Қазақ халқының материалдық мәдениеті

Қарағанды қаласы. №53 мектеп-лицей

Қазақ халқының материалдық мәдениеті.

Пәні: Қазақстан тарихынан әңгімелер, сыныбы: 5

Пән мұғалімі: Калекина Бакытгуль Аманжоловна

Сұрақтар:

Дін дегенді қалай түсінесіңдер?

Адам баласы алғашқыда неге табынған?

Қандай деректердің көмегі арқылы біз жерленген адамдардың нанымдарын анықтай аламыз?

Адам баласы табиғаттан тыс дүниені не деп атаған?

Құдайды адамдар қалай елестеткен? Оларды неден жасаған?

Ежелгі түркілердің негізгі нанымы не болған? Тәңір дегеніміз олардың ұғымында қалай аталды?

Б. з ҮІ ғ Қазақстан жерінде мекендеген түркі тілдес халықтардың арасында қандай діндер тарады? Будда, ислам діндері қай елдерден келді?

Қазақстан жерінен Азия елдеріне таралған діннің бірі:

Заратуштралық ілімді қола дәуірінде қай тайпалар қолданған? Ал дәл сол кезде арилермен бірге Орта Азия жерін мекендеген қай тайпалар осы ілімге қарсы шықты?

“Зайырлы” дегенді қалай түсінесіңдер?

Әлемдік беделге ие болған діндер:

Діндердің атауы

Негізін салушы

Қасиетті кітабы

Сабақтың тақырыбы: Қазақ халқының материалдық мәдениеті.

Сабақтың мақсаты:

А) білімділік:

Оқушыларды халқымыздың материалдық мәдениетінің түрлерімен таныстыру, жалпы материалдық мәдениет туралы мәлімет бере отырып қазақ халқының мәдениетінің өшпес құндылықтары екеніне көз жеткізу.

Б) дамытушылық:

Материалдық мәдениет туралы түсініктерін кеңейту, мәдениетті жан-жақты қырынан тани білуге көмектесу, қазақ халқының материаладық мәдениеті мұражайына саяхат жасата отырып, білімдерін еске түсіру арқылы дамыту, өз көзқарастарын қалыптастыруға көмектесу.

С) тәрбиелік:

Қазақ халқының бай мәдениетіне деген қызығушылықтарын одан әрі дамыту, эстетикалық тәрбие беру

Мұражайға хош келдіңіздер!

Қазақ халхының

баспанасы

Ұлттық

қолөнері

Қазақ халқының

ұлттық киімдері

кіру

шығу

Сабақтың ұраны:

“Өткендерін жек көрген - өшкендіктің белгісі,

Өткендерін ескерген -өскендіктің белігісі”

. «Қазақ халқының баспанасы» бөліміне хош келдіңіздер!

Алғашқы баспаналар

Киіз үй

Киіз үй көшпелі халықтардың қысы-жазы отыратын өте қолайлы және төзімді баспанасы. Ол тез құрылып, тез жиналады. Қыста жылы, ал жазда салқын. Көлеміне және сыртқы кейпіне қарай әртүрлі болып келеді.

Киіз үйдің негізгі қаңқасын - киіз үйдің сүйегі деп атайды.

Кереге - киіз үйдің қабырғалары. Керегенің көктеліп

біткен әр бөлігін қанат деп атайды.

Қанат саны үй көлеміне қарй көбейе берді.

Шаңырақ - киіз үйдің еңсесін құрап, тұтастырып тұратын күмбез.

Сықырлауық (жарма есік)

- кереге шеңберін тұйықтап, кіріп-шығу қызметін атқарады.

Уық - кереге басы мен шаңырақты бекітетін ағаш.

Киіз үйді тігу оңай емес. Алдымен керегені жаяды.

Керегеден кейін бақанның көмегімен

шаңырақты көтереді.

Киіз үйдің қандай түрлерін білесіңдер?

Түрлері

Киіз үйдің түрлері

Орда - салтанатты, жоғары мәртебелі адамдар бас қосатын, елдік мәселе шешетін аса құрметті хан, би сұлтандар отыратын үй.

Алтын орда - 30 қанаттан тұратын, ханның мәжіліс ордасы.

Алтын үзік - 24 қанаттан тұратын аса лауазымды хан отбасы тұратын үй.

Ақ шаңқан -18 қанаттан және 12 қанаттан тұратын елбасылар, бай, билер тұратын киіз үйлер,

Ақ ала орда - сегіз қанатты, дәулетті бай үйі.

Ақ үй- 6 қанатты дәулетті адамдар үйі.

Боз үй, қоңыр үй -4-5 қанатты орташалар тұратын киіз үй.

Қараша үй- кедей үйі

Отау -жас жұбайлар үйі.

Киіз үйіміз тек баспана ғана емес, ол сәулет, құрылыс, сурет, қолөнер сияқты бірнеше өнердің басын құрайтын ғажайып туынды. Басқа елдердегідей емес, бұл ағаш, киіз, шиден құрастырылады. Дала тұрғындарының тапқырлық шешімін осы тұрғыдан қарап бағалаған әлем ғылымы, мәдениет пен өнердің білімпаз сарапшылары, халықаралық этнографиялық көрмелерде қазақтың осы өнеріне үлкен баға беріп отырған.