ОН
Этил спирті (Этанол) СН2 – СН – СН – СН – СН – СН2

ОН ОН ОН ОН ОН ОН
Сорбит
Спирттердің жіктелуі:гидроксил тобымен
байланысқан көмірсутек радикалының
табиғатына байланысты
Спирттердің жіктелуі: гидроксил тобымен
байланысқан көміртек атомының
табиғатына байланысты

біріншілі
к

екіншілі
к

үшіншілі
к
ИЮПАК халықаралық атаулар жүйесі
бойынша спирттердің аталуы

• функционалдық ОН тобы байланысқан ең ұзын
тізбек таңдап алынып, көміртек атомдарын
гидроксил тобы жақын орналасқан жағынан
бастап нөмірлейді
•Көмірсутектердің атына –ол деген жұрнақ қосып
атайды.
• ОН тобының орнынын – ол жұрнағынан кейін
көміртек атомының санымен белгілейді
5 4 3 2 1
Н3С-СН2-СН2-СН2-СН2-ОН (пентанол-1)
2. Бір атомды спирттердің гомологтік
қатары
СН3-ОН СН 3ОН метил спирті

СН3-СН2-ОН С2Н5ОН этил спирті

СН3-СН2-СН2-ОН С3Н7ОН пропил спирті

СН3-СН2-СН2-СН2-ОН С4Н9ОН бутил спирті

Бір атомды қаныққан спиртердің
гомологтік қатарының жалпы
формуласы.
СnH2n+1ОН
Спирттердің ең қарапайым өкілдері
СН3ОН метил спирті (метанол)
C2H5-OH - этил спирті (этанол)
(
3. Спирттердің изомериясы және
номенклатурасы
Спирттердің изомериясы :
Көміртек қаңқасының құрылысына
байланысты.
Көмірсутек тізбегіндегі гидроксил
тобының орнына байланысты
Класаралық изомерлену (жай
эфирлермен)
Бутил спиртінің изомерлері С4Н9ОН

бутанол-1 СН3-СН2-СН2-СН2-ОН Көмірсутек тізбегіндегі
гидроксил тобының
орнына байланысты
бутанол-2 СН3-СН-СН2-СН3 изомерия

ОН
Көміртек қаңқасының
2-метилпропанол-1 СН3-СН-СН2-ОН құрылысына байланысты
изомерия

СН3

ОН
2-метилпропанол-2 Көмірсутек тізбегіндегі
СН3-С-СН3 гидроксил тобының орнына
байланысты изомерия

СН3
2-тапсырма. Атауын тап (5 балл)
Спирттерді атап берілген кестені толтырыңыз.

Халықаралық Басқаша атауы
Формуласы жүйе бойынша
атауы
СН3-ОН Метанол Метил спирті

СН3-СН2--ОН Этанол Этил спирті

СН3-СН2- СН2 - ОН Пропанол Пропил спирті

СН3-СН2- СН2- СН2-ОН Бутанол Бутил спирті

СН3- СН2- СН2- СН2- СН2-ОН Пентанол Амил спирті
Спирттердің алыну жолдары
Жүзім шырыны ашығанда түзілетін шарап спиртін адамдар
өте ертеден пайдаланған.«Спирт» сөзі латынның «шараптың
рухы» деген сөзінен шыққан көрінеді. Шарап спирті немесе
этил спиртінің формуласы-С2Н5ОН Жүзімнің, қанттың,
крахмалдың ферменттік ашуы нәтижесінде түзілетін бұл затты
тұрмыста жай ғана спирт деп атайды. Ал XVlll ғасырдан
бастап «спирт» деген сөзбен қатар «алкоголь» (әл-кугул) деген
сөз қолданыла басталды.

Этил спиртін әртүрлі жолдармен алады. Соның бірі-глюкозадан
ашытқы қатысында мына жалпы реакция бойынша алады:

С6Н12О6 2С2Н5ОН+ 2СО2
4. Спирттердің алынуы және физикалық
қасиеттері

1. Галогеналкандардың гидролизі
СН3Cl + NaOH СН3ОН + NaCl
хлорметан метанол

2. Алкендерді гидратациялау
to, Н+
СН2=СН-СН3 + Н2О СН3-СН-СН3
пропен
ОН
пропанол-2
1. Құрамында қанты бар заттардың ашуы
С6Н12О6 2СН3-СН2ОН + 2СО2
глюкоза ашу этанол

2. Метанның катализдік тотығуы
to, kat
СН4 + [О] СН3ОН
метан метанол

3. Целлюлозаны гидролиздеп алу
(С6Н10О5)n + nН2О nС2Н5ОН
Спирттердің физикалық қасиеттері

Қалыпты температурада С10 –ға дейінгі
спирттер сұйық, өздеріне тән иісі бар заттар,
С11-ден бастар қатты заттар. Спирттерде
молекулааралық сутектік байланыстын
болуына байланысты спирттер газ күйінде
болмайды.

Молекулалық массасының артуына қарай
сұйық спирттердің суда ерігіштігі төмендейді

Спирттер – органикалық және
бейорганикалық заттардың жақсы еріткіші
Молекулалық массалары артқан сайын спирттердің суда
ерігіштігі қиындап, сынауықта 2 қабат түзіледі
5. Спирттердің химиялық қасиеті
Тотығу реакциялар
1. Жану
СН3-СН2ОН + 3О2 2СО2 + 3Н2О + Q
этанол

Спирттер жанғанда энергия бөлінеді.
Құрамында көміртек атомы көп спирттер
жарқырап,тіпті күйленіп жанады.
2. Мыс (II) оксидімен тотығып,альдегид түзу
О
to
СН3-СН2ОН + СuO СН3-С Н+ Cu + Н2O
этанол
Сірке альдегиді

біріншілік спирттердің сапалық реакциясы
3. Калий перманганат ерітіндісімен тотығу
СН3-СН2ОН + 2[O] KMnO4 СН3-СООН + Н2О

этанол Сірке қышқылы

4. Хром(VI) қосылыстарымен тотығу

О
СН3-СН2OH + CrО3 СН3-С + Cr2O3 + H2O
Н
этанол
Сірке альдегиді
Гидроксил тобындағы сутек арқылы жүретін
реакциялары

1. Белсенді металдармен әрекеттесу
2СН3-СН2ОН + 2Na 2СH3-CH2ONa + Н2
этанол Натрий этилаты

Спирттер индикаторға әсер етпейді,
әлсіз қышқылдық қасиет көрсетеді

Гидроксил тобында жүретін реакциялар
2. Галогенсутектермен әрекеттесу
СН3-СН2ОН + HBr СН3-СН2Br + H2O
этанол бромэтан
Дегидратация реакциялар

1. Молекула ішінді өтетін дегидратация
H2SO4, 180oC
СН3-СН2ОН СH2=CH2 + Н2О
этанол этилен

2. Молекулааралық дегидратация
H2SO4
2СН3-СН2ОН 140oC СН3-СН2-О-СН2-СН3 + H2O
этанол Диэтил эфирі
Этерификация реакциясы

О H2SO4 О
СН3-С + СH3ОН CH3-С + Н 2О
ОН ОСН3
Сірке қышқылы метанол сірке қышқылының
метил эфирі
6. Спирттердің қолданылуы

1. Органикалық заттардың ерігіштігі
2. Экологиялық таза отын
3. Этанол дәрі-дәрмек жасауда,
зарарсыздандырғыш зат ретінде медицинада
пайдаланады.
4. Сірке қышқылын синтездік каучук, диэтил эфирін
алуда қолданады
5. Этил спирті алкогольді ішімдіктердің құрамына кіреді
Этил спиртінің адам ағзасына әсері

Этил спирті адам ағзасына есірткілік әсер етеді.Спирт
миға әсер етіп, жүйке клеткаларын уландырады.
Осыдан адамның ақыл-ойы,сөйлеу, ойлау қабілеттері,
қимыл үйлесімділігі бұзылады.Спиртті ішімдіктер
ішкен адамның мінез-құлқында желөкпелік,
әдепсіздік, дөрекілік пайда болады, оны
айналасындағыларға жеккөрінішті етеді . Спиртті
ішімдіктерді жие ішкен адамның бауыры мен жүйке
жүйесінің қызметі бұзылады, зердесі нашарлайды,
маскүнемділікке, яғни этил спиртіне тәуелділікке
ұшырайды.
Сәйкесін тап (6 балл)

Химиялық Аталуы
формуласы
С2Н4 Ацетилен
С2Н5ОН Метанол
С2Н2 Бутанол
СН3 ОН Хлорметан
СН3Сl Этилен
С4Н9 ОН Этанол
Жинақтау тесті (16 балл)
Формуланың ретін тап

CnH2n+1 CnH2n CnH2n-6 CnH2n-2

Жұрнақтарды ретте

ан ол ен диен ин

Бір атомды қаныққан спирттердің реті
С5Н11ОН СН3ОН С3Н7ОН С7Н15ОН С2Н5ОН С4Н9ОН С6Н13ОН

СН3ОН С2Н5ОН С3Н7ОН С4Н9ОН С5Н11ОН С6Н13ОН С7Н15ОН
Деңгейлік есептер
1. Құрамында 9% жанбайтын қосындысы бар массасы 25,3 г
техникалық этанолдың жануына қажет ауаның көлемін
есептеңдер. Ауадағы оттектің көлемдік үлесі 0,2-ге тең.
2. Органикалық заттың 6,9 грамын жаққанда 13,3 г көміртек
(ІV) оксидімен 8,1 г су түзіледі. Қосылыс буының ауамен
салыстырғандағы тығыздығы 1,59. Заттың молекулалық
формуласын табыңдар.
3. 156 грамм метанол мен этанол қоспасын артық мөлшерде
металл натриймен әрекеттестіргенде 49 л сутек бөлінді.
Бастапқы спирт қоспаларының құрамын анықтаңыздар.
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Этил спирті

Спирттер және фенолдар

Біратомды спирттер

Біратомды спирттердің химиялық қасиеттері

Этил спирті Винил спирті Бензил спирті

Қаныққан бір атомды спирттер құрамы, құрылысы, изомері

КӨПАТОМДЫ СПИРТТЕР

Бактериалды ашытқыларды қолдану технологиясы

ХИМИЯЛЫҚ ҚАСИЕТТЕР

Этил спирті наркотик

Пәндер