Қазақтың ескі өлшемдері

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
№146 мектеп-лицей

Қазақтың ескі
өлшемдері

Орындаған:Асетов
Мухсин
Жетекшісі:Алимбаева
Жаңыл

Мақсаты:

Қазақстан Республикасы президенті

Н.Назарбаевтың “Мәдени мұра”
бағдарламасында ұлттық құндылықтар мен
этникалық ерекшеліктерді қолдау ерекше орын
алғандығы белгілі. Осы орайда көшпелі
халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан
сандарға байланысты наным-сенімдерінің
құпиясын ашып, сырына қанығу.
Жоспар:
1.Кіріспе.Қазақтың ескі
өлшемдерінің мазмұны.
2.Ұзындық өлшемдері.
3.Салмақ өлшемдері.
4.Қашықтық өлшемдері.

5.Ескі өлшемдерге
байланысты есептер.
6.Санамақ түріндегі
тақпақтар.
7.Қорытынды.
Кіріспе

Елбасымыз Н.Назарбаевтың «Мәдени мұра»
бағдарламасына орай біз қазақтың ескі өлшемдерімен
таныстырмақпыз.
Қазақтың ескі өлшемдерімен танысу - қызғылықты
іс. Мәселен, ұзындық - қарыспен, қадаммен,
құлашпен;
мөлшерлі нәрселер - ыдыс-аяқпен, дорбамен;
қашықтық - күндік, айлық жермен есептелген.
Қазақтың ескі өлшемдерінің түрлері көп. Мен
сіздерге ұзындық, салмақ өлшемдері туралы айтамын.
Қазақ халқының ескі өлшемдері

Салмақ өлшемдері

Ұзындық өлшемдері

Қашықтық өлшемдері
Салмақ өлшемі

1 пұт ~ 16 кг, жарты пұт ~ 8 кг

1 қадақ ~ 400 г

1 мысқал~5г

1 батпан~150кг
1 қап ~ 65-66 кг

1 көнек сүт ~ 6-7 л

1 шелек ~ 12 л
~5г

~ 12 г
ҰЗЫНДЫҚ ӨЛШЕМІ

17-20 см

2-2,5
см
21-22 см

19-20 см

20-21 см 8-10 см
70-75 см

Kез
Қашықтық өлшемі

Адым(қадам)- 1метр
Таяқ тастам- 10-15метр
Әудем жер-100метр

Дауыс жететін жер-250-300метр
Шақырым-1километр
Көз ұшында-6-7километр
Қыр астында-4километр
Қозы көш жер-5-6километр
Тай шаптырым-4-5километр
Құнан шаптырым-8-10километр
Ат шаптырым-25-30километр
Шөкім деген немене?
Көне өлшемдер
Ескі өлшемді білші,
Ұмытпастай бекім бол.
Үш саусақпен шымшы,
Қанша іліксе – ш ө к і м сол.

Адым деген немене?
Білу
үшін,шырағым,
Білмегеніңді
сұрағын.
Бір аттасаң
Сүйем деген
немене?
Жүрген елдің
ойында
Ескі өлшемдер мол
екен:
Бір сызықтың
бойында

Қарыс деген немене?
Созсақ сұқ Жүрген елдің ойында
қол,бармақты- Ескі өлшемдер мол екен:
С ү й е м деген
Бір сызықтың бойында
сол екен. Бармақ пен ортан қолыңды
Созсаң өлшей қоюға-
Қ а р ы с деген сол екен.
йеқұс екі аяғымен тұрғанда бір пұт та
р аяғымен тұрғанда қанша тартады?

Үш пар ат 30 шақырымға шапса,
әр ат қанша шақырымға шапқан?

Қорытынды

Бұл жобада тұрмыста қолданылатын
ұзындық өлшемдері,салмақ
өлшемдері, қашықтық өлшемдері
сияқты қазақ халқының шамаларды
өлшеу жүйесін тарихи-математикалық
мағлұмат ретінде пайдалана отырып,
оны есептер шығаруда қолдану және
тәжірибе көрсету зерттелген.
Ұсыныстар

Ұлттық ерекшелігімізге байланысты
қолданылатын
сандық өлшемдер мектептің оқыту
саласына
арнайы енгізілсе.
Пайдаланылған әдебиеттер:

Қазақтың байырғы қара есептерi /
С. Е. Елубаев.- Алматы: Қазақстан,
1996
Көне өлшемдер/ М.Әлімбаев.

НАЗАР АУДАРЫП
ТЫҢДАҒАНДАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Қазақ тілінің лексикологиясы

Ежелгі замандағы әрбір халықтың ұзындық өлшем бірліктері

МАЛ ДЕНЕСІМЕН ТҰРҚЫНЫҢ ИНДЕКСТЕРІ

Қазақ тілі мен әдебиеті мамандығы

ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ

Сәкен Сейфуллин

Жеті жарғы туралы жеті дерек

НАУРЫЗ КЕЛДІ, ҚАРСЫ АЛАЙЫҚ

Уақытты өлшеу. Эфехерис уақыты

ҰЗЫНДЫҚ ӨЛШЕМ БІРЛІКТЕРІНІҢ ШЫҒУ ТАРИХЫ ЖӘНЕ ПАЙДА

Пәндер