Бесік жабдықтары

Презентация қосу

өбе қаласындағы №40 орта мек
Салт-дәстүрді дәріптейік !
рттеу жұмысының бағыты:өлке
ындағандар: 3”Б”класс оқушыл
қашева Мөлдір, Амангелді Ыды
текшісі: Мағзымова Жанаргүл С
“ Білекке сенер заманда,
Ешкімге есе бермедік
Білімге сенер заманда,
Қапы қалып жүрмейік.”
Ғылыми жұмыстың негізгі
мақсаты:
Зерттелу нысаны етіп салт-
дәстүрді алуымызға
Қазақстан деген ұлан
байтақ жерді аз ғана қазақ
иемденуіне себеп болған
бірінші қазақтың өзі болса,
Дайындық Теориялық
кезеңі: кезең: әдеби,
Тақырыпты, тарихи
мақсатын,әдіс- кітаптарды
тәсілдерін оқыдық ,
меңгердік қажетті
деректерді

Зерттеу
жинақтадық

кезеңдері

Қорытынды
Зерттелудің әдіс- кезең:мақсаттың
тәсілдері:
материалдарды
орындалуы,болжам
жинақтау, ның
ақпарат көздерінен дәлелденуі,жобаны
мәлімет алу, қорғау.
тұжырымдау.
Салт-дәстүрді білесің бе?

Бала
тәрбиесіне Мәдени салт-
байланысты Тұрмыс- салт
дәстүрлер
салт- дәстүрлер
дәстүрлер

Шілдехана Киіз үй Шешендік
Бесікке Зергерлік сөздер
салу бұйымдар мерекелер
Тұсау Ою-өрнек
кесер

Ұлттық
Қырқынан киімдер
шығару Ұлттық Қонақ күту
ойындар
Сүндет той Мал бағу
Ғылыми жұмыстың
негізгі мақсаты:

Салт- дәстүрдің(зергерлік
бұйымдардың, ою-
өрнектің, ұлттық Бесіктің, наурыз
ойынның, жылқы
көженің адам
малының )адам
өміріндегі маңызы, денсаулығына
пайдасын

Ғылыми тұрғыда
зерттеу арқылы
көрсету.
Зерттелу Оқушылар
жұмыстың салт-
ғылым дәстүр,әдеп-
болжамы:
ғұрып
халықтың
рухани өзегі

Тілінің
тірегі,мәдениеті
нің құндылығы
жоғары
Танымдық, болғандығын
қызығушылықтары, біледі.
Ой-өрістері артады.
Зерттеудің
жаңалығы мен
өзіндік үлесінің
дәрежесі:

Салт –дәстүрге
байланысты мектеп Салт- дәстүрдің
бағдарламасында
жоқ негізгі
маңыздылығын
тақырыптарды ашуға өз
бағдарламаға енгізу. үлесімізді қосу.
Жоспар
:.
Бірінші бөлім тық ою-
ү р л е р і: ұл т
дә с т
Тұрмыс- салт
Кіріспе: өрнек, зерге
рлік б ұ
за
й
с
ы
ы
м
н
д
а
ар, наурыз
п айдасы,
Ұл т ты қ с а лт- көженің адам
а
ның
ғ
а д а м ө м ір ін дегі
жылқы малы
е н ұл тт ық маңызы.
дәстүр м
мінез.

: Қо рыт ы нд ы :
Екінші бөлім
тә рб и ес ін дегі салт-
гі к ү н лт-
н ің са
Ба ла
тің , үлттық Бү г ін
дәстү рл ер : б е с ік
аулығына тү р л е р і, ғ ыл ыми
ойынның а д а м д е н с д әс луы.
ң о р ы нд а
пайдасы. болжамны
Зергерлік
бұйымдар

Білезік шашбау

Тұмарша (бойтұмар)

жүзік
қапсырма
Шолпы(шаш теңге) сырға
Ұлттық ою-өрнек
қошқармүйіз

Гүл,мүйіз таңба
оюшы Арпабас, көбелек су өрнегі

құсқанатты
өркеш
кемпірқосақ
құстұмсық
Наурыз көженің адам ағзасына
пайдасы:
Ұлттық таным бойынша 7 қазына, 7 апта,7 ата,7қат, 7 дыбысұғымдарын
білеміз. Осылардың қатарына 7 дәмнен жасалатын наурыз көжені
жатқызуға болатынын дәлелдейік.

су
май тұз

дақыл 7 ет

құрт
сүт
Наурыз көжеге қосылатын тағамдар”
Судың маңызы
Сусыз тіршілік жоқ. Адам шөлдегеннен гөрі
аштыққа шыдамды келеді.
Зат алмасудың барлық процестері судың
қатысуымен атқарылады.
Тамақты сіңіру, қанға нәрлі заттардың жетуі сұйық
ортада өтеді.
Зат алмасудың зиянды өнімі организмнен су арқылы
шығарылады.
Организмде судың жеткіліксіз болуы шөлдеуге әкеліп
соқтырады да,
судың артық болуы жүрек-қан тамыр жүйесінің
жұмысын қиындатады,
ағыл- тегіл терлетеді,қалжыратады.
Судың маңызы
СУДЫҢ
МАҢЫЗЫ

Тіршілік Зат Шипалы
көзі сулар
алмасу
Еттің маңыздылығы
Наурыз көжеге соғымбасының
арнайы сойылған қойдың
басын, етін салады. Сүр ет
дегеніміз –ыстап кептірілген ет.
Етті ұзақ сақтау үшін ыс салып
сүрлеу дағдыға айналған тәсіл,
ол әсіресе соғым етін сақтау
үшін кең қолданылады.
ЕТТІҢ ҚҰРАМЫ

СУ 73-77% ДӘРУМЕНДЕР
В1,В2,В6

АҚУЫЗ 18-21% МИНЕРАЛДЫ ТҰЗДАР
0,8-1%

МАЙ 1-3% ЭКСТРАКТИВТІ ЗАТТАР
1,7-2 %
В1 – Ағзада зат алмасу үшін қажет. Бұл дәрумен
жетіспеген жағдайда ағза шаршағандық күйде
болып, ас қорыту процесі бұзылады. Бұл
дәруменнің ой және дене еңбегімен көп
шұғылданғанда, суықта ұзақ болғанда қажеттілігі
мол.
В2 – жарақаттардың тез жазылуына мүмкіндік
береді, ағзаның бірқалыпты өсуіне қажет.
В6 - бұл дәрумен жетіспеген жағдайда балалардың
бойының өсуі тежеліп қан аздыққа әкеп соқтырады.
Сүттің маңыздылығы
Сүттің тарихы ертеден басталады.
Археологтар бір қазбадан тапқан ірімшік
қайнататын қазанды жер астында 5000
жылдай сақталған деп топшылайды.
Сүтті баладан бастап, қарияларға
дейін ішеді. Өйткені, ол дәрумендерге,
көмірсу мен майларға, ақуыз бен
минералды заттарға, микроэлементтер
мен ферменттерге өте бай.
МИНЕРАЛДЫ ЗАТТАР

Кальций Са – ағзаның зат алмасуына, қан
ұюына қатысады. Кальций тұзы барлық азық-
түлікте бар, бірақ адам ағзасы оның барлығын
бірдей сіңіре алмайды. Сүтте, сүттен
алынатын өнімдерде, ақ ірімшікте кальций өте
көп және адам оны оңай сіңіре алады.

Фосфор Р – жүректің, бұлшық еттің
бірқалыпты жұмыс істеуі үшін маңызы зор.
Фосфор тұздары малдан алынатын сүтте өте
көп.
Құрттың
пайдасын
анықтау
Құрт – ұлттық тағам. Ашыған айранды сабаға құйып,
бірнеше күн іркіт жасайды. Сабада пісілген іркітті майы
алынғаннан кейін үлкен қазанға құйып қайнатады. Іркіт
баяу қайнап, жел көбігі таралғаннан кейін қоюланады.
Суыған соң таза қапшыққа құйып, суын сорғыту үшін іліп
қояды. Сарысуы ағып 5-6 күн бойы әбден құрғаған соң,
ұсақтап бөліп, сығып, өреге жайып кептіреді. 1-2 аптадан
соң өредегі құртты қапқа салып , күн көзіне кептіреді.
Құртты 2-3 жылға дейін сақтауға болады. Құрт- күшті ас, ол
әр түрлі тамаққа қосылады. Құрттың сарысуын сүт қосып
қайнатып ірімшік жасайды. Құрт өкпе ауруына, суық тиіп
ауырған кезде ыстықтай ішкізіледі. Ұзақ сапарларда құрт-
әрі сусын, әрі қорек. Сарысуын ауырған малға ішкізеді,
шаш жууға болады, тері илеу үшін малма жасайды.
Майдың маңызы

Май- барлық азықтардың
негізгі нәрі, ең негізгі құнары. Мал
майының өткірлік , дәмділік,
емдік қасиеттері бар. Майлар-
тағамның қажетті және ең
калориялы құрамдас бөліктері.
Ағзаға 1гр.май сіңіп
тарағанда, ақуыз немесе
көмірсулар тарап сіңгендегіден
2есе артық жылу энергиясы
бөлініп шығады.
Дәнді
дақылдардың
маңыздылығы
Тары, күріш, арпа, бидайдың
тағамдық қасиеті жоғары және
жұғымды калориялы болады. Олар
балалар мен ауруға шалдыққан
адамдарды тамақтандыру үшін ерекше
қажет. Бұлар көмірсу мен өсімдік
ақуыздарының негізі болып табылады.
Ақуыз – қозғалысты қамтамасыз етеді, яғни
бұлшық еттердің жиырылуы мен жазылуы.
Өкпеден сіңіріп алған оттегін бүкіл денеге
таратады. Ақуыз мал мен өсімдіктен алынатын
өнімдерде кездеседі. Олардан алынатын ақуызды
дұрыс ұштастыру арқылы ақуызы жеткілікті тағам
әзірлеуге болады.
Көмірсу – бұлшық еттің, жүйке жүйесінің,
жүректің, бауырдың қызметі үшін ағзаның майды
қалыпты сіңіруі үшін өте қажет. Тамақ құрамында
көмірсу болмаған жағдайда тамақтағы май толық
сіңбейді де денсаулыққа зиян келтіреді. Көмірсу
өсімдік өнімдерінде өте көп сонымен қатар сүтте,
бауырда болады.
тұз

Жүйке жүйесінің
Қызыметін
жақсартады
“Жылқы малының
қыр-сырымен
танысқан сәттерім”
Көшпелілердің, соның ішінде қазақтардың төрт
түлік малдың ішінде жылқыны көне заманнан бастап
өсіргені тарихтан белгілі. Жаугершілік заманда атқа
мінген ата-бабаларымыз жаудың жаяу әскерден
жасақталған қолын күйрете жеңіп отырған. «Ер
қанаты – ат» деген қағиданы берік ұстанған
бабаларымыз жылқы өсіруге ерекше ден қойған. Оның
үстіне жылқы малы көшіп-қонуға ыңғайлы, мініске
төзімді, өз аяғынан жайылады, күтімді көп тілемейді.
Еті дәмді, сүті шипалы. Қазақ төрт түліктің ішінде
бірінші жылқыны байлыққа санаған.
Бесіктің жасалуы

Қазақ бесікті қарағай, қайыңнан,
көбіне талдан иіп жасайды.
Мұндай бесік жеңіл,ықшам,
көшіп-қонуға ыңғайлы.
Бесік
жабдықтары

Құс төсек, жастық,
жөргек, қолбау,
тізебау, тізежастық,
бесік көрпе,
шүмек, түбек,үкі
Бесік
жыры
Ұйықта сен де ,балақан!
Жылама, бөрем, жылама,
Ұйықта, сәулем, бөбегім.
Тайға мініп шабасың,
Біздің жердің құлпырған
Басыңа үкі тағасың.
Жас өспірім ерісің! ...
Сен ат қылып мінетін,

Тай береді нағашың.
Әлди-әлди, ақ бөпем,
Жылама, бөпем, жылама.
Ақ бесікке жат бөпем.
Сені әлдилеп отырсам,
Көңілім болар шат, бөпем.
Бесікті
пайдаланатын
елдер

Орталық Азия мен Кавказ, Үндістан,
Қытай жерін мекендейтін халықтар бесікті
пайдаланады. Тек әр түрлі үлгіде жасалады.
Бесіктің жер бесік және аспалы бесік түрлері
болады.
Қазақтар бесікті қасиетті, киелі құтты мүлік
болып есептеледі
Бесікке қатысты
әдет-ғұрыптар

Бесікке салар, бесік керпе, бесік керпе құда,бесік
тойы.
Бесік керпе – отқа табыну ғұрпының көрінісі. Баланы
бесікке
алғаш саларда шымшуырды отқа қыздырып, сонымен
бесіктің
басын, арқалығын қарып кертеді.
Бесікке салар – нәрестені алғаш бесікке бөлеу рәсімі.
Бұл рәсімді орындау үлгілі ұрпақ өсірген әйелге
тапсырылады.
Бесіктің
денсаулыққа әсері

Бесікке салар, бесік керпе, бесік керпе құда,бесік
тойы.
Бесік керпе – отқа табыну ғұрпының көрінісі.
Баланы бесікке
алғаш саларда шымшуырды отқа қыздырып,
сонымен бесіктің
басын, арқалығын қарып кертеді.
Бесікке салар – нәрестені алғаш бесікке бөлеу
рәсімі.
Бұл рәсімді орындау үлгілі ұрпақ өсірген әйелге
тапсырылады.
Ұлттық ойындар

көтермек

омпы

Хан алшы атбақыл
Тақырыпты зерттей
келе көз
жеткізгеніміз Ата дәстүрінің желісін
үзбей халқымыздың асыл мұрасы ретінде бағалап,
оларды көздің
қарашығындай сақтап, ілгері дамытып отыру өркенді
де өнегелі іс.
Салт –дәстүрді дәріптеп, мектептерде жаңа пән ретінде
енгізілсе ,

жас бүлдіршіндердің мектеп қабырғасында ұлт
мәдениетінің нәрімен
адамгершілік асыл қасиеттер үлгісін санаға сіңіруіне
жағдай жасалар еді деген тұжырымға келдік
Зерттеу
барысында
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Тәрбие дәстүрлері

Бесік туралы түсінік

Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар. Бесік. Бесікке бөлеу

БЕСІК ЖЫРЫ

Халықтық педагогика арқылы баланың сөздік қорын, қимылын дамыту

Қазақ халқының дәстүрі

БЕСІК ЖЫРЫ МЕН ТҰСАУ КЕСУ

Отпен аластау

Бала тәрбиесіндегі халықтық ұстанымдар. (Бесік тәрбиесі)

Жобаның тақырыбы

Пәндер