Тоғызқұмалақ тақтасы

Презентация қосу

Қазақтың
ұлттық
ойыны
Тоғызқұмалақ
ойыны
Сабақтың мақсаты
Білімділігі: Оқушыларды жаңа сабақты
түсіндіру және үйрету
Дамытушылығы: Оқушылардың пәнге
деген қызығушылығын арттыру
мақсатында, тоғызқұмалықтың
ережелерін түсіндіру және көрсету
Тәрбиелілігі: Оқушыларды адалда,
иманды, ақыл-ой өрісін дамыту
мақсатында оқушыларды
тәрбиелеу
Тоғызқұмалақ тарихы
Тоғызқұмалақ –қазақта кең тараған қызықты
ойын түрі. Қаратау қазбаларынының арасынан
табылған тас “қазан” осы тоғыз құмалақты еске
салады. Бұл ойын Қырғызстан, Монғолия,
Қарақалпақстан, Өзбекстан, тіпті алыс шетел
қазақтарының арасында тараған. Бас
шынықтыратын бұл ойынды біздің ұлттық
“шахматымыз” десе де болады. 162 таста
ойнатылады.
Дәптермен
жұмыс
Ежелгі тоғызқұмалақ
тақтасы

Кәзіргі замандағы
тоғызқұмалақ
тақтасы
Тоғызқұмалақ тақтасы
Тоғызқұмалақ ойынының негізгі ережелері:

Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі
адам арасында ойналады. Ойын тақтасы 2
қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын
басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз
отауға тоғыз-тоғыздан салынған 81 құмалақ
тиесілі. Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны
бастаушы, екінші жүріс жасаған ойыншыны
қостаушы деп атайды.
Жұп сандар дегеніміз не?
Тақ сандар дегеніміз не?
Тоғызқұмалақ ойынының
негізгі терминдері:

• Құмалақ
• Қазан
• Отау
• Бастаушы
• Қостаушы
• Тұздық
• Атсырау
Бастаушының Қоштаушының
қазаны отаулары

9 8 7 6 5 4 3 2 1

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Бастаушының Қоштаушының
отаулары қазаны
Тұздық алу:

Тоғызқұмалақта құмалақтан басқа ойында бір рет қарсыластың
отауын ұтып алуға да болады. Оны ежелде «тұзды үй» деп атаған.
Бүгінде «тұздық» дейді. Тұздық алу үшін жүріс жасаған кезде
қарсыластың екі құмалағы бар отауына сіз таратқан
құмалақтардың соңғысы түсуі керек. Сонда сол отауда қалыптасқан
үш құмалақпен бірге отау да ұтып алынып, сол отау ойынның
соңына дейін сіздің меншігіңізге айналады. Яғни жүріс жасалған
сайын тұздық алынған отауға түсетін бір құмалақ міндетті түрде
сіздің қазаныңызға салынып отырады. Тұздық алынған отауға арнайы
белгі қойылады
Атсырау ережесі:
Ойын аяқталуға жақындаған сайын әр ойыншының
отауларындағы құмалақ кеми бастайды. Әр құмалақ ұтып
алынған сайын немесе тұздыққа түскен сайын қарсыластардың
жүріс мөлшері азая береді. Сондықтан ойын соңында
қарсыластардың бірі өз отауларында жүріс жасай алмай
қалатын жағдай да кездеседі. Ойыншылардың бірінің
отауларындағы құмалақты бірінші тауысып алып, жүріссіз
қалуы «атсырау» деп аталады. Мәселен, қостаушы атсырауға
ұшыраса, бұл жағдайда бастаушы қосымша бір жүріс жасап,
барлық құмалақтарды өз қазанына салып алады. Сөйтіп,
бастаушы жеңімпаз атанады.
• Егер ойыншы ойын барысында 82 құмалақ жинаса, ойын бірден
тоқтатылып, сол ойыншы жеңімпаз болып танылады.
Тоғызқұмалақ ойыны

Тоғызқұмалақ ойынының
тастарын орналастыру
әдістері
СУРАҚ ЖАУАП
Жаңа сабақты қорытындылау
Тоғызқұмалақ ойыны қазақтың
ұлттық ойын түріне кіре ме?
Тоғызқұмалақ тақтасы неше бөлікке
бөлінген?
Әр бөлікте неше отау, неше қазандық

бар?
Тұздық ашуға болама және оны қалай
ашамыз?
Тоғызқұмалақ терминдерін ата?
Отаулардың аттарын білесің бе?
Бірінші ойынды бастаған ойыншыны

қалай атаймыз?
Жұп, тақ сандар дегеніміз не?
ан
ақт
Саб май,
қал да ,
а лы
сап алы
сан лу
ім а
бі л
Үйге тапсырма:

Ережелерді дәптерге жазу, оқу,
реферат жазу
зғ а
ң ы
а р ы т !
рл м е
з а р ах
а
Н көп

Ұқсас жұмыстар

Тоғызқұмалақ ойыны

Тоғызқұмалақ ережемен ойнау

Жүріс жасау ерекшеліктері

Бестемше ойынының бала тәрбиесіндегі орны

Қазақтың ұлттық ойындары туралы деректер

Тоғызқұмалақтың заманауи дамуы

Тоғызқұмалақ жүрістері

Қазақ халқының ұлттық ойындары

Тоғызқұмалақ

Әсел Далиева - Тоғызқұмалақтан әлем чемпионы

Пәндер