Қышыма кене

Презентация қосу

ия
Биолог
пәнін ің
і
мұғалім

ра
а Г үлми
в
нбае ызы
Ама сыбекқ
Та

бек »
« Ең . м
ж. о
Сабақтың мақсаты:

• Білімділік: Кенелерден қорғану шаралары. Кенелердің
табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі туралы оқушыларға
білім беру
• Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойлауын талап
ететін тапсырмаларды пайдалана отырып интелектуалды
қабілеттерін дамыту; Оқушылардың ой-өрісін кеңейту,
танымдық белсенділігін, өз бетінше білім алу, саралау,
қорытынды жасау дағдыларын дамыту.
• Тәрбиелік: Салауатты өмір сүруге, денсаулықты күтуге, жеке
бас тазалығына көңіл бөлуге тәрбиелеу;
Сабақтың түрі:
Сайыс сабақ
Сабақтың әдісі:
жеке жұмыс,сұрақ- жауап,
топтық жұмыс.
Көрнекілігі:
Интерактивті тақта, суреттер,
ойындар.
І. Ұйымдастыру кезеңі.
- Сәлеметсіздер ме?
Бүгінгі сабаққа деген көңіл – күйлерің
қалай?
Қазір топқа бөлінеміз. (Оқушыларды 2
топқа бөлу) 1 топ. Білімділер
2 топ. Талаптылар
Үй тапсыамасы

Кенелер тіршілік ортасы,
паразиттік тіршілік ету
дағдысы. Кенелердің
ауру қоздырғыштарын
тасымалдауы.
Кенелер түрінің сан
алуандығы.
Білім минуты

1 2 3

44 5 6
1

1 Кенелердің тіршілік ортасын
сипатта.
2

2 Кенелердің паразиттік тіршілік
ету дағдысын түсіндір.
3

3 Кенелердің сыртқы құрылысы
және мінез - құлық ерекшеліктері.
4

4 Кенелердің көбеюін түсіндіріңіз.
5

5 Кене және оның дернәсілінің даму
барысына түсінік беріңіз ?
6

6 Тайгалық кене туралы баяандаңыз.
Теңізден жедел хат

І - топ
Кенелер - Өрмекшітәр-ге
………………. жататын ұсақ жәндіктер.
паразиттік
Сондай – ақ ………………. жолмен тіршілік ететін
20 мыңнан
кенелердің ……. …………. астам түрлері бар. Көптеген
кенелердің медициналық
…………. малдәрігерлік салада
және …………….
мәні бар. Олар бірқатар қауіпті ауруларды
жануарлардан ………….
……………….. адамға тасмалдауға бейімделген.
адам үй хайуанаттарын
Сондықтан ……. мен ……………………… ауруға
терісі демтүтік
шалдықтырады. Кенелер …………. немесе ……………
арқылы тыныс алады.
Теңізден жедел хат
ІІ - топ
Кенелердің дене бөлігі - өрмекшілерден
………………. өзгеше. Тек
қарапайым құрылысты кенелерде ғана болмаса,
бас
өзгелерінде үш бөлік:………. , көкірек
………. , құрсақ
………. тұтасып
кеміруші
кеткен. Қатты затпен қоректенетін кененің ауызы …………. ,
сұйық шаншып-соруға
…………… затпен қоректенетіндерініңкі ……………..
бейімделген. Кенелер - дара жынысты
……………….. жұмыртқа
жәндіктер , ……………..
арқылы , кейбіреуі тірідей
……… туып…….. көбейеді. Жұмыртқадан
дернәсіл
үш жұп аяағы бар ………….. пайда болады. Ол жыныс
жүйесі жоқ, сегіз
…… аяақты
……… нимфаға
………… айналады.
«Бейнені танып біл»
Кененің дене мүшелерін және қай кене екнін білемізбе?

Қанға милінше тойған
Құс кенесі
ит кене
«Бейнені танып біл»

Берішкене Тайгалық кене
Жаңа
тақырып:
Кенелерден қорғану
шаралары.
Кенелердің табиғаттағы
және адам өміріндегі
рөлі.
Кенелер түрінің сан
алуандығы.
Адам үшін қышыма кене -өте қауіпті
жәндік. Оның мөлшері 0,2 – 0,5 мм – ден
аспайды, сондықтан ұлғайтқыш әйнек
арқылы ғана көруге болады. Қышыма
кене адамның терісіне еніп, денені
қышытады, себебі оның түлеген кездегі
қабыршақтары мен бөлінді заттары
денеге сіңеді. Адамға көбінесе жылқыдан
жұғады. Кененің әрекетінен денеде қотыр
Қышыма кене
пайда болады. Адам немесе мал
қотырдан мазасызданып, арып – талып,
әлсірейді.
Қотырды денеге дәрі - дәрмек жағу
арқылы емдейді. Малдың қотырын
емдегенде ерекше газ камерасына
ұстайды. Паразитті өлтіретін улы күкіртті
ангидридпен ыстайды.
Ит кенесі және тайга кенесі
адамға ең қауіпті ауру –
энцефалитті жұқтырады. Бұл
табиғатта әртүрлі жануарлардың
денсінде орнығып, бір
жануардан екінші жануарға
сорған қаны арқылы энцефалит
Ит кене қоздырғышын таратады. Бірақ
бұдан жануар ауырмайды.
Сөйтіп табиғатта ауру қордасы
пайда болады.Инфекция
қоздырғышы сақталатын
осындай территория қандай
болса да , бір аурудың табиғи
қордасы деп аталады.
Тайгалық кене
Үй хайуанаттары тері кенелерінен де
заррдап шегеді. Бұл қышыма кенеден
ірірек – 1мм шамасындағы жәндік.
Теріге жабысып алып, малдың қанын
сорғанда, жануар тынышсызданып,
арып, оның терісі қабынады, қотырға
айналады. «Қотырды қаси берсең –
қан шығар». « Киімді қаға берсең –
шаң шығар» демекші, терінің жүні
ғана түсіп қоймай, мал арықтайды.
Тері кенесінен құтқару үшін қойдың
жүнін қырыққаннан соң креолинді
суға тоғытады.
Өрмеккене

Өрмеккене – мәдени өсіміктер
зиянкестерінің бірі. Мөлшері 0,2
– 1,0 мм аспайтын кішкене
кенелердің тұтқы аяақтарында
өрмек бездері болады.Бұлар
бақ, бау, қозалы және
жылыхана өсімдіктеріне орасан
зор зиян келтіреді. Кенелер
өсімдік жапырағынан шырын
сорып, олардың өсіп – өнуіне
кедергі келтіреді, сөйтіп
әлсізденген өсімдік
солады.Бұлармен күрес
шаралары жапырақта кененің 2-
4 дарағы байқалған жағдайда
дәрілеу арқылы жоюға болады.
Сәйкестігін тап:
І - Топ
1. Мамықкене Мөлшері 0,2-1,0 мм ,өрмек бездері болады

2. Қышыма кене Түрлі өсімдіктердің шырынын сорады

3. Алма кенесі Мал шаруашылығына зиян келтіреді

4. Тайгалық кене Азық-түлік қорын бүлдіреді

5. Қамба кенесі 7-9 рет ұрпақ береді; алма,алхорыны
зақымдайды
6. Нәзікбас кене Әкаяқ ауруын туғызады

7. Берішкене Адамда қышыма ауруын туғызады

8. Өрмеккене Энцефалит ауруын жұқтырады
Сәйкестігін тап:
ІІ - Топ
2- 4 дарақ байқалған жағдайда дәрілеу
1. Мамықкене арқылы жою.
2. Қышыма кене Ылғадданғанда тез көбейеді. Сондықтан
теператураны бір қалыпқа келтіру.

3. Алма кенесі Өсімдіктерде шорланған ісік түзіледі.

4. Тайгалық кене Жайылымнан малды 9 айдай басқа кенесіз
табынға ауыстыру керек.
5. Қамба кенесі Дәрі –дәрмек арқылы , малды газ
камерасында ұстап емдейді.
6. Нәзікбас кене Бір жануардан екінші жануарға ауру
қоздырғышын таратады .
Бірақ бұдан жануар ауырмайды.
7. Берішкене Алма кенесі сияқты бұларға да қарсы күрес
шарасы жүргізіледі.

8. Өрмеккене Бұл ауруды ақшыл томпақтарға қарамай немесе
керолин жағып емдеуге болады. 25
Сергіту сәті
«Жунглидағы жаңбыр»
Нұсқау; -Бір-біріңіздің соңынан шеңбер жасап
тұрыңыздар. Жунглида жүрміз деп елестетіңіздер. Ауа
райы өте тамаша, күн жарқырап, ыстық және қапырық
болып тұр. Бір уақытта самал жел соқты, (алдыңызда
тұрған адамның арқасына жұғысып жеңіл қимылдар
жасаңыз).
Жел көтеріліп желкіді ( арқаны қаттырақ басамыз) .
Қатты дауыл соқты (қимылдарыңыз күшейіп шеңбер
бойында жүргізіледі)
Ұсақ жаңбыр сіркіреді (серіктесіңіздің арқасын
саусағыңызбен басасыз)
Кенет нөсер жауын құйды (алақандарыңызбен жоғарыдан
төмен қимылдар жасаңыздар).
Бұршақ жауды (арқаны қаттырақ соғамыз).
Тағы да нөсер жауын жауды.
Жел соқты.
Жел басылып келеді.
Биология
Сандар жырлайды
2
20 22 7

17 19
13 24 25 4
14 15
3 9
Адам үшін өте қауіпті жәндікті атаңыз ?

Қышыма
кене
18
20 22 7

23 19
12 3
17 21 5
13 2 25 4
2 11 9 1
Мамықкене туралы не білеміз ?
Сипаттаңыз.

Құстарда
болатын кене
2
20 22

17 3 19
18 5
21 2
144 25
13 16
9 23
4 7
Қамба кенесі туралы түсінік
беріңіз ?

Астықты
бүлдіреді
2
4 20 22

17 3 19
18 5
21 2
144 25
13 11
9 23
Берішкене туралы не білеміз ?

Өсімдік кенесі
17 22 7 19
18 12 3
9 23
20 21 24 25 4
13 16

11 1
2 15
Алма кенесі туралы не білеміз ?

Бауға, баққа
зиян келтіреді
2

20 1222 7
18 19 9

17 21
24 25 4
14 15 11
3 13 1
Ауыл шаруашылығына зиянды қандай
кенелерді білесіңдер ?

Дұрыс
2

20 1222 7
18 19 9
6 5

24 25 4
14 15 11
3 13 1
Қансигек ауруының пайда
болуы туралы не білеміз ?

Ірі қара ауруы, бұл
нәзікбас кене арқылы
пайда болады
20 22 7
19 18
2 12
23 5
24 25 4

13 16
17 15 11
14 9 1
Пироплазмоз дгеніміз не ?

Қансигек
ауруының
ғылыми атауы
23 20 22 2

18 9 7 19
17 13 24 25 4
14 15
11 1
Кене дернәсілдерінде және
ересектерінде қанша аяқ
болады ?

Дернәсіл - 6 ,
ересек кенеде
-8 аяқ болады.
23 20 22 2

9 7 19
8 12 25 4
17 21 13 24 16
14 15
11 1
.
Адамдар кенеден қалай сақтануға
болады ?

Жеке бас
тазалығын сақтау
Сабақты бекіту

СИҚЫРЛЫ
ҰЯШЫҚТАР
Малдарды
ҮЙГЕ ТАПСЫРМА
Алма кенесі

1 2 3 4
ң қотырын жаз бойы Оброзға
қалай Оброзға ену
қанша ұрпақ ену
емдеуге береді ?
болады ?
Кенелерден қорғану шаралары.
Кенелердің табиғаттағы және адам
Сабаққа

5 6 7
Кенелердің
пайдасы өміріндегі рөлі.деген көңіл
Оброзға ену
бар ма? күйіңізді
Түсіндіріңіз. білдіріңіз?
Бағалау

“Екі жұлдыз, бір тілек” – топтардың бір-бірін
өзара бағалауы

• Бір тілек – топтық жұмысқа өзіндік ұсыныс
көзқарасын білдіру.

Ұқсас жұмыстар

Кенелер, түрлері және жұқпалы аурулар

Денесінің сыртқы бөлшектенуі

Бунақденелілер класы

Қотыр кенелері және оларға қарсы ветеринариялық санитариялық шаралар

Бунақденелілер класы. Бунақденелілердің дамуы және пайда-зияны

Кене ( Acarіna )

Личинкалары судағы насекомдардың паразиттері

Тері астындағы май

Перметрин кремімен өңдеу

Кенелер туралы

Пәндер