Масса және күш

Презентация қосу

ІV. ТАРАУ. Масса және күш

§ 30. Денелердің өзара
әрекеттесуі.
§ 31. Дененің массасы
Табиғаттағы барлық денелер бір-бірімен
әрекеттеседі.Әрекеттеспейтін денелер
болмайды. Денелердің бір-біріне әрекет
етуі өзара әрекеттесу болып табылады.
Мысалы: Мұз айдынында коньки теуіп
жүрген екі баланың әрекеті.Екпіндеп
жүгіріп келе жатқан бала мен ақырын
жүгірген баланың қақтығысуы.
Мысалы: Мұз айдынында коньки теуіп жүрген
екі баланың әрекеті. Екпіндеп жүгіріп келе
жатқан бала мен ақырын жүгірген баланың
қақтығысуы.
Бұтақта отырған құстың ұшып шығуы. Адам ауыр шкафты қозғалтуы.
Бұл келтірілген мысалдар денелердің бір-біріне
ықпалы әрдайым өзара әрекеттік сипат алатынын
көрсетеді. Денелердің өзара әрекеттесуін
бақылай отырып, әрекеттесу кезінде бір денелер
жылдамдығын көбірек, ал екінші біреулері тым аз
өзгертеді. Мысалы: роликті коньки киіп тұрған
кішірек және ересектеу екі бала әрекеттесуін
қарастырамыз.
Денелердің өзара әрекеттесу кезіндегі
жылдамдықтарының өзгеру шапшаңдығын
сипаттайтын физикалық шама масса деп
аталады.
Масса – латынның “massa” – кесек, үймек,
шөкім деген сөзінен алынған.
Өзара әрекет кезінде денелер өз
жылдамдықтарын әр түрлі өзгертеді.
Денелердің мұндай қасиетін инерттілік деп
атайды.
Дененің массасы – бір дененің инерттілігін
сипаттайтын физикалық шама.
Масса физикалық шама m әрпімен белгіленеді.
ХБ жүйесінде (СИ) массаның бірлігіне
килограмм (1кг) қабылданған. Өлшейтін құралы
таразы.Тәжірибеде массаның басқада бірліктері
пайдаланады:
1т (тонна) = 1000 кг
1ц = 100 кг
1кг =1000 г
1кг = 1 000 000 мг
1г = 0,001 кг
1мг = 0,001 г
1кг = 0,01 ц
1 кг= 0,001т
Бұл-платина мен иридийдің қоспасынан
құйылып жасалған цилиндр түріндегі
эталондық (үлгі) кірдің массасы.
Килограмның халықаралық үлгісі
Париж қаласының жанындағы Севр
қаласындағы эталондар мұражайында
сақтаулы.
Тест тапсырмалары
І нұсқа ІІ нұсқа

1. Дененің массасы қандай әріппен 1. Масса деп ….
белгіленеді? а) Денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын
а) v ә) S б) m в) t физикалық шама
2. Денелердің өзара әрекеттесуі кезіндегі ә) Денелердің Жерге тартылу күші
жылдамдықтың өзгеру дәрежесін б) Дененің тірекке немесе аспаға әсер ететін күші
анықтайтын физикалық шама қалай в) Денелердің өзара әрекеттесуі кезіндегі
аталады ? жылдамдықтарының өзгеру дәрежесін
а) жылдамдық ә) масса анықтайтын физикалық шама.
б)жол в) орынауыстыру 2. Халықаралық бірліктер жүйесінде массаның
3. 1кг неше граммға сәйкес келеді ? өлшем бірлігі.
а) 0,001 ә) 10000 б) 1000 в) 0,01 а) кг ә) г б) м в) т
4. Дененің массасын анықтауға арналған 3. 1,45т берілген мәнді килограммен өрнекте
құрал. а) 1450 кг ә) 145кг б) 0,145кг в) 145000кг
а) термометр ә) спидометр б) сызғыш 4. Килограммның Халық аралық үлгісі қай
в) таразы қалада сақтаулы ?
5. Қозғалмай тұрған массасы 30 кг үрмелі а) Париж ә) Лондон б) Севр в) дұрыс жауап жоқ.
қайықтан массасы 45 кг бала жағаға секірді. 5. Өзара әсерлесу кезінде арбашалардың
Қайық 1,5 м/с жылдамдыққа ие болды. жылдамдықтары v1 =20 м/с, v2 =60 м/с болып
Баланың жылдамдығы қандай? өзгерді. Үлкен арбашаның массасы 0,6 кг. Кіші
а) 2 м/с ә) 4 м/с б) 1м/с в) 3 м/с арбашаның массасы неге тең?
а) 0,4 кг ә) 0,2 кг б) 0,06кг в) 0,02 кг

Ұқсас жұмыстар

Масса тақырыбына есептер шығару

Қалыпты күш

Ньютон заңдары

Дененің массасы

Тарауды қайталауды ойын түрінде өткізу

Динамика негіздері тарауын қайталау сабағы

Күш. Масса. Ньютонның екінші заңы

Дененің тығыздығын анықтау

Инерция. Күш

Инерция моменті

Пәндер