Биологиялық регресс

Презентация қосу

Сабақтың тақырыбы: Эволюцияның басты бағыттары

мен негізгі заңдылықтары

Сабақтың мақсаты: 1.Эволюцияның басты
бағыттары мен негізгі
заңдылықтары туралы
білімдерін тереңдету
2. Өз бетімен оқып білу
дағдыларын дамыту
3. Оқушылардың дүниетанымын
кеңейту
Сабақ жоспары
1. «Макроэволюция туралы ілім» тақырыбын
қайталау.
2. Органикалық эволюцияның басты бағыттары:
биологиялық прогресс, биологиялық регресс.
3. Биологиялық прогрестің негізгі жолдары:
ароморфоз, идиоадаптация, жалпы дегенерация.
4. Органикалық эволюцияның негізгі заңдылықтары:
дивергенция, конвергенция, параллелизм.
5. Гомологиялық және аналогиялық мүшелер.
Эволюция – төменгі сатыдан жоғары сатыға, қарапайымнан
күрделіге қарай дамитын процесс. Сондықтан да академик
А.Н.Северцов органикалық дүниенің даму тарихында
биологиялық прогрес пен биологиялық регресс болатынын
ерекше атап көрсетті.
Академиктер А.Н.Северцов пен И.И.Шмальгаузен
эволюцияның прогреске әкелетін 3 бағытын анықтады:
1. Ароморфоз(морфологиялық прогресс немесе арогенез.)
2. Идиоадаптация (аллогенез). 3. Дивергенция(катагенез).

Северцов Шмальгаузен
Алексей Николаевич Иван Иванович
(1866 – 1936) (1884 – 1963)
Эволюцияның басты
бағыттары

• Биологиялық прогресс. • Биологиялық регресс.

- Қоршаған ортаға - Қоршаған ортаға
организмдердің организмдердің
бейімделушілігінің бейімделушілігінің кемуі.
артуы. - Түрлер санының азаюы.
- Түрлер санының артуы. - Ареалдың тарылуы.
- Ареалдың кеңейуі.
Биологиялық прогресс

Ароморфоз Идиоадаптация Дегенерция
Биологиялық прогрестің жолдары
Жануарлардағы ароморфоздар
Омыртқалылар
класының
өкілдері

Сыртқы
жабындары

Тыныс алу
мүшелері

Жүрегінің
құрылысы
Ароморфоз-организмдердің жалпы құрылым деңгейін
күрделендіріп, жоғары сатыға көтеру

Архей эрасындағы ароморфоздар
Фотосинтез
Оқшауланған ядро
Архей эрасы (прокариоттар)
Оттегімен тыныс алу
Ірі ароморфоздар

Латиметрия
(Саусаққанатты
балық)

Ихтиостега
(құрлыққа
шықты)
Идиоадаптация-организмдердің жеке
бейімделу шешімін арттырады, бірақ организмнің құрылым
деңгейінде ешқандай өзгеріс болмай сол қалпында сақталады.
Дегенерация
- даралардың құрылым деңгейін төмендетіп,
- биологиялық регреске

Көртышқан

Европалық протей Аскаридалар
Эволюцияның негізгі жолдары мен бағыттары
• Эволюция екі бағытта жүреді олар: биологиялық регресс (түрдің
жойылуына апарады) және биологиялық прогресс. Биологиялық
прогрес үш түрлі жолмен жүреді:

• Ароморфоз - даралардың құрылым деңгейі күрделеніп тіршілік
етуге бейімділігі арта түседі
Мысал: Организмдердің судан құрлыққа шығуы, тірі туу, сүрқоректілердің дене
температурасының тұрақтылығы.

• Идиоадаптация - биологиялық құрылым деңгейінт күрделендірмей
өзгертпей тіршілік үшін күресте организмдердің өзіне пайдалы
белгілі бір орта жағдайына бейімделушілігі
Мысал: Жануарлардағы қорғаныш рең.

• Дегенерация –немесе морфофизиологиялық регресс эволюциялық
дамуында қарапайымдала түсу деген ұғымды білдіреді .
Мысал: жерасты жануарлары(көртышқан),үңгір(протей), терең су асты
организмдері.
Дивергенция – («divergo”-кері
шегінемін) бұл туыс
формалардағы белгілердің
ажырауы
Дивергенция мысалдары

Алоэ

Монстера

Тұңғиық

Кактус
Дивергенция мысалдары

Жарғанат
Қасқыр

Көртышқан
Ескекаяқтылар
Дивергенция гомологиялық
мүшелердің түзілуіне әкеліп
соғады
• Гомологиялық мүшелер- құрылысы мен
шығу тегі бір, бірақ атқаратын і қызметтері
әр түрлі мүшелер
Гомологиялық мүшелерге мысал

Кәдімгі жапырақ
Бунақдене қоректі
өсімдік

Бөріқарақат пен
кактустың
Бұршақтың
тікенектері
мұртшасы
Гомологиялық мүшелерге мысал

Тыныс алу тамырлары

Тамыр түйнектері

Ауа тамырлары

жемтамырлар
Гомологиялық мүшелерге мысал

(Парашют) бақ-бақ
Емен жаңғағы
(қанатша) үйеңкі

Жауқазынның Шиенің сүйегі Картоп түйнегі
пиязшығы
Гомологиялық мүшелерге мысал

Бунақденелердің аяғы: • 1.Жүгіру (таракан),
• 2.Жүзетін (жук-плавунец),
• 3.Қазатын (медведка).
• 4.Секіретін (шегіртке),
• 5.Қармайтын (дәуіт).
Гомологиялық мүшелерге мысал

• Жүгіретін (қасқыр),
Сүтқоректілердің • Жүзетін (ескекаяқтылар),
аяқтары: • Қазатын (көртышқан).
• Секіретін (кенгуру),
• Ұшатын (жарғанат),
• Өрмелейтін (енжар).
Конвергенция –(conergo-ұқсас
болу) деп туыстық жағынан алыс
болғаныментіршілік ортасы
бірдей, сыртқы пішінінің бір-
біріне ұқсас болуын айтады
Конвергенция мысалдары

Бақа Крокодил
Конвергенция аналогиялық
мүшелердің түзілуіне әкеліп
соғады
• Аналогиялық мүшелер – құрылысы мен
шығу тегі әр түрлі, бірақ ұқсас қызмет
атқаратын мүшелер.
Аналогиялық мүшелерге мысал

Құс қанаты
Жарғанаттың қанаты
Көбелектің қанаты
Аналогиялық мүшелерге мысал

Кірпінің тікенегі Кактустың тікенегі
Аналогиялық мүшелерге мысал

Дельфиннің аяқтары Балықтардың жүзбе
қанаттары
Параллелизм - «қатар жүру»)-
деп туыстық жағынан өте
жақын организмдердің ұқсас
белгілерінің бір-біріне тәуелсіз
дамуын айтады
Параллелизм мысалдары
Киттәрізділер Ескекаяқтылар

Тіршілік ортасы су – ескекаяқтарының бейімделуі
Терминдерге түсінік беріңіздер
• Биологиялық прогресс,
• Биологиялық регресс,
• Ароморфоз,
• Идиоадаптация,
• Дегенерация,
• Дивергенция,
• Конвергенция,
• Параллелизм.
Түсініктер мен суреттердің сәйкестігін тап

А) Д)
В)

Б) Е)
Г)
Үйге тапсырма: 1. §12 оқып білу
2. «Органикалық дүниенің даму
жолдары мен заңдылықтары»
туралы рефераттар жазу

Бағалау

Ұқсас жұмыстар

Биологиялық түр - эволюциялық процесс негізі

Биологиялық прогресс Биологиялық регресс

Биологиялық прогрестің жолдары

Табиғи сұрыптау

Эволюциялық факторлар

Қоғам әлеуметтік жүйе ретінде

ЖАНУАРЛАРДЫҢ ЖҮРІС-ТҰРЫС ЭВОЛЮЦИЯСЫ ҒЫЛЫМНЫҢ ДАМУЫНА Ч. ДАРВИННІҢ ҚОСҚАН ҮЛЕСІ

Екінші саты

Органикалық дүние эволюциясының негізгі бағыттары мен жолдары

Тіршіліктің тарихи дамуы туралы ілім тарауы бойынша қорытындылау

Пәндер