Толқын ұзындығы

Презентация қосу

Сабақтың мақсаты:

Біліктілігі: Оқушылардың өтілген тараулар
бойынша алған білімдерін қаншалықты деңгейде
меңгергендігін байқау. Механикалық тербелістер мен
толқындар сипаттайтын негізгі шамалар туралы түсінігін
қалыптастырып, білімдерін шыңдау.
Дамытушылық: Жеке тұлғаны дамыту, пәнге
қызығушылықтарын арттыру, білімділікке, шапшаң
ойлануға, ойларын қорта білуге үйрету.
Тәрбиелілігі: Өзіне сын көзімен қарай білуге, өзін-өзі
бағалай білуге, оқушыларды ұйымшылдыққа, ұжымдық
жұмыс істеуге, ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа
тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, электронды
оқулықтар, кесте,тірек сызба.
1. Анықтамаларға шолу
Формулалар шолу
Шамалар мен өлшем
бірліктерді анықтауға шолу
2. Есептерге шолу
3. Тест тапсырмаларына
шолу
Жиілік Амплитудас
ы

Период Математикал
ық маятник

Гармоникал Циклдік
ық
Тербеліс жиілік

Механикалы Еркін
қ

Тербелме Еріксіз
лі жүйе Резонанс
Ұзындығ
ы
Жылдамд
Бойлық
ық

Көлдене
ң Жиілігі
Толқындар

Тон
жоғарлығ
Механикалық
ы

Дыбыс
Жаңғыр қаттылы
ық Инфрадыбыс
Ультрадыбыс ғы
Есептерге шолу
№1
Серіппеде тербеліп тұрған жүк 8с ішінде 32 тербеліс
жасады. Тербелістің периодын және жиілігін анықтаңдар.
№2
Математикалық маятниктің жібінің ұзындығын 3 есе
арттырғанда оның тербеліс жиілігі қаншаға өзгереді?
№3
Бірдей уақыт ішінде математикалық маятниктердің біреуі
10, ал екінші 30 тербеліс жасайтын болса, олардың
ұзындықтарының қатынасы қандай?
№4
Ұзындығы 80см маятник 1 мин ішінде 34 тербеліс
жасаса, оқушы еркін түсу үдеуінің қандай мәнін шығарып
алды?
№5
Серіппеге ілінген жүк 2мин ішінде 60 тербеліс
жасайды. Егер серіппенің қатаңдығы 4,9н/м болса,
онда жүктің массасы қандай?
№6
Толқын көзі 4мин уақытта 15м/с жылдамдықпен
1200 тербеліс жасайды. Толқын ұзындығы қандай?
№7
Қатаңдығы 2·103Н/м серіппеге ілінген, массасы 0,2
кг дененің еркін тербелісінің жиілігі неге тең?
№8
Ұзындығы 160см математикалық маятниктің 10
тербеліс жасайтын уақыты қандай ? (g =10 м/с2)
№9
Математикалық маятниктің тербеліс периоды 0,5с.
Маятник тербелісінің циклдік жиілігі неге тең?
№10
Бір секундта 25 айналым жасайтын дөңгелектің
бұрыштық жылдамдығы қандай ?
№11
х=0,25cos2t қозғалыс теңдеуімен тербелетін
математикалық маятинк жүгі үдеуінің амплитудасының
модулі?
№12
Тербелмелі контур электр сыйымдылығы 0,4нФ
конденсатордан және индуктивтілігі 0,4мГн катушкадан
тұрады. Осы контур шығаратын электромагниттік
толқынның ұзындығы (с=3*108 м/с)
Тербелістер деп дененің бірдей уақыт аралығындағы дәлме-дәл немесе жуықтап
қайталанып отыратын қозғалысын айтады.
Дене қозғалысы толығымен қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығын (интервалын)
тербеліс периоды деп атайды.
Бірлік уақыт ішіндегі тербелістер саны тербеліс жиілігі деп аталады.
Тербеліс амплитудасы деп дененің тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысуының мәнін
айтады.
Математикалық маятник деп созылмайтын салмақсыз жіңішке ұзые жіпке ілінген
кішкентай ауыр шарды айтады.
Еркін тербелістер деп дене тепе-теңдік күйінен шығарылғаннан соң сыртқы күштің
әрекетінсіз болатын тербелістерді айтады.
Еріксіз тербелістер дегеніміз- сыртқы периодты күштің әрекетінен болатын тербелістер.
Аталған шамалардың периодты түрде өзгеріп отыруын электромагниттік
тербелістер деп атайды.
Тербелістердің серпімді ортаның бір бөлшегінен екінші бір бөлшегіне таралу процесі
механикалық толқын деп аталады.
Бөлшектердің тербелісі толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытта жүзеге
асатын толқынды көлденең толқын деп атайды.
Толқын ұзындығы- Т периодқа тең уақыт аралығында толқын таралатын
арақашықтық.
толқын ұзындығыгының бөлшектердің Т тербеліс периодына қатынасы арқылы
анықталатын физикалық шама толқын жылдамдығы деп аталады.
Бөлшектерінің тербелісі толқынның таралуы бойында жүзеге асатын толқынды бойлық
толқын деп атайды.
Камертондардың немесе басқа гармоникалық тербеліс жасайтын денелердің
шығаратын дыбыстары музыкалық дыбыстар деп аталады.
Тембр – адамның дауысына немесе аспатың үніне өзіндік бояу беретін дыбыстың
сапасы.
Жаңғырық- қандай да бір кедергіден шағылған және бастапқы таралған орнына қайта
оралған дыбыс толқындары.
Тест
тапсырмалары
1.Тербелістердің серпімді ортаның бір бөлшегінен екінші бір бөлшегіне таралу
процесі қалай аталады:
А) Механикалық толқын С) Механикалық тербеліс
В) Көлденең толқын Д) Бойлық толқын
2. Бөлшектердің тербелісі толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытта
жүзеге асатын толқын қалай аталады:
А) Механикалық толқын С) Көлденең толқын
В) Механикалық тербеліс Д) Бойлық толқын
3. Бөлшектердің тербелісі толқынның таралу бойында жүзеге асатын толқын қалай
атайды:
А) Механикалық толқын С) Механикалық тербеліс
В) Көлденең толқын Д) Бойлық толқын
4. Т периодқа тең уақыт аралығында толқын таралатын арақашықтық қалай атайды:
А) Толқын ұзындығы С) Толқын ені
В) Толқын ауданы Д) Жауабы жоқ
5.Толқын жылдамдығының формуласы:
А) ν= λ/ T С) υ=S/t
В) υ= l/t Д) υ=υ0+at
6. Бөлшектердің ауытқуы кезінде бір-бірінен алыстайтын бөліктер қалай аталады:
А) Тебілу С) Жиелеу
В) Алшақтау Д) Сиреу
7.Жиелігі 20000 Гц тең жоғары толқында қалай аталады:
А) Жоғарғы дыбыстар С) Ультра дыбыстар
В) Төменгі дыбыстар Д) Инфро дыбыстар
8. Жиелігі 16 Гц тең төмен толқындар қалай аталады:
А) Жоғарғы дыбыстар С) Ультра дыбыстар
В) Төменгі дыбыстар Д) Инфро дыбыстар
9.Ауада қандай толқындар тарайды:
А) Бойлық толқын С) Көлденең толқын
В) Механикалық толқын Д) Жауабы жоқ
10. Камертон деген қандай зат?
А) Үшбұрыш тәрізді қысқа
В) Доға тәрізді қысқа сапталған метал таяқша
С) Төртбұрыш тәрізді қысқа сапталған метал таяқша
Д) Жауабы жоқ
11.Дыбыс қаттылығының өлшем бірлігі:
А) дб С) Дж
В) Н Д) Па
12.Адамның дауысына немесе аспап үніне өзіндік бояу беретін дыбыстың сапасы
қандай:
А) Шу С) Тембр
В) Тенор Д) Боритон
13.Әртүрлі жиеліктегі дыбыстардың ретсіз қабаттасу қалай аталады:
А) Шу С) Тембр
В) Тенор Д) Боритон
14.Резонанс тудыратын жәшіктер қалай аталады:
А) Резонанс С) Резонатор
В) Резонанстор Д) Жауабы жоқ
15.Электромагниттік толқынның әртүрлі заттардағы толқын ұзындығы:
А) λ = υ/ λ С) λ=сТ
В) λ= с/ν Д) λ=с/λ
16. Аспанның нақты шекарасы анықталған белгілі бір бөлігі қалай аталады:
А) Жұлдыз С) Шоқ жұлдыз
В) Көп жұлдыз Д) Көкжиек
17. Аспанда неше шоқ жұлдыз бейнеленген:
А) 98 С) 88
В) 89 Д) 78
18. Радиусы анықталмаған Жорамал сфера деп нені атайды:
А) Аспан сферасы С) Аспан кеңістігін
В) Аспан ауасын Д) Жер сферсын
19. Математикалық көкжиек және аспан меридианы жазықтықтарының қиылысуында
пайда болған түзу қалай аталады:
А) Көкжиек С) Солтүстік сызық
В) Тал түстік сызық Д) Жауап жоқ
20. Алматы және Астана сағаты бүкіл әлемдік уақыттан неше сағат алда:
А) 5сағ С) 4сағ
В) 6сағ Д) 3сағ
21. Ұзақ уақыт аралығын есептеудің санақ жүйесі қалай аталады:
А) Уақыт С) Күнтізбе
В) Мерзім Д) Жауап жоқ
22. Ең көне күнтізбе:
А) Ай күнтізбесі С) Жыл күнтізбесі
В) Соғды күнтізбесі Д) Юлиан күнтізбесі
23. Барлық планеталар күнді айнала эллипс бойымен айналады. Оның фокустарының
бірінде күн орналасады. Бұл Кеплердің нешінші заңы:
А) 1заңы С) 3заңы
В) 2заңы Д) 4заңы
24.Планетаның радиус – векторы бірдей уақыт аралығында шамалары бірдей
аудандар сызып шығады. Бұл Кеплердің нешінші заңы:
А) 1заңы С) 3заңы
В) 2заңы Д) 4заңы
25.Кез-келген планетаның күнді айналу периодтары квадраттарының қатынасы олардың
орбиталарының үлкен жарты осьтерінің кубтарының қатынасын тең. Бұл Кеплердің нешінші
заңы:
А) 1заңы С) 3заңы
В) 2заңы Д) 4заңы
26. Дыбыс толқынының тон жоғарылығы немен анықталады:
А) Тербеліс жиелігімен С) Тербеліс фазасымен
В) Толқын ұзындығымен Д) Тербеліс амплитудасымен
27. Егер ұшақтан шағылған дабыл жіберілген мезеттен 10с өткен соң қабылданатын болса, онда
ұшақ шамамен радиолакатордың қандай қашықтығы болады:
А) 3*104 С) 3*1012м
В) 9,5*109м Д) 1,5*1012м
28. Тербеліс көзі 2с ішінде 3 тербеліс жасайды. Толқындардың таралу жылдамдығы 33м/с. Толқын
ұзындығын тап:
А) 900м С) 200м
В) 450м Д) 150м
29. Екі когеренті көзден шығатын толқындар нүктеге бірде фазада келеді. Егер вр нүктедегі
толқын амплитудасының мәні а-ға тең болса, осы нүктедегі қорытқы тербелістің А амплитудасы
қандай:
А) А= 0 С) 2а
В) А=а Д) 0≤ А≤ а
30. Балықшы су айдынындағы толқынды бақылай отырып, қалтқысының жанынан 10с ішінде
толқындардың 3 өркеші өткенін байқады. Толқын жиілігін тап. υ=2м/с
А) 0,3Гц С) 0,5Гц
В) 0,2Гц Д) 0,6Гц
16. В
17. С
18. А
19. С
20. В
21. С
22. А
23. А
24. В
25. С
26. А
27. В
28. С
29. С
30. А
1 Ұзындығы 90м болатын математикалық маятниктің тербеліс
периоды қандай болады (шамамен) ?
Ж: Математикалық маятниктің тербеліс периоды Т= 2π(ℓ/g)1/2
формуламен анықталады, мұндағы ℓ - маятниктің ұзындығы, ал g –
еркін түсу үдеуі, осыдан: шамамен 18с.
2 Ұзындығы 160м болатын математикалық маятниктің тербеліс
периоды қандай болады (шамамен) ?
формуламен
Ж: анықталады,
Математикалық мұндағы
маятниктің Т=2 π(ℓ/g
- маятниктің
тербелісℓ периоды )1/2
ұзындығы, ал g – еркін түсу үдеуі, осыдан: шамамен 24с.
3 Бастапқы фазалары бірдей екі когеренттік көздерден
шығатын когеренттік толқындардың берілген нүктеге
дейінгі жүріс айырымы жарты толқындардың тақ санына
еселі. Егер әрбір толқынның тербеліс амплитудасы а
болса, осы нүктеде толқынның тербеліс амплитудасы
неге тең болады?
Ж: Жарты толқындардың тақ саны кезінде
интерференциялық минимум болады, демек, А=0
4 Қандай орталарда – газдарда, сұйықтарда,
ертінділерде, қатты денеде –механикалық көлденең
толқындар тарала алады?
Ж: Қатты денелерде.
5 Келтірілген толқындардың қайсысы бойлық толқындар
болып табылады?
А) Радиотолқындар в) Су бетіндегі толқындар с)
Газдардағы
. дыбыс толқындары д)Инфрақызыл сәулелену
е) Келтірілгендердің ішінде дұрыс жауап жоқ.
Ж: с) Газдардағы дыбыс толқындары.
6 Ұзындығы 4,9м және массасы 13кг болатын
математикалық маятниктің тербеліс периодын табу
керек.
Ж: Математикалық маятниктің тербеліс периоды оның
ұзындығына ғана тәуелді болады, массаға тәуелсіз
сондықтан:
7 Т=2
Математикалық маятниктің қозғалысы х=0,1

теңдеумен берілген. Оның тербеліс периоды неге тең?
Ж: ω=2π/Т; ω=2π ; Т= 1с.
8 Егер Айда еркін түсу үдеуі Жердегіге қарағанда 6 есе аз
болатын болса, математикалық маятниктің тербеліс
периоды Айда қалай өзгереді?
Ж:ТА=2πℓ/g/6=Т6=2,45Т; 2,45 есе артады
9 Толқынның ұзындығы жиілігі және таралу жылдамдығы арасында
байланыс бар:
Ж: s=υt; s→λ; υ→ ν; t→ Т; Т =1/ν ұқсастықтан λ=υ/ν
10 Молекуланың массасы неғұрлым үлкен болса, осы газда дыбыстық
таралу жылдамдығы...
Ж: солғұрлым аз болады:
11 Интерференция дегеніміз бұл –
Ж: Толқындардың үстемеленуі және тербеліс амплитудасының кеңістікте
таралуы.
12 Интерференцияның нәтижесінде...
Ж:Энергияның кеңістікте таралуы болады.
13 Егер периоды Т=5· 10-3с тербеліс толқын ұзындығы λ=7,175м толқын
тудыратын болса, судағы дыбыс жылдамдығын анықтау керек.
Ж: Толқынның таралу жылдамдығы, периоды және толқынның
ұзындығы арасындағы байланыстан: υ=λ/Т = λ* ν = 1435 м/с
1 5 Дыбыстың ауадағы таралу жылдамдығы қандай?
Ж: 340м/с
16 Вакуумдегі жарық жылдамдығы қандай?
Ж: с=3·108м/с
17 Дыбыс ауадан суға өткенде ... өзгермейді
Ж: Жиілігі
18 Тербеліс периоды 1с болатын математикалық маятниктің
ұзындығы неге тең?
Ж: Тербеліс периодының формуласынан Т=2 ; Т 2= 4 ; ℓ=
=25см
19 Тербеліс теңдеуінің түрі: х=5соs(16 Тербеліс периодын табу
керек.
Ж: Т- = = с/8
20 Математикалық маятниктің лифтіде а үдеумен көтеріледі. Тербеліс
периоды қалай өзгереді?
Ж: Т=2
21 Массасы оң зарядталған шарик жіпке ілініп, жазық
конденсатордың ішінде тербеліп тұр. Кернеулік күш сызықтары
төмен қарай бағытталған. Егер өріс жоғалып кетсе, тербеліс
периоды қалай өзгереді?
Ж: Өріс төмен бағытталған қосымша үдеу беріп тұр, қосымша үдеу
жоғалған бойдан тербеліс периоды артады.
22 Егер тербеліс периоды 0,002с, ал толқынның таралу
жылдамдығы 400м/с болса, дыбыс толқыны ұзындығы неге тең?
Ж: толқын ұзындығы, тербеліс периоды және таралу жылдамдығы
арасындағы байланыстан: λ = υ · Т = 0,68м
23 Егер тербеліс жиілігі 200 Гц, ал толқынның таралу жылдамдығы
400м/с болса, дыбыс толқыны ұзындығы неге тең?
Ж: Толқын ұзындығы, тербеліс жиілігі және таралу жылдамдығы
арасындағы байланыстан: λ = υ*ν = 2м
24 Автотербелістің анықтамасын бер:
Ж: Жүйеде сыртқы периодтық күштердің әсерінсіз өтіп жатқан
өшпейтін тербелістер.
25 Денелердің еріксіз тербелістері деп
Ж: Сыртқы периодтық күштердің әсерінен болатын тербелісті
атайды.
26 Гармониялық тербелістердің теңдеуінің дифференциалдық түрі
Ж: X + ω2X=0
27 Математикалық маятниктің тербелістерінің меншікті жиілігі үшін
формула
Ж: ω0=

28 Серіппелік маятниктің меншікті тербелістерінің меншікті жиілігі
Ж: ω0=
29 Толық бір тербеліс уақытында фаза қанша өзгереді?
Ж: 2π
30 Математикалық маятниктің амплитудасы деп нені атайды?
Ж: Тепе – теңдік қалпынан ең үлкен ауытқуды.
Үйге тапсырма: § 24-37
Есептер: № 414, 415, 436,
447.

Ұқсас жұмыстар

Толқын жылдамдығы

Толқындар. Толқындық қозғалыс 9-сынып

Доплер эффектісі және оны медициналық- биологиялық зерттеулерде қолдану

Фармацевтикалық талдауда қолдануы

Дыбыс табиғаты

Инфрақызыл және ультракүлгін сәулелер

Пәндер