АСАН ҚАЙҒЫ ЖӘНЕ ЖЕРҰЙЫҚ

Презентация қосу

АСАН ҚАЙҒЫ ЖӘНЕ
“ЖЕРҰЙЫҚ”
Жезқазған қаласының
№24 орта мектебінің оқушылары
Анепияева Меруерт
Бейноева Лейла
Рагулина Анастасия

Жоба жетекшілері:
№24 орта мектебінің қазақ тілі мен
әдебиеті пәнінің мұғалімдері
А. Қ. Бейсенбина
Н. С. Күлмағамбетова
Мазмұны:
I бөлім
Асан қайғының ғұмырнамалық баяны

II бөлім
Асан қайғының құтты қоныс іздеуі

III бөлім
Асан арманының жемісі
Деңгейлік тапсырмалар
Ж о б аоқыту.
арқылы ның

Мақсаты : Міндеті:

Қазақ фольклорындағы сан-
Асан туралы
қырлы мол мұралардың бірі
аңыздардың тарихи
болып табылатын Асан
негіздерін зерделеу; туралы аңыздарды зерттеу;
“Жерұйық” жайлы Асан қайғының “Жерұйық”
толғауына зерттеу туралы берген бағалары мен
жасау. көзқарасының мәні мен
маңызын анықтау.
Жобаның өзектілігі:

Халықтың қамын, елінің болашағын ойлаған Асан
қайғы “Жерұйықты” іздеу мәселесіне үлкен мән
берген. “Жерұйық” дегеніміз қандай жер және бүгінгі
заманда қазақ халқы өз жерұйығын тапты ма деген
сауалдарға жауап іздеуде дала данышпанының рухани
мұралары негіз етіп алынды.

Қазақ халқының басынан өткен тарихын зерттеуде,
дүниетанымын, арман-тілегін тануда Асан туралы
аңыздардың мәні зор.
I бөлім.
Асан қайғының ғұмырнамалық баяны

«Дала данышпаны» ретінде танылған
Асан қайғының рухани мұралары
халық санасында сақталған. Асан
қайғы жөніндегі аңыз- әңгімелер мен
әр түрлі алуан деректерді біршама
қалыпқа түсіріп, құнды пікірлер
жазған академик жазушы М. Әуезов
болды. «Бұл тарихта болған адам.
Бірақ, тірлік еткен заманы Жәнібек
ханның тұсы дегені болмаса, дәлді кім
еді, қай ортадан шығып еді,
қандайлық еңбек, әрекет етіп, қандай
өмір шегіп өтіп еді. Бұл жайынан
ешқайсынан дәл дерек жоқ».
Асан қайғының саяси іс-әрекеттері төңірегінде қалам тартқан
академик Ә. Марғұлан болды. Ғалым, « Асан қайғы» деп
аталуы – халықтың қамын көп ойланған екендігін айтады.
Асан ХIV ғасырдың екінші жартысында Еділ бойында дүниеге
келген ақын, философ, аңыз кейіпкері, үнемі халық қамын,
елінің болашағын ойлап жүргендіктен, замандастары оны Асан
атаны «қайғы» деген сөз қосып, Асан қайғы атап кеткен. Асан
Қайғы (шын аты-жөні Хасан Сәбитұлы XIV ғ/ң 2-жартысында,
Еділ бойы –т.ө.ж. белгісіз) – қазақ жырауы. Алтын Орданың
ыдырауы дәуірінде өмір кешкен. Асан Қайғы ілкіде Сарайда,
біраз жылдардан кейін Қазандағы Ұлығ-Мұхаммед ханның
жанында болған. XV ғ/ң 50 жылдарында Дешті Қыпшаққа
қайта оралып, Керей, Жәнібек бастаған қазақ хандығының
ақылшы биі болды.
Ғалым М.Әуезов «Қазақ халқының Ел аузындағы аңыздарда да Асан
эпосы мен фольклоры» атты еңбегінде Қайғы халқының қамын ойлап
Асан туралы ойды толғай отырып, ол күңіренген абыз-жырау ретінде
туралы аңыздарды халық аңсаған танылады. Ол малы мен жаны
арман-тілек бейнеленген кейіпкер кемтарлық көрмей «Қой үстінде
екенін аңғартады бозторғай жұмыртқалаған» жайлы
қоныс іздейді. Елінің тыныш,
бейбіт, бақытты болуын көксейді.
Шоқан Уәлиханов Асан Қайғыны Дүниедегі сондай «жерұйықты»
«Көшпенді қазақ, ноғай іздеп, Асан Қайғы желден жүйрік
ұлысының философы» деп желмаямен жердің жеті бұрышын
атаған кезеді. Болған, көрген
мекендерінің бәріне де баға
беріп, пайдалы және жағымсыз
жағын саралап айтып отырады.
Асан Қайғы туралы аңыздарға арнайы «Жерұйықты» таба алмай, әбден
тоқталған ғалым Б.Адамбаев «Тарихи қалжырап, Ұлытауға жеткенде
аңыз-әңгімелер» атты еңбегінде дүние салады.
Асанның жерге берген сындары арқылы
оның жүрген жолын, бағытын
бағдарлауға болады деген болжам
түйеді. Асан Қайғыны Майқы бидің ісін
жалғастырушы деп бағалайды.
II бөлім.
Асан қайғының құтты қоныс іздеуі

Асан қайғы туралы аңыздардағы
негізгі мазмұн «құтты қоныс»
іздеу сарыны. «Құтты қоныс»
әлем халықтарының дүниетаны-
мында орын алған рухани сана,
жақсы өмірді күткен арман-
аңсары. Асан қайғының
“Жерұйықты” іздеуі «қой үстінде
бозторғай жұмыртқалаған» заман
тудыру, мал-жанға жайлы, тыныш,
құтты мекен іздеу, өзі өмір сүріп
отырған қоғамды өзгерту.
ЖЕРҰЙЫҚ
түркілер дүниетанымындағы
тәуелсіздікпен байланысы бар құтты
мекен

Асан қайғының философиясымен
тығыз байланысты

өрісі малға, қоймасы дәнге, үй-іші жанға
толып отырған ел
«

«Мынау Жетісудың «Түбінде мал баққан
ағашының әр бұтағы шаруаға
жеміс екен, шаруаға Маңғыстаудан жақсы
жақсы қоныс» жер болмас»
«Ей, Аспара,
«Баянға жаймай, қой
көршіңмен тату бол,
семірмес»
шөбіңе суың жетер»
«Жерің семіз, шөбің «Айналаң жапан түз
шүйгін, қарың мол, екен, тауыңның
топырағың май екен, асты жез екен.
қадіріңді егін салған Жұртың ашықпас»
ел білер»
“Бұл өзі малға да, жанға да
«Жылқының өзі өскен жайлы жер екен, жер емес-ау,
жоқ. Шыңғырлау, сен тіршіліктің төрі екен, олай
болса, «бұл өзеннің аты Жем
құт болған екенсің, сен болсын, етек-жеңі кең болсын,
өсірген екенсің!» еркектері ер болсын, қыз-
қырқыны тең болсын»
Жерұйық іздеген Асанқайғы бабамыз
Ұлытауға келіп «Таптым жердің ұйығын» деп
демалып, осында көз жұмыпты дегенді
көнекөз қариялар ұрпақтан-ұрпаққа
қалдырып кетті. Қазақ жерінің қай өңірі
болса да қасиетті де, қадірлі екені рас. Әйтсе
де, ұлт үшін Ұлытаудың орыны өте ерекше
екені де даусыз. Елдің елдігі, ердің ерлігі
сынға түскен небір қысылшаң шақта
қазақтың игі жақсылары бас қосып, үш жүзі
мәңгілік бірлікті қалайтынын білдіріп, тасты
қашап, таңба салды. Тәуелсіздікке,
бостандыққа қол созды. Басынған жауды
тойтарды, ұлттың ұлттығы сақталды. Ұлытау
– міне, осынысымен де құнды, осынысымен
де тарих үшін бағалы. Қасиетті таудың
ұлтымыз үшін қаншалықты қымбат екенін
тұңғыш Президентіміз – Н.Ә.Назарбаев
еліміз тәуелсіздік алған алғаш жылдары
сөйлеген сөзінде «…Біздің Ордабасымыз бен
Ұлытауымыз бар», – деп арқа төсіндегі
ұлттың тауына үлкен баға берген еді.
III бөлім
Асан арманының жемісі

Асан Қайғы елінің сулы – нулы, шөбі шүйгін, құтты
қоныс тауып, «адамды жүзге келмей өлмейтін, қойы
екі төлдейтін, мамыражай, еркін өмір сүруін» аңсады.
Бұл мұратын жырау «Жер ұйық» деп атады
Бүгінгі заманда қазақ халқы өз жерұйығын тапты ма
деген сұраққа оралар болсақ, ХХІ ғасырдағы қазақ
халқының Жерұйығы – Тәуелсіз Қазақстан деп айтар
едік. Жаһандану заманында Қазақстан ұлттар мен
ұлыстардың қасиетті, құтты мекеніне айналған
тәуелсіз мемлекет. Өз заманында көрген жерінің бәріне
қонымды баға беріп, шұрайлы қоныс, нулы өлке
іздеумен өмір бойы тыным таппаған Асан қайғының
арманының жүзеге асқанына көзіміз жетіп отыр.
Бүгінгі тәуелсіз Қазақстан – Асан қайғының
Жерұйығы, халқы тәуелсіздік құндылығын
ұлықтаған құтты қоныс. Қазақстан тек қана
қазаққа ғана құт-береке болған жоқ, қазір
мекендеп отырған бүкіл ұлыстарға қайырлы
Отан болды. Тұрағы бөлек отандастарымыз
үшін Қазақстан Жерұйыққа айналды.
Өйткені, кіндік қаның тамған, қызық ғұмыр
кешкен жерің, өскен жерің, көрші-қолаңмен
тату-тәтті өмір сүрген жерің Жерұйық
болмағанда, не Жерұйық болмақ?!
Әркімге өз тұрған жері – Жерұйық

Ұқсас жұмыстар

Аңыз әңгімелер туралы пікірлер

Аңыз әңгімелер. «Асан Қайғының жерұйықты іздегені»

Асан қайғы

ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯ

Жалпы қазақ философиясы туралы тусінік жəне шығу тарихы

Жыраулар поэзиясы жайлы

Жыраулар поэзиясы туралы

Қазақ бітім - болмысын, адамгершілік негізін анықтаған көшпелі мəдениеттің тарихи типі

Қазақ хандығының жыраулар кезеңі

Өмірдің мәнін негізгі тақырып етіп ұстанған ойшылдар

Пәндер