Қазақ хрестоматиясы мен өлеңдері

Әдебиет

Ы. Алтынсарин - қазақ әңгіме жанрының

негізін қалаушы

10“б” сынып

Ұйымдастыру кезеңі

Оқушыларды 2 топқа бөлу

Бағалау парақшасын топ басшыларына тарату

І топ

Ы. Алтынсаринның өмірі мен шығармашылығы

Бір өлеңін жатқа айту

ІІ топ

«Қазақ хрестоматиясы» мен өлеңдері

Бір өлеңін жатқа айту

Үй тапсырмасын тексеру

Жылдар

Оқиғалар

1841-ші жылы 2-ші ақпан

Қостанай облысы, Затобол ауданында дүниеге келді.

1850 жылы

Атасы Балқожа би Орынбор қаласындағы қазақ балаларына арналып ашылған мектепке оқуға береді.

1857-1859 жылдар

Балқожа бидің хатшысы болады да, аздан кейін Орынбор облысының басқармасына тілмаштық қызмет атқарады.

1860-шы жылы

Алтынсаринге облыстық басқарма бекінісінде (Торғайда) қазақ балалары үшін бастауыш мектеп ашуды тапсырады. Сонымен бірге оны осы мектепке орыс тілінің мұғалімі етіп белгілейді.

1864-ші жылы 8-ші қаңтар

Торғай қаласында қазақ балаларына арналған бастауыш мектеп салтанатты түрде ашылды. Сол мектепке 14 бала жазылды.

1868-1874-ші жылдар

Орынбор генерал-губернаторының арнайы тапсыруы бойынша төрт рет Торғайдың уездік судьясы болды.

1879-шы жылы

Торғай облысы бойынша орыс-қазақ училищелерінің бірінші дәрежелі инспекторы болып тағайындалды. Осы қызметте 10 жыл тұрды.

1880-ші жылы

Ы. Алтынсариннің идеясымен Орынбор, Торғай қалаларында ер балаларға ағаш ұсталығын, ал қыз балаларға киім тігу үлгілерін үйрететін қолөнер және ауыл шаруашылық мектептері ашылды.

1889-шы жылы 17-шілдеде

Қостанай қаласынан 3 шақырым жердегі Тобыл өзенінің бойында, «Инспектор» көлінің жағасында өз үйінде, 48 жасында өкпесіне суық тиіп қайтыс болды.

І топ

Ыбырай қай жылы дүниеге келді?

(1841 жыл 20 қазан)

2. Балқожа би кім?

(Атасы)

3. Қай жылы мектепке қабылданады?

(1850 жылы)

4. Ыбырайдың арман еткен мектебі қай қалада, қай жылы ашылды?

(Торғай, 1864ж)

5. Кімге жолдаған хатында 14 қазақ баласын оқытуға аш қасқырдай кіріскенін баяндайды?

(Н. И. Ильминский)

6. Оның қандай шығармалары бар?

( « Кел, балалар, оқылық», « Өзен», «Өнер білім бар жұрттар» т. б. )

7. Қай жылы Омбыда тұңғыш мұғалімдер мектебі ашылды?

(1881 ж)

Зымыран сұрақтар:

ІІ топ

Ыбырай қай жерде дүниеге келген?

(Қостанай обл, Алтынсарин ауд)

2. «Қазақ хрестоматиясы» қай жылы, қай жерде басылып шықты?

(1879 жылы Орынборда)

3. Ғалым, профессор В. В. Григорьевпен қай жылы, қай жерде танысады?

(1859 жылы Орынборда)

4. Қай жылы Торғай облысы мектептеріне инспектор болып тағайындалады?

(1879)

5. «Қазақ хрестоматиясын» жазудағы басты мақсаты не?

(Қазақ балаларына білім мен тәрбиенің негізгі көзі - оқулық)

6. Ыбырай мектепті қай жылы аяқтап шығады?

(1857 ж)

7. «Қазақ хрестоматиясы» деп аталатын оқулығы қай өлеңімен басталады және қай

жылы жарық көрді?.

( « Кел, балалар, оқылық»!) .

Зымыран сұрақтар:

Желтоқсанның алтысы

Ы. Алтынсарин-қазақ әңгіме жанрының негізін қалаушы.

«Атымтай Жомарт» пен «Мейірімді бала» әңгімелері

Бір Аллаға сыйынып,

Кел, балалар, оқылық!

Оқығанды көңілге,

Ықыласпен тоқылық!

Оқысаңдар, балалар,

Шамнан шырақ жағылар.

Тілегенің алдыңнан

Іздемей-ақ табылар.

Мағынаны тану

Әңгіме - оқиғаны баяндауға негізделген қара сөзбен жазылған көркем шығарма. Әңгімеде бас-аяғы жинақы, тиянақты бір оқиға айтылады.

Көрнекті әдебиетші ғалым Қ. Жұмалиев өзінің "ХҮІІІ- ХІХ ғасырлардағы қазақ әдебиеті" деген ғылыми - зерттеу еңбегінде педагог- жазушыға: "ХІХ ғасырда қазақ даласынан шығып, орыс, Европа мәдениетіне қолы жеткен оқымысты, халық ағартушылар дәрежесіне көтерілген әрі педагог, әрі ақын- жазушы Ыбырай Алтынсаринның өз халқының келешегі үшін істеген еңбегі зор, "- деп баға береді.