Биологиялық регресс

Сабақтың тақырыбы: Эволюцияның басты бағыттары

мен негізгі заңдылықтары

Сабақтың мақсаты: 1. Эволюцияның басты

бағыттары мен негізгі

заңдылықтары туралы

білімдерін тереңдету

2. Өз бетімен оқып білу

дағдыларын дамыту

3. Оқушылардың дүниетанымын

кеңейту

«Макроэволюция туралы ілім» тақырыбын қайталау.

Органикалық эволюцияның басты бағыттары: биологиялық прогресс, биологиялық регресс.

Биологиялық прогрестің негізгі жолдары: ароморфоз, идиоадаптация, жалпы дегенерация.

Органикалық эволюцияның негізгі заңдылықтары: дивергенция, конвергенция, параллелизм.

Гомологиялық және аналогиялық мүшелер.

Сабақ жоспары

Эволюция - төменгі сатыдан жоғары сатыға, қарапайымнан күрделіге қарай дамитын процесс. Сондықтан да академик А. Н. Северцов органикалық дүниенің даму тарихында биологиялық прогрес пен биологиялық регресс болатынын ерекше атап көрсетті.

Академиктер А. Н. Северцов пен И. И. Шмальгаузен эволюцияның прогреске әкелетін 3 бағытын анықтады:

1. Ароморфоз(морфологиялық прогресс немесе арогенез. ) 2. Идиоадаптация (аллогенез) . 3. Дивергенция(катагенез) .

Северцов

Алексей Николаевич

(1866 - 1936)

Шмальгаузен

Иван Иванович

(1884 - 1963)

Эволюцияның басты бағыттары

Биологиялық прогресс.

- Қоршаған ортаға организмдердің бейімделушілігінің артуы.

Түрлер санының артуы.

Ареалдың кеңейуі.

Биологиялық регресс.

Қоршаған ортаға организмдердің бейімделушілігінің кемуі.

Түрлер санының азаюы.

Ареалдың тарылуы.

Биологиялық прогресс

Ароморфоз

Идиоадаптация

Дегенерция

Биологиялық прогрестің жолдары

Жануарлардағы ароморфоздар

Омыртқалылар

класының

өкілдері

Сыртқы

жабындары

Тыныс алу

мүшелері

Жүрегінің

құрылысы

Архей эрасындағы ароморфоздар

Фотосинтез

Оқшауланған ядро

Архей эрасы (прокариоттар)

Оттегімен тыныс алу

Ароморфоз-организмдердің жалпы құрылым деңгейін күрделендіріп, жоғары сатыға көтеру

Ірі ароморфоздар

Латиметрия

(Саусаққанатты балық)

Ихтиостега

(құрлыққа шықты)

Идиоадаптация-организмдердің жеке бейімделу шешімін арттырады, бірақ организмнің құрылым деңгейінде ешқандай өзгеріс болмай сол қалпында сақталады.

Дегенерация

даралардың құрылым деңгейін төмендетіп,

биологиялық регреске

Көртышқан

Европалық протей

Аскаридалар

Эволюцияның негізгі жолдары мен бағыттары

Эволюция екі бағытта жүреді олар: биологиялық регресс (түрдің жойылуына апарады) және биологиялық прогресс. Биологиялық прогрес үш түрлі жолмен жүреді:

Ароморфоз - даралардың құрылым деңгейі күрделеніп тіршілік етуге бейімділігі арта түседі

Мысал: Организмдердің судан құрлыққа шығуы, тірі туу, сүрқоректілердің дене температурасының тұрақтылығы.

Идиоадаптация - биологиялық құрылым деңгейінт күрделендірмей өзгертпей тіршілік үшін күресте организмдердің өзіне пайдалы белгілі бір орта жағдайына бейімделушілігі

Мысал: Жануарлардағы қорғаныш рең.

Дегенерация -немесе морфофизиологиялық регресс эволюциялық дамуында қарапайымдала түсу деген ұғымды білдіреді .

Мысал: жерасты жануарлары(көртышқан), үңгір(протей), терең су асты организмдері.

Дивергенция - («divergo”-кері шегінемін) бұл туыс формалардағы белгілердің ажырауы

Дивергенция мысалдары

Алоэ

Кактус

Монстера

Тұңғиық

Дивергенция мысалдары

Ескекаяқтылар

Көртышқан

Қасқыр

Жарғанат

Дивергенция гомологиялық мүшелердің түзілуіне әкеліп соғады

Гомологиялық мүшелер- құрылысы мен шығу тегі бір, бірақ атқаратын і қызметтері әр түрлі мүшелер

Гомологиялық мүшелерге мысал

Бунақдене қоректі өсімдік

Бөріқарақат пен кактустың тікенектері

Бұршақтың мұртшасы

Кәдімгі жапырақ

Тамыр түйнектері

Тыныс алу тамырлары

Ауа тамырлары

жемтамырлар

Гомологиялық мүшелерге мысал

(Парашют) бақ-бақ

(қанатша) үйеңкі

Шиенің сүйегі

Емен жаңғағы

Картоп түйнегі

Жауқазынның пиязшығы

1. Жүгіру (таракан),

2. Жүзетін (жук-плавунец),

3. Қазатын (медведка) .

4. Секіретін (шегіртке),

5. Қармайтын (дәуіт) .

Бунақденелердің аяғы:

Гомологиялық мүшелерге мысал

Жүгіретін (қасқыр),

Жүзетін (ескекаяқтылар),

Қазатын (көртышқан) .

Секіретін (кенгуру),

Ұшатын (жарғанат),

Өрмелейтін (енжар) .

Гомологиялық мүшелерге мысал

Сүтқоректілердің аяқтары:

Конвергенция -(conergo-ұқсас болу) деп туыстық жағынан алыс болғаныментіршілік ортасы бірдей, сыртқы пішінінің бір-біріне ұқсас болуын айтады

Конвергенция мысалдары

Крокодил

Бақа

Конвергенция аналогиялық мүшелердің түзілуіне әкеліп соғады

Аналогиялық мүшелер - құрылысы мен шығу тегі әр түрлі, бірақ ұқсас қызмет атқаратын мүшелер.

Аналогиялық мүшелерге мысал

Жарғанаттың қанаты

Көбелектің қанаты

Құс қанаты

Аналогиялық мүшелерге мысал

Кактустың тікенегі

Кірпінің тікенегі

Аналогиялық мүшелерге мысал

Балықтардың жүзбе қанаттары

Дельфиннің аяқтары

Параллелизм - «қатар жүру») - деп туыстық жағынан өте жақын организмдердің ұқсас белгілерінің бір-біріне тәуелсіз дамуын айтады

Параллелизм мысалдары

Киттәрізділер

Ескекаяқтылар

Тіршілік ортасы су - ескекаяқтарының бейімделуі

Биологиялық прогресс,

Биологиялық регресс,

Ароморфоз,

Идиоадаптация,

Дегенерация,

Дивергенция,

Конвергенция,

Параллелизм.

Терминдерге түсінік беріңіздер

Ароморфоз, идиоадаптация, дегенерация

А)

Б)

В)

Г)

Д)

Е)

Түсініктер мен суреттердің сәйкестігін тап

Үйге тапсырма: 1. §12 оқып білу

2. «Органикалық дүниенің даму

жолдары мен заңдылықтары»

туралы рефераттар жазу

Бағалау

Ұқсас жұмыстар

Биологиялық түр - эволюциялық процесс негізі

Биологиялық прогресс Биологиялық регресс

Биологиялық прогрестің жолдары

Табиғи сұрыптау

Эволюциялық факторлар

Қоғам әлеуметтік жүйе ретінде

ЖАНУАРЛАРДЫҢ ЖҮРІС-ТҰРЫС ЭВОЛЮЦИЯСЫ ҒЫЛЫМНЫҢ ДАМУЫНА Ч. ДАРВИННІҢ ҚОСҚАН ҮЛЕСІ

Екінші саты

Органикалық дүние эволюциясының негізгі бағыттары мен жолдары

Тіршіліктің тарихи дамуы туралы ілім тарауы бойынша қорытындылау

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz