Шығай хан

“Тәуекел хан”

Сабақтың тақырыбы:

Ислямгалиева Жанна Букенбаевна

Тасқала ауданы

Жалпы білім беретін Амангелді орта мектеп-балабақшасының

І санатты тарих пәні мұғалімі

Ноғай Ордасы кейбір бөлігінің Қазақ хандығы құрамына кіруі

ІІ. Мағынаны тану

Кубизм стратегиясы

Хақназар хан тұсындағы қазақ хандығы

Ресеймен қарым-қатынасы

Моғолстанмен қарым-қатынасы

Қазақ-өзбек хандықтарының қарым-қатынасы

Қасым хан тұсындағы қазақ хандығы

XVI-XVII ғ. ғ қазақ хандығы

Есімі

Ел билеген жылдар

Шығу тегі

Ішкі жағдайы

Сыртқы жағдайы

Қазасына қатысты мәлімет

Қасым хан

1511-1518

Жәнібекұлы

Мемлекет өрледі, жер аумағы кеңейді, халық саны артты, халықаралық беделі өсті.

Мұхаммед Шайбани және оның ұрпақтарымен соғыс жүргізді.

Сарайшық-та жерленген

Хақназар хан

1538-1580

Қасымұлы

Бытыраңқы қазақ хандығын біріктірді, оны аймақтық жағынан ұлғайтты, халықаралық жағдайын нығайтты.

Ноғайлармен, моғолдармен, ойраттармен күрес жүргізді

1580 ж Ташкент билеушісі Баба сұлтанның қолынан қаза табады

Жаңа сабақ тақырыбы: Тәуекел хан

Жоспары:

1. Тәуекелге дейінгі Қазақ хандығының жағдайы.

Шығай хан. Баба сұлтанмен күрес.

2. Сыртқы саясаты

3. Қазақ -өзбек қатынастары

4. Орыс мемлекетімен қарым-қатынас

Хақназар хан қайтыс болған соң, таққа Жәнібек ханның немере інісі, сексенге келген Шығай хан отырады

1580-1582жж

Шығай хан таққа отырады/80 жаста/

/Жәнібек ханның немере інісі

Шығай хан.

Баба сұлтанмен күрес

1982 ж.

Шығай хан, Тәуекел сұлтан

Абдалах ханмен бірігіп

Баба сұлтанға қарсы

соғысқа шығады.

Ходжент жерін сыйға береді

Шығай хан қайтыс болады

Тәуекел хан 9-шы Қазақ ханы 1582- 1598 Ізашары:Шығай хан Ізбасары:Есім хан

Тәуекел хан

Ол кім?

Батыл, ержүрек

Көреген саясаткер

Жетік әскери қолбасшы

Шығай ханның

баласы

Қазақ хандығының

ханы

Тәуекел хан - (1586-1594 жылдар аралығында ол өзге сұлтандармен хан тағына таласып, біраз уақытын соған жұмсады. Ақыры хандыққа қол жеткізді. Өзбек ханына қарсы күресте әскери одақтас ету үшін ол Мәскеумен қарым-қатынасын жолға қойды. Сөйтіп, 1598 жылы Орта Азияға жаңа жорық жасады. Сырдария бойындағы қалаларды қайтарып алар жолда ұрыстар жүргізілген кезде Тәуекел ауыр жараланып, Ташкентте қайтыс болды.

Тәуекел хан кезіндегі

Қазақ хандығының

жағдайы

Жорықтар жасап, хандықтың көлемін кеңейтті,

Бірқатар жерлерді өзіне бағындырды/Қарақалпақтар, қалмақтар/

1582 ж. маусым Тәуекел сұлтан бастаған

Қазақ әскерлері Түркістан қаласының қасында Баба сұлтанды өлтіріп, талқандайды

Абдаллах хан Тәуекелге

Самарқан өлкесіндегі

Африкент уәлаятын сыйға тартады

Тәуекел ханның

сыртқы саясаты

Одақтас болып жүрген Абдаллах хан енді қарсы шығады

Шығыс жағында

моғолдар мен жоңғарлар қауіп төндіреді

Ресеймен қарым-қатынасы

Қазақ-өзбек қатынастары

1583ж Тәуекел хан

Абдаллах хандығына

шабуыл жасап

Сауран, Отырар,

Түркістан, Сайрам қалаларын басып алады.

Себебі

Абдаллах хан Тәуекелді

хан деп мойындағысы келмей,

билікті бермеді, Кезінде Баба сұлтанға

көмектескен қазақ сұлтандарын

жазалады

1598ж . жазында Тәуекел хан Шайбани

ұрпақтарының мемлекетіне

жаңа шапқыншылық жасап

Мауараннахрға

басып кіреді.

Ақши, Искандер, Мүнши,

Ташкент, Самарқан қалаларын

басып алады.

Бұхараны 20 күн қоршап, ала алмайды.

Тәуекел ауыр жарақатталып, қайтыс болады.

Қазақ, Өзбек хандықтарының сұлтандары

соғысты аяқтауға шарт жасасады.

Ташкент қаласы

Қазақ хандығына қосылады.

1597-1598ж . қысында

Ташкент қаласы түбінде

Орыс мемлекетімен қарым-қатынас

Орыс патшасы Федорға

Құлмұхаммедті елшілікке жіберіп,

қамқорлығына алуын өтінеді.

Екінші мақсаты

өзінің жиені Оразмұхаммедті

тұтқыннан босату/1580/

1595 жылғы наурыз айында елшіге патшаның жауап грамотасы тапсырылды, онда Тәуекелге қазақ хандығын «өзінің патшалық қол астына» алатынын хабалаған және «патша мен ханзадаларға оқ ататын қару» жіберуге уәде етеді де, одан әрі мынадай тілек айтады: Тәуекел «біздің патшалық қол астымызда болғандықтан және біздің патшалық әміріміз бойынша Бұхара патшасымен және бізге опасыздық жасаған сібір патшасы Көшіммен соғысып, біздің ұлы мәртебелі патшамызға жол салатын боласыздар».

1595 ж. Мәскеуден Вельямин Степанов елшілігі жіберілді.

Нәтижесінде

Сыр бойындағы қалалар, Ташкент қаласы Қазақ хандығына қосылды

Сібір хандығы құрамында болған қазақ тайпалары Қазақ хандығына қосылды

Ресеймен қарым-қатынас орнатты. Керуен саудасы кеңейді

1595 ж. Мәскеуден

тілмәш Вельямин Степанов

бастаған елшілік жіберілді

Ресейден Орта Азия мен Сібірге апаратын жол Қазақ хандығының аумағы арқылы өтті. Тобыл қаласынан Орта Азияға апаратын сауда жолы Ертіс өзені арқылы Есіл өзенінің бас жағына қарай, ал ол жақтан Ұлытауды айналып өтіп, Сарысу арқылы Түркістанға дейін, сонан соң Сырдария өзені арқылы Бұхараға өтетін еді.