Домбыра құрылысымен танысу

Аты-жөні:Баймағанбетқызы

Жансұлу

Туған жылы: 1979 жыл 3 қаңтар

Білімі: жоғары

Бітірген оқу орны: Атырау

Мемлекеттік

университеті

Мамандығы: Орта мектептегі

музыка пәні мұғалімі

Педагогикалық өтілі: 12 жыл

Санаты: екінші

Жұмыс орны: Х. Досмұхамедұлы

орта мектеп

Оқушылар дарынын дамытудағы домбыраның ролі

Мақсаты:

Ұлттық аспабымыз домбыраны тәрбие құралы ретінде пайдаланып, оқушыларды өнергүйгіштікке баулу, отансүйгіш, ұлтжанды, жан-жақты дамыған жеке тұлға етіп тәрбиелеу.

Әдісі:

1. Сабақта домбыра аспабын пайдалану.

2. Домбыра үйірмесін тиімді ұйымдастыру.

3. Оқушылар арасында шығармашылық сайыстар өткізу.

4. Отандық өнер шеберлерінің шығармашылығын насихаттау.

Жоспары:

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім:

1. Домбыра туралы аңыздар

2. Ұлы домбырашыларды насихаттау - оқушылар қызығушылығын ояту

3. Домбыраның түрлері, құрылысы

4. Мектептегі домбыра үйірмесі - ұлттық өнеге мектебі

ІІІ. Қорытынды

Сабақтың тақырыбы:

Домбыра аспабы туралы

түсінік, оның құрылысы,

дыбыс бояуы

Мақсаты:

а) білімділігі: Домбыраның құрылысын, оның дыбыс бояуын түсіндіріп, күйдің түрлерімен таныстыру.

ә) тәрбиелік: Оқушыларды ұлттық өнерді сүю-ге, аспаптарды қадірлеуге үйрету, өнерге бейімдеу .

б) Дамытушылық: Ұлттық аспаптар туралы

ұғымын кеңейту, аспаптардың тарихын білуге деген қызығушылығын ояту.

Әдісі: Жартылай эврестикалық сұхбат,

топтастыру, дидактикалық

материалдармен жұмыс

Түрі: Кіріктірілген сабақ, жаңа ұғымды

қалыптастыру.

Көрнекілігі:компьютер, слайдтар, дисклер,

интерактивті тақта.

“Ақсақ құлан” ертегісінен көріністер

Ханзаданың құланды

атауы.

Жаралы құлан кек

қайтарып ханзаданы

теуіп кетті

Ханзада ай далада

өліп қалды.

Ханзаданың өлімін

естірткен домбыра

осылай “жазаланды”

Кұрманғазы Сағырбайұлы (1848-1889) - композитор-күйші, қазақтың аспапты музыка өнерінің классигі.

Нұрпейісова Дина (1861-1955) - дәстүрлі өнер өкілі, композитор және орындаушы, ұлы Құрманғазының шәкірті, ҚазССР-нің халық артисі.

Дәулеткерей Шығайұлы қиын заманның

қасірет қамауына тап болған

халқын өз домбырасымен

жұбатқан. Оның “Байжұма”, “Көрұғлы”, “Қосалқа”, “Қыз ақжелең”, “Нар идірген”

тағы басқа да көптеген

күйлері бізге жеткен.

Қазанқап Тілепбергенұлы өзі куә болған заманның, өзі беттескен қоғам-ның қызығы мен шыжығын тәтпіште-мейді, оның ақырының не бола- рын ойлап толғанады. Оның ”Ақжелең” “Домалатпай”, “Бұраң бел” т. б. күйлері бізге белгілі.

Уәлиұлы Абылай (Әбілмансұр) - төре әулетінен, қазақ хал- қының біртұтастығын сақтауда шексіз еңбек сіңірген әйгілі ханы, сонымен бірге, XVIII ғасырдан күйі жеткен санаулы күйшілеріміз-дің бірі. ”Қайран елім”, ”Майда жал”, “Ақтолқын”т. б. күйле-рі бізге белгілі.

Абыл Тарақұлы

“Алпыс екі тармақты Ақжелеңді” жеріне жет-кізе тартып, оны өз “Ақ-желеңімен” толықтыр-ған күйші. Оның“Абыл” “Ақсаққұла”, “Нарату” т. б. күйлері қазір де белгілі.

Байжігіт Өр Алтайда дүниеге келген әйгілі күйші. Оның күйлері-нен “Былқылдақ”, “Қара жорға”, “Қосбасқан”, “Қоңырат” т. б. күйлері белгілі.

Қазанқапұлы Тәттімбет дәулескер күйші ретінде танымал. Ол домбырада оң бұрау, теріс бұрау, шалыс бұрау, қалыс бұрау күйлерін шығарған. “Бес төре”, “Теріс қақпай”, ”Қосба-сар”, Сылқылдақ”, “Те-пеңкөкә т. б. күйлері қазір де белгілі.

Жұбанов Ахмет (1906-1968) - композитор, дирижер музыкатанушы, этнограф, ҚазССР-нің халық артисі, өнертану ғылымының докторы, ҚазССР ҒА-ның академигі, ҚазССР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты.