Анд тауларында

Презентация қосу

*Оңтүстік Америка
Мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға оңтүстік жарты шар
материктері,ұқсастықтары,айырмашылықтары
жөнінде түсіндіру.
Дамыту: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық
тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландыру. Өз
ойларын еркін де сауатты, нақты жеткізу
қабілеттерін арттыру.
Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденімпаздыққа
баулу, тыңдай және сөйлей білу мәдениетін
арттыру.
Оңтүстік Американың жер шарындағы

көрінісі
Ауданы 18,28 млн км²

Халық саны 340 млн адам

Орташа тығыздығы 21.4 адам/км²

Ірі қалалары
Сан-Паулу
Буэнос-Айрес
Рио-де-Жанейро
Богота
Лима
Сантьяго
Каракас
Медельин
Белу-Оризонти
Кали
Оңтүстік Американың жер бедерінің дамуы мен ерекшеліктері.

Батыс бөлігін Жазықтар
бойлай Анд аралығы
тауы қалқандарға
орналасқан. сәйкес келеді.

Оңтүстік
Американың
жер бедері

Жазықтар Тау аралық үс-
гондваналық тірттер-пуна,
ежелгі тұзды батпақ
тар-саларес деп
платфор аталады.
мада жатыр.
Оңтүстік Американың халқы.

Үндістер Оңтүстік Американың байырғы халқы. Қазір
бүкіл құрлық халқының 10%-ын ғана құрайды.

Метистер Еуропалықтардың жергілікті үндістермен
некелерінен тараған ұрпақтар. Анд елдерінің
негізін құрайды.
Мулаттар Африкалықтардың еуропалықтармен
некелесуінен пайда болған.
Самбо Африкалықтардың үндістермен некелесуінен
пайда болған
Креолдар ХІХ ғ. келеген Испандықтар мен
Португалдардың ұрпақтары.
Солтүстік жарты шар материктерінің пайда болуы.

Пангея

Лавразия Гондвана

Солтүстік Оңтүстік
Америка, Америка,
Еуразия. Африка,
Антарктида,
Аустралия.
Оңтүстік Америка – батыс жарты шардың оңтүстігіндегі
құрлық.
Солтүстіктен оңтүстікке қарай 7150 км-ге созылып жатыр.
Батыстан шығысқа қарай 5150 км-ге созылған.
Құрлықтың солттүстіктен Кариб теңізімен,
батысын Тынық мұхиты, шығысын Атлант мұхиты,
оңтүстіктен Магеллан,
Дрейк бұғаздарының суы шайып жатыр.
Солтүстік-батысында жіңішке Панама мойнағы арқылы
Орталық және Солтүстік Америкамен жалғасады.
Ең биік жері – Аконкагуа(6960 м).
Теңіз деңгейінен ең төмен жатқан жері – Вальдес ойысы –40 м.
Оңтүстік Америкадағы ең ұзын өзен жүйесі Амазонка
(Мараньон саласымен қоса есептегенде – 6437 м).
Дүние жүзіндегі теңіз деңгейінен ең биік орналасқан көл – Титикака
(биіктігі 3812 м),
ең биік су құламасы – Анхель (1054 м)
Ең биік жанартау – Льюльяйльяко осында орналасқан.
Оңтүстік Америка құрамына Отты Жер, Фолкленд, Галапагос
аралдары, Чили топаралы, т.б. ұсақ аралдар кіреді.
Оңтүстік Американың өзен алаптары.

Оңтүстік
Американың өзен
алаптары

Атлант Тынық Ішкі тұйық
мұхиты мұхиты алап
алабы алабы

Амазонка, Анд таулары- Анд
Парана, ның батыс тауларының
Ориноко, беткейінен тауаралық
басталатын
Магдалена үстіртті
мол сулы қысқа
т.б. өзендер өзендер ғана бөлігінің
жатады. құяды. өзендері
жатады.
Ішкі сулары

Игуасу сарқырамасы.
Копакобана жағажайы.
Ең суы мол өзен Амазонка
Оңтүстік Америка дүние жүзіндегі ең суы
мол құрлық, басқа құрлықтармен
салыстырғанда онда екі есе артық жауын-
шашын түседі.
Жер бетіндегі құрлықтың 12%-ын құрайды.
оның аумағына дүние жүзіндегі өзендер
ағынының 27%-ы тиесілі.
Ірі өзендерінің көпшілгі Атлант мұхитына
құяды
Оңтүстік Американың пайдалы қазбалары.

Пайдалы
қазбалары

Шығыстағы Ойпаттарда. Анд тауларында.
таулы
үстірттерде.

Темір, марганец, Мұнай, табиғи Мыс, қалайы,
уран, никель, газ, тас көмір қорғасын,
алмас, алтын, т.б. кездеседі. мырыш, күміс,
боксит т.б. асыл тастар
кездеседі. т.б. кездеседі.
Оңтүстік Американың табиғат зоналары.
Ылғалды экваторлық ормандар (гилея) Экватордың екі жағын алып жатыр.

Ауыспалы ылғалды ормандар Гилеялардан түр құрамы онша өзгермей солтүстік
пен оңтүстікке қарай ауысады.

Кордильераның шығыс беткейінен басталып,
Тайга Атлант мұхитына дейінгі кең алапты алып жатыр.

Материкте Ориноко саваннасы-льянос және
Саванналар мен сирек ормандар Бразилия саваннасы-кампос деп ажыратылады.

Субтропиктік дала Ла-Плата жазығын алып жатыр.
Шөлейт зонасы Материктің қиыр оңтүстігіндегі Патагония жерін
қамтиды.
Ылғалды мәңгі жасыл ормандар Материктің Тынық мұхит жағалауындағы жіңішке
алқапта экватор маңында орналасқан.

Тропиктік шөл Экватордан 300 о.е. дейінгі аралықты алып жатыр.

Қатты жапырақты мәңгі жасыл ормандар мен Субтропиктік жағалық бөлікті қамтиды.
бұталар
Оңтүстік жалпақ жапырақты ормандар Қоңыржай белдеуге сәйкес келетін жағалық бөлікті
қамтиды.
Жағалық шөл Анд тауының ең төменгі бөлігінде Атакама шөлі
орналасқан.
Тікенекті ксерофитті бұталар Батыс Кордильера жотасының 2500 м биіктігінде
орналасқан.
Оңтүстік Америкадағы орман.
Орман өте тығыз, тек қана ағаштың 4000-ға жуық
түрі бар, ағаштары бірнеше қабатты болып келеді,
биіктігі 80 м, кейде 100 м-ге дейін жетеді.
Оларға шарап пальмасы,
алып сейба, жакаранда,
пау-бразил, гуаякан, гевея, хинн ағашы, бразилия
жаңғағы, какао, т.б. жатады.
Бұл орман лианалар мен эпифиттерге өте бай,
әсіресе, әдемі гүл ашатын хош иісті орхидеялардың
5 мыңнан астам түрі бар.
Өсімдік түрлерінің 75%-ы эндемиктерге жатады.
Олардың ішінен оңтүстік мәңгі жасыл шамшаты,
бал пальмасы,
чили араукарийі ерекше көзге түседі.

Солт. бөлігінің Ориноко ойпатындағы пальмалы
саваннаны “льянос” дейді.

Қара шірікке бай, құнарлы саваннаның көп бөлігі
кофе ағашы, мақта, банан, какао, маниок сияқты
мәдени өсімдіктер өсірілетін плантацияларға
айналған.
Оңтүстік Америка көптеген бағалы
ағаштар мен пайдалы өсімдіктердің
отаны болып есептеледі.
Оларға картоп, маниок, арахис,
ананас, какао, томат,
асқабақ сияқты мәдени өсімдіктер мен
бромелия, настурция,
канна, кактус сияқты
бөлме және бақша өсімдіктері өседі
Сүт қоректілерден қалталы тышқандардың
70-тен астам түрі,
құмырсқа жегіштің 3 түрі,
сауыттылардың 20-дан астам түрі,
жалқау аңның 5 түрі,
приматтар және ірі жыртқыштардан: қабылан,
шибөрі, оцелот, пампа мысығы, пума,
көзілдірікті аю,
жалды қасқыр, т.б. тіршілік етеді.
Тұяқтылардан тапирдің 3 түрі,
пекари, амазона бұғысы кездеседі.
Андтың биік бөліктерін терісі өте
бағалы аң – шиншилла мен
америкалық өркешсіз түйе – ламаның
екі түрі (гуанако және викунья)
мекендейді.
* Оңтүстік Американның зерттелуі.

1498 ж. Х.Колумб Оңтүстік Америка жағалауындағы
Ориноко өзенінің атырауы, Пария шығанағы мен
түбегі маңына келіп тоқтаған
Америго Веспуччи қатысқан португал экспедициясы
1501 – 1502 ж. құрлықтың солт. жағалауымен жүзіп,
оның құрлық екендігін дәлелдеген.
1507 ж. Лотарингия географы М.Вальдземюллер
Веспуччи құрметіне оңтүстік құрлықты Америка деп
атаған, кейіннен 1541 ж. бұл атау батыстағы екі
құрлыққа да берілді.
1515 жылдың соңында испандық Х.Д. Солис
Оңтүстік Американың шығыс жағалауын жүзіп өтіп,
1516 ж. Ла-Платаны, кейіннен Уругвай мен Парана өзендерінің
төменгі ағысын ашты.
1520 ж. Ф.Магеллан басқарған испан экспедициясы
Ла-Платадан Патагонияға дейін жүзіп,
Патагония (Магеллан) бұғазы арқылы Тынық мұхитына өтті.
Құрлықтың Тынық мұхит жағалауын 1522 – 1558 ж.
испандықтар ашты.
Оңтүстік Америка табиғатының ғылыми тұрғыдан зерттелуі
1735 – 1743 жылдар аралығында жүргізілген француз және
испан Экваторлық экспедициясы көмегімен жүзеге асырылды.
Ориноко өзені мен Солтүстік-Батыс жәнеЭкваторлық
Анд тауларында кешенді зерттеу жүргізген неміс ғалымы
А.Гумбольдт және француз Э.Бонплан болды.
Көрнекті орыс геоботанигі
Н.И. Вавилов экспедициясы (1932 – 33) құрлықтың көптеген
дәрілік және мәдени өсімдіктерін,
олардың таралу аймақтарын анықтады.
Сабақ аяқталды.
Зейін қойып
тыңдағандарыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Оңтүстік Американың халқы және елдері

Анд тауларында дүние

Кескін картаға Еуразия өзендерінің алаптарын түсір

Оңтүстік Американың климаты мен табиғат зоналары

Қазақстан аумағындағы мұздықтар — жер суару мен гидроэнергетиканың басты көзі. Мұздықтар тұщы судың орасан зор қоймасы

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ТАУ МҰЗДЫҚТАРЫ

Қар сызығы

Өсімдік жамылғысының антропогендік факторлардан өзгеруі

ҚР пайдалы қазбалары

Қазба байлық ресурстар

Пәндер