Абай еліндегі ескерткіштер

Презентация қосу

«Бейбітшілік пен жасампаздықтың 20
жылы»

Мәдени мұра күні

ШҚО, Абай ауданы, Архат ауылы
C. Бекбосынов атындағы орта мектебі
мақсаты:

Рухани және б
ілім беру
саласын дамы
ту
Елдің мәдени
мұрасының
сақталуы
Тарихи мәдени
және сәулет
ескерткіштерін
қайта жаңғырт
у
Абай еліндегі ескерткіштер
• Жидебайда Абайдың 150 жылдығына Абай күмбезі,
Шәкәрім күмбезі 1995 жылы салынып бітті.
• Абай, Гете, Лермонтов достық аллеясы - Қарауылда.
• Абайдың 125 жылдығына арналған ескерткіш және
Абай мүсіні - Қарауыл ауылында.
• Шәкәрім қыстауы - Қарауылдың батысында 20 шақырым
жерде.
• Шошаласы - оңтүстігінде 80 шақырым.
• Көкбай зираты - медресесі - Қарауылдың оңтүстігінде 20 шақырым жерде.
• Ақтамберді кесенесі - Құндызды ауылының шетінде.
• Кеңгірбай кесенесі - Қарауылдың солтүстігінде 25 шақырым жерде.
• Тоқтамыс батыр кесенесі - Қарауылдың солтүстігінде 9 шақырым жерде.
• Мамай батыр кесенесі - Қарауылдан 36 шақырым солтүстігінде Орда елді
мекенінде.
• Ұлы Отан соғысында (1941-1945 ж) қаза болғандарға арналған ескерткіш –
Қарауылда, Архатта, Құндыздыда және Қасқабұлақта.
• Кеңес Одағының батыры Зәкәрия Белібаев зираты - Архат ауылында.
• Ералының кесенесі - Қасқабұлақ ауылынан 15 шақырым солтүстігінде.
• «Қоңыр - Әулие» қасиетті үңгірі - Тоқтамыс ауылынан 25 шақырым
солтүстігінде т.б.
Бұрын “Қазақ әдебиетінің меккесі” атанған Шыңғыстың
жері, енді екі бірдей құрлыққа тыныс тіршілігіне шапағат нұрын
шашып жатқандай,
яғни,
Еуразияның кең байтақ кеңістігін,
Кеудесіне жиып ап тегіс бүгін.
Жидебай -ұлылықтың ұлы анасы,
Өзгелерге береді өз ыстығын-
деп абайлық ақын Төлеген Жанғалиев дәл тауып айтқан.
Демек, Абайдай хакімді, Шәкерімдей шежірені, Мұхтардай
мұхитты, Көкбай, Шәкердей көк қыранындай ақиық ақындарды
тудырған Шыңғыстау жерінің қалың ел арнайы ат сабылтып
келіп жататын туристік өлкеге айналуы заңды құбылыс.
Ашылу салтанатында:

“Бүгінгі күннен бастап,
Абайдың ата-қонысындағы
осынау қасиетті орын халықтар
өмірінің тыныштық пен
теңқұқықтылық , татулық
жағдайында өтуі идеясын
қолдайтын әрбір адам үшін
рухани Меккеге айналады.”
Жидебай -Еуразия кіндігі.

Е КО ш е ш імімен
д а л ып, ЮН С ғ ы л шын)
ай қ ы н р ыс , а
р ы шт ан тү сіріліп, б ір не ш е ( қазақ, о
Ға Жи де б а й ға
д іг і белгі
Еуразия кін жазбас ы б ар т а с
ж аз ы л ға н
тілде
сы а т анған
ы р қ ұрылы інің қазақ
ж ы л ғ ы ғас н е - кешен
1995 әр ім кес е
е р е кш е.
Абай-
Шәк т ы н о рыны
их ы нда ала ім кесенесі
тар е н Ш әк әр й де н 184
Абай м дан 25, Семе ебайда
ыл ид
Қарау м жердегі Ж
ы
шақыр
Ұлы ақын атындағы ауданның орталығы
Қарауылдан 25, Семейден 184 шақырым
жердегі Жидебайда Абайдың мұражайы
мен 1995 жылы ақынның 150 жылдығына
орай салынған Абай, Шәкәрімнің кесенесі
бар.

Ұзындығы 200 ,көлденеңі 100 метрлік,
биіктігі 5 метрлік тұғыр платформа үстіне
орнатылған 6 қырлы Абай мұнарасының
биіктігі 35 метр , ал 8 қырлы Шәкәрім
Мұнарасының биіктігі 31,5 метр, тұғыры
қызыл граниттен, мұнарасы ақ мәрмәрден
Қашалып жасалынған.
Өз заманындағы исі Тобықтының көсемі,
кейінгі ұрпақтарының көсемі,
сиынатын аруағы болған Би ата
(Кеңгірбай)
Ел Түркістаннан ауып келе жатқанда
Алашхан, Жошы ханның зираты тұрған
Кеңгір өзенінің бойында
1735 жылы туып,1825 жылы
Шыңғыстауда қайтыс болған.

Баба кесенесін ақ тастан қашап тұрғызды.
Биіктігі 8 метрлік Кеңгірбай кесенесі
Қараулдың солтүстігінде шақырым жерде
орналасқан.
Тобықты Мамай батыр Жұмағұлұлы
1702 жылы Сыр бойында дүниеге келіп, 1799
жылы қараша айының бірінші жұлдызы күні 97
жасында Хан Шыңғыстың күн шығысындағы Орда
тауының бөктерінде дүниеден өткен. Батырдың
жүрегі мен ішкі құрылысы осындажерленіп, асыл
денесін Түркістанда Қожа Ахмет Яссауидің зәулім
кесенесінің ішіндегі Ақ сарайға, Абылай мен Қаз
дауысты Қазбек бидің қатарына арулап жерлеген.
Мамай батыр “Ақтабан шұбырынды алқакөл
сұлама” деп аталатын 1723 жылғы қырғын
шапқыншылықта елін қорғап, ержүректігімен
көзге түскені үшін Абылайдың ақ туына ие болған
адам.
Баба мазарын Маңғыстаудан әкелінген
Орда тауының
ақ тастан салу жоспарланды.Биіктігі 5 метрден
бөктеріндегі астам, ені 4 метрге жуық келісті кесене
Мамай батыр кесенесі Қарауылдың 36 шақырым солтүстігінде.
Архат ауылындағы Кеңес Одағының Батыры
Зәкәрия Белібаевқа арналған саябақ
Тоқтамыс Лақаұлы

Қазақ қалмақ соғысының бас
қаһармандарының бірі, толарсақтан қан
кешкен, туған жерін ақ найзаның ұшы,
білектің күшімен қорғаған даңқты
шөгеліміз

1993 жылы бұрын “Қызылту”
совхозы болған, қазір Дулығалы Тоқтамыс батыр кесенесі
Тоқтамыс ауылында биіктігі 5
метр зәулім кесене
Маңғыстаудың ақ тасынан
орнатылды.
Айпара ана кесенесі

Жәнібек батырдың жалғыз қызы Айпара Тобықты Әнет бабаның
Ауылына ұзатылады. Айпараны Олжай батырдың баласы Айдос
алды.Одан Ырғызбай туады.Сол Ырғызбайдан Өскенбай , одан
Құнанбай , одан ұлы Абай туғанын керейлер мақтан тұтады екен.
Тарихта аты мәлім аналарымыздың бүгінгі ұрпаққа берер
ұлағаты мен танымдық шежіресі мол
Ақтамберді жырау
1675 жылы Оңтүстік Қазақстанда
Қаратау бойында туып, 1768 жылы
Шыңғыстау баурайында қайтыс
болады.

т іп ,
е ?
к ісін енбіз
үлдір е ек ...
і р к р м п , із ?
үл д м іне тағы кенб
“К е ң ді б ау ме е
Күр рінен киер
е е
Күд іреук
к
Ақ

Аты аңызға айналған Ақтамберді жыраудың
Құндызды өзені бойындағы төрт құлақты зираты
Көкбай кесенесі

Шәкәрім ауылында 1994 жылы
биіктігі 5 метрлік зәулім кесене
орнатылды.Көкбай Жанатайұлы
1861 жылы Абай ауданының
бұрынғы Мұқыр болысының
«Тақыр» ауылында дүниеге келген.
Суырып салма ақын, ағартушы
сазгер 1925 жылы ұзаққа созылған
ауыр науқастан қайтыс болды.
ӘЛМАҒАНБЕТ ЕСКЕРТКІШІ

Әлмағанбет Қабдысіләмұлы 1870 жылы
туып,1932 жылы осы Қарауыл ауылында дүние
саған.
Ол -ғұмырының соңына дейін ұлы Абайдың
әншісі, оның шығармаларын халық арасында
насихаттаушы.
“Абайдың әнін мен сияқты салатын әнші
жоқ,мен Әлекеңнің өзінен үйрендім ғой”,-деп
мақтанады екен Қазақстанның халық әртісі
Жүсіпбек Елебеков.
Абай “ Мен Абайдың барлық әнін нақышына келтіре
д
ерте ың үш тө
г л орындауды ұлы ұстазым Жүсіпбек Елебековтен
дойб ішісі -Ба шәкірті:
ышы ймағ үйрендім,-деп отырады екен Жәнібек
әнші сы -Ер амбет
сі -Ә м аған , Кәрменов.
лмағ б ет,
амбе
ет
Әйткеш кесенесі

с т ап, л ған
а
н б з қам а
д а
ж ыл яусы
1 8
9 3 б ой ы в .а ны
ен е о п а
ул етін 54 жыл лғанба ан Еур
б ай ә ейін ш То т анғ й ы п
ы з д к е і” а ж а н
Ырғ жылға рі- Әйт анини ған ға жылы
2 і г р 0
199 ның б ың По қалды ның 5
м т ы
ада Қазақ ен таң ғұмыр ен
“ ім г
Ол - і өнер 0 жыл а өткіз
ст .7 д
өрі кашы айлау
п б
ски у мен
а
айд
Қоңыр әулие үңгірі

Ол -қазақ даласында сирек
кездесетін табиғат ескерткіші.
Үңгірдің ауызы тар, ішінің биіктігі
25, ұзындығы 100 метрге жуық,
түбі мөлдір суға тіріледі.
Кіреберісте бетін мүк басқан қалың
тас
қорым жатыр
Еңлік- Кебек үңгірі

Бір бірін сүйгені үшін қуғынға ұшыраған Еңлік пен Кебекті жасырған,
олардың азғана қызығының куәсі болған Үйтас. Екеуін осы тас түбінде
қолға түсіріп, Ералы бойында атпен сүйреп өлтірген.
“Бұл ұлға бұғау, қызға тұсау болған тар заманда өмір кешіп, тасбауыр, қатал
билер үкімімен өлтірілген Еңлік -Кебек мекен еткен үйтас” -деп жазылған.
Ералы жазығындағы
Еңлік пен Кебекке
орнатылған
ескерткіш
Шәкәрім Құдайбердіұлы

Ол -әрі ақын, әрі прозаик,әрі шебер
аудармашы, философ, тарихшы,
терең ойшыл тұлға

ШӘКӘРІМНІҢ ЖИДЕБАЙДАҒЫ БЕЙІТі
ра сы”
аят қо
н ың “С ашоқы
ім қажы ткен Қар
әр ө н
Шәк қ өмірі көптеге ың
ы ң д н
Барл рі. Оны осы тау азылға
е ы ж
бөкт рмалар ыстауда
а қ
шығ ріндегі
те
бөк
Ауданымыздың ел ағасы
болған Орал Арғынбеков
бастатқан аудан халқы ақын
бабаның жазықсыз
қаны төгілген Құр құдық
басына мәңгілік ескерткіш
қойылды. Баба мүсінін қара
гавра тасына қашап салып,
айналасын ақ мәрмәр таспен
қоршалды.
Шәкір Әбенов кесенесі

Құндызды ауылында
Қоңыртөбеге жерленген
ақын мүрдесінің басына
1995 жылы кесене
орнатылды

Әкесі Әбен Меккеге барған қажы адам. Алдағыны болжайтын көріпкелдігі
де бар.Шәкер туғанда “А, құдай осыны бергеніңе шүкір” дей отырып, атын
Мұхаметшүкір (Шәкер) қояды.
Шәкер1928 жылы байларды тәркілеуге қатысады. Соңынан қуғындалады
да Мақаншы жақты паналайды.Одан Қырғызстанға қашып кетеді.
1935 қайтып келеді, келесі жылында қамалады. Түрмеден жер астынан
қазып, жол салып қашып шығады да, Жамбыл жақты паналайды.Ал 1937
жылы 25 жылға сотталды,өз еркімен ҰОС аттанады.Жараланып қайтып
келген соң отбасын құрады.
1991 жылы қараша айында еліміздің тұңғыш президенті
Н.Ә.Назарбаев Абай ауданына келгенде Шәкер ағасы
өлеңмен құттықтап, бата береді:
Сарыарқа туған жерім,елім қазақ,
Қазақ елі ежелден көкседі азат.
Көп естіп, көпті көріп, азбілсем де,
Мен бір ғасыр куәсі –экспонат.

...Абылайым бүгінгі сен емес пе,
Қазағым өзге ұлтпен тең емес пе?
Халқыңа тәуелсіздік нұрын шашатың,
Тар асу, тайғанақ жол, кер белесте.
Ақ киізге көтеріп, хан сайласқан,
Қарт атаң тоқсан бірде мен емес пе?!
Халыққа береке бірлік беріп, ел тізгінін ұстап, еркіндікке жеткізген
Нұрсұлтанның атақ даңқы, абыройы зорайып,тарихтың бетіне
басылатын болсын!
Аллаһу акбар!
Бөрлі- Мұхтар Әуезовтың туған жері

Әуез қыстағы. Осыүйде Мұхтардың балалық, жастық шағы
өткен. Бұл қыстау кейінне жөнделіп, жазушының мұражайына
айналды.
Бөрлі қыстауынан қой өрісіндей
жердегі “Аралтөбе” атты елді
мекендегі ұлы Абайдың бәйбішесі
Ділдә мен тоқалы Әйгерімнің
кесенесі

Абайдың баласы,ақын
Ақылбайдың “Тышқан” атты
қыстаудағы мазары
Пайдаланылған әдебиеттер:

б і л” р”
ел і ” аны п іш те
б а й ы т е р те
о в “А и хы ңд г і е с к
аз али н
“ Т ар е лі нде т ы р ”
л тан О
р
қ а сұлы
А б а й а й ба
Сұ
н С аду а
ли е в“ і “ М ам
імха
Әзі Оазға
р а маййтег
а л и М
ұ р с ынғ е кұлы
Т
е к Б айб
қб
Ұлы
“Тәуелсіздіктің 20 жылдығына 20 іс- шара”

Әзірлеген

Е Б ІНІҢ
М ЕКТ І МІ,
А Л
ҒЫ ОРТ М ҰҒА
НДА КА ПӘ Н
ТЫ
НО В А Е ФИЗИ ШІСІ ЗЫ
С Ы ӘН Т ЕК ҚЫ
ЕКБО ИКА Ж ЫП ЖЕ МЖ АН
. Б
С
ТЕМАТ 7- СЫН Т МҰҚЫ
МА БА ҚЫ
ЕУ БАЙ
ТЛ
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Автокөлік өндірісі

Тарихи ескерткіштер

Шығыс Қазақстан облысы туралы

Қазақстандағы саяси ойлар тарихы

Археологиялық ескерткіштер

Менің қалам Ұлт өкілдері орындары

Қазақ этнопедогогикасының зерттеу әдістер

КӨРНЕКІ ҚҰРАЛДАР

Ландшафттық дизайнның қалыптасуы, түрлері және оның ерекшеліктері

Бәдіздердегі жырлар ( Тастағы жазулар- «руна») туралы зерттеулер»

Пәндер