Қазақ хрестоматиясы мен өлеңдері

Презентация қосу

Әдебиет
Ы.Алтынсарин - қазақ әңгіме жанрының
негізін қалаушы

10“б” сынып
Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушыларды 2 топқа бөлу
2. Бағалау парақшасын топ
басшыларына тарату
Үй тапсырмасын тексеру

І топ
1.Ы.Алтынсаринның өмірі мен шығармашылығы
2.Бір өлеңін жатқа айту
ІІ топ
1.«Қазақ хрестоматиясы» мен өлеңдері
2.Бір өлеңін жатқа айту
Жылдар Оқиғалар

1841-ші жылы 2-ші ақпан Қостанай облысы, Затобол ауданында дүниеге келді.

Атасы Балқожа би Орынбор қаласындағы қазақ
1850 жылы балаларына арналып ашылған мектепке оқуға береді.

Балқожа бидің хатшысы болады да, аздан кейін Орынбор
1857-1859 жылдар облысының басқармасына тілмаштық қызмет атқарады.

Алтынсаринге облыстық басқарма бекінісінде (Торғайда)
қазақ балалары үшін бастауыш мектеп ашуды тапсырады.
Сонымен бірге оны осы мектепке орыс тілінің мұғалімі
1860-шы жылы етіп белгілейді.

Торғай қаласында қазақ балаларына арналған бастауыш
мектеп салтанатты түрде ашылды. Сол мектепке 14 бала
1864-ші жылы 8-ші қаңтар жазылды.

Орынбор генерал-губернаторының арнайы тапсыруы
1868-1874-ші жылдар бойынша төрт рет Торғайдың уездік судьясы болды.

Торғай облысы бойынша орыс-қазақ училищелерінің
бірінші дәрежелі инспекторы болып тағайындалды. Осы
1879-шы жылы қызметте 10 жыл тұрды.

Ы.Алтынсариннің идеясымен Орынбор, Торғай
қалаларында ер балаларға ағаш ұсталығын, ал қыз
балаларға киім тігу үлгілерін үйрететін қолөнер және ауыл
1880-ші жылы шаруашылық мектептері ашылды.
Қостанай қаласынан 3 шақырым жердегі Тобыл өзенінің
бойында, «Инспектор» көлінің жағасында өз үйінде, 48
1889-шы жылы 17-шілдеде жасында өкпесіне суық тиіп қайтыс болды.
Зымыран сұрақтар:
І топ

1.Ыбырай қай жылы дүниеге келді?
(1841 жыл 20 қазан)
2. Балқожа би кім?
(Атасы)
3. Қай жылы мектепке қабылданады?
(1850 жылы)
4. Ыбырайдың арман еткен мектебі қай қалада, қай жылы ашылды?
(Торғай,1864ж)
5. Кімге жолдаған хатында 14 қазақ баласын оқытуға аш қасқырдай кіріскенін
баяндайды?
(Н.И.Ильминский)
6. Оның қандай шығармалары бар?
( « Кел, балалар, оқылық», « Өзен», «Өнер білім бар жұрттар» т.б.)
7. Қай жылы Омбыда тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылды?
(1881 ж)
Зымыран сұрақтар:

ІІ топ
1.Ыбырай қай жерде дүниеге келген?
(Қостанай обл, Алтынсарин ауд)
2. «Қазақ хрестоматиясы» қай жылы, қай жерде басылып шықты?
(1879 жылы Орынборда)
3. Ғалым, профессор В.В.Григорьевпен қай жылы, қай жерде танысады?
(1859 жылы Орынборда)
4. Қай жылы Торғай облысы мектептеріне инспектор болып тағайындалады?
(1879)
5. «Қазақ хрестоматиясын» жазудағы басты мақсаты не?
(Қазақ балаларына білім мен тәрбиенің негізгі көзі - оқулық)
6. Ыбырай мектепті қай жылы аяқтап шығады?
(1857 ж)
7.«Қазақ хрестоматиясы» деп аталатын оқулығы қай өлеңімен басталады және қай
жылы жарық көрді?.
( « Кел, балалар, оқылық»!).
Желтоқсанның алтысы

Ы.Алтынсарин-қазақ әңгіме жанрының негізін қалаушы.
«Атымтай Жомарт» пен «Мейірімді бала» әңгімелері
Бір Аллаға сыйынып,
Кел, балалар, оқылық!
Оқығанды көңілге,
Ықыласпен тоқылық!
Оқысаңдар, балалар,
Шамнан шырақ жағылар.
Тілегенің алдыңнан
Іздемей-ақ табылар.
Мағынаны тану

Әңгіме – оқиғаны баяндауға негізделген
қара сөзбен жазылған көркем шығарма.
Әңгімеде бас-аяғы жинақы, тиянақты бір оқиға
айтылады.
Көрнекті әдебиетші ғалым Қ.Жұмалиев өзінің "ХҮІІІ- ХІХ
ғасырлардағы қазақ әдебиеті" деген ғылыми – зерттеу еңбегінде
педагог- жазушыға: "ХІХ ғасырда қазақ даласынан шығып, орыс,
Европа мәдениетіне қолы жеткен оқымысты, халық ағартушылар
дәрежесіне көтерілген әрі педагог, әрі ақын- жазушы Ыбырай
Алтынсаринның өз халқының келешегі үшін істеген еңбегі зор,"- деп
баға береді.
Ой ашар:
І топ “Мейірімді бала”
ІІ топ “Атымтай Жомарт”

Сөздікпен жұмыс:
Жомарт-
қайырымды
әбірет-
тағылым
жарлы-
кедей
күнәлі-
айыпты
Мәтінмен жұмыс:
Мейірімді бала
Қызы әкесіне неге ара түсті?
Патшаның үкімі дұрыс па?
Әңгімеде қандай тәрбиелік идеяны насихаттайды?
Қазіргі заманда мұндай мейірімді бала бар ма?
«Баласы әкесі үшін жауап бермейді» деген сөздің осы жерге қатысы бар ма?
«Атаның баласы болма, адамның баласы бол» деген нақыл сөздің мағынасын аш.
«Мейірім» сөзіне синоним жаз
Омоним болатын сөзді тап
Мейірімділік, адамгершілік туралы қандай мақал-мәтел білесіңдер?
Атымтай Жомарт
Мәтінде не туралы айтылған?
Атымтай Жомарттың қандай адам болғанын білдіңдер?
Жарлыша киінгенінің мәнісі неде және оған қандай себеп айтты?
Халқымыздың салт-дәстүрінде шүленгерлік деген ұғым бар, қазірде оны қалай атап
жүрміз?
Қазіргі заманда қайырымдылық жасаумен айналысып жүрген қандай жандарды
білесіңдер?
“Жомарт” сөзіне синоним жаз.
Мәтінде төл сөз қатысқан сөйлемдер бар ма?
Мәтіндегі құрмалас сөйлемдерді тап.
Еңбек туралы қандай мақал-мәтелдерді білесіңдер?
Бай баласы мен
Сәтемір хан Бір уыс мақта Әке мен бала
жарлы баласы

Малды пайдаға Дүние қалай етсең Зеректік
Білгеннің пайдасы
жарату табылады

Мейірімді бала Асыл шөп Алтын шеттеуік Шеше мен бала

Әділдік Баланың айласы Таза бұлақ

Каракылыш

Орыс әдебиеті
6-сынып
Чистый родник
Шығармашылық жұмыс:

«Жақсылық тамшысы»

Әр бала тамшыға өзі жасаған жақсы істерін немесе өзінің
бойындағы жақсы қасиеттерін жазып жеткізеді.Іліп жатқанда
әр бала өзгелерге , айналасына өзі жасаған жақсылықтарын,
қасиеттерін жария етеді.
Топтастыру:

Ы.Алтынсарин -
Н.Назарбаев-
1841 жылы дүниеге келген.
1940 жылы дүниеге келген.
Қазақтың аса көрнекті Ортақ белгілері Қазақстанның Тұңғыш
ағартушы-педагогы, Халқы үшін еңбек Президенті. Ғылыми еңбектер,
жазушы, этнограф, ету, көптеген әлеуметтік-экономикалық тақырып
бойынша кітаптардың авторы.
фольклоршы, сөздері ақыл-нақыл «Болашақ» бағдарламасы,
қоғам қайраткері, сөздерге айналды, Назарбаев зияткерлік мектебі.
Тұңғыш мектеп ашты кітап авторы, Еуразия университеті,
Назарбаев Университетi ашылды.
оқу орындарын
ашты.
Сабақты бекіту:
(2 топқа тапсырма беру)

І топқа: Әңгімедегі тәлім- тәрбиені топтастыру

Әңгімедегі
тәлім-тәрбие
ІІ топқа: Әдебиет лотосын толтыру

Шығарма аты Кейіпкерлері Оқиға желісі Түйінді ой Қазіргі заманмен
салыстыру
Асыл шөп

Бақша
ағаштары
Білгеннің
пайдасы

Шығарма аты Кейіпкерлері Оқиға желісі Түйінді ой Қазіргі заманмен
салыстыру
Жаман жолдас

Сақып

Салақтық
Рефлексия. «Алты қалпақ» техникасы бойынша

Фактілер орташа,объективті
ақпарат
- Сабақта не білдің?
Сыни аналитик, Логикалық
негатив

Бағдарлама, үдеріс, - Сабақта қандай
Ұйымдастырушы, шолу, шешім қиындық кездестің ?
- Неге қол жеткіздік?
Не білгің келеді? Шығармашылық өсу,
мүмкіндіктер, идялар

- Не істеуге болады?
Эмоциялар болжамдар, Идеяларың бар ма?
сезу, алдын ала сезу

- Бүгінгі сабақ
Шуақты оптимизм, логикалық
сенде қандай позитив
эмоция
туғызды? - Бүгінгі кейіпкердің
қайсысы ұнады?
Несімен ұнады?
Сабақты қорытындылау:
Талпынған табиғатты өзгертем деп
Жан болып кетпеймін деп өмірден тек.
Білімін қараңғы елге шырақ еткен,
Ұрпағын қалмасын деп өнерден. М. Хакімжанова
1. Ыбырай әңгімелерін оқу
2. «Ыбырай – аудармашы» тақырыбына мәнжазба

жазу
3. «Ыбырай - балалар әдебиетінің атасы»
тақырыбына ойтолғау жазу

Ұқсас жұмыстар

Ы. Алтынсарин. «Қыпшақ Сейітқұл»

Ыбырайдың әңгімелері

Ыбырай ағартушылық қызметі, өлеңдері

Ыбырай Алтынсарин өмірі мен шығармашылығы. Презентация

Шәкәрім Құдайбердиев туралы

(1841 – 1889) Ыбырай Алтынсарин ағартушылық қызметі, өлеңдері

Өлеңнің негізгі идеясы - қазақ қауымына озық мәдениетті елдерді үлгі етіп көрсету

XIX ғасырдағы және XX ғасырдағы қазақ әдебиетінің ақындары

Ағартушылар философиясы

Табиғат суреті

Пәндер