Жақты сөйлем

Презентация қосу

Жаңа сабақ:
Жай сөйлемнің түрлері
Хабарлы

Жай
Сұраулы Лепті
сөйлем

Бұйрықты
Хабарлы сөйлемнің жасалу жолдары

Біреудің бір
нәрсе жөніндегі ойын, Біреудің бір
Біреудің бір көзқарасын білдіру нәрсені сипаттап,
нәрсе жөнінде жай мақсатында хабар- бейнелеп, сурет-
баяндауы лауы теуі

Ертең күн ашық болатын шығар.
Жаңбыр жауып тұр. Аспан шайдай ашық.

Хабарлау, баяндау, суреттеу мақсатында айтылған
сөйлемді хабарлы сөйлем дейміз.
Сұраулы сөйлемнің жасалу жолдары

Интонация
арқылы
Сұрау есімдігі Ше, ғой,- ау
арқылы шылаулары
Ертеңнен арқылы
бастап?
Қай Сен мектепке
мектепте бардың ғой,
оқисың? иә?
Сұраулық Шығар, болар,
шылау т.б. шылаулар
арқылы арқылы

Айгүл Енді
жақсы оқи арманың
ма? жоқ
шығар?
Бір нәрсе жайында сұрап білу мақсатында айтылған
сөйлемді сұраулы сөйлем дейміз.
Сұрақ түрлері

Негізгі сұрақ Жетек сұрақ Анықтауыш сұрақ

Бір
Бір нәрсе,
нәрсе, оқиға,
оқиға, іс
іс туралы
туралы Екінші
Екінші жақтың
жақтың сөзін
сөзін
мәлімет
мәлімет алу
алу үшін
үшін қойыл-
қойыл- анықтап
анықтап алу
алу үшін
үшін қойыл-
қойыл-
ған
ған бастапқы
бастапқы сұрақты
сұрақты ған
ған сұрақты
сұрақты анықтауыш
анықтауыш
негізгі
негізгі сұрақ
сұрақ дейміз.
дейміз. сұрақ
сұрақ дейміз.
дейміз.
-- Бүгін
Бүгін сендерге
сендерге ашық
ашық -- Қазақ
Қазақ тілі
тілі пәні
пәні нешінші
нешінші
Негізгі
Негізгі сұраққа
сұраққа жауап
жауап алу
алу
сабақ бола ма?
сабақ бола ма? сабақ болды?
сабақ болды?
үстінде
үстінде қосымша
қосымша туған
туған ойға
ойға -- Үшінші
Үшінші сабақ.
сабақ.
байланысты сұрақты
байланысты сұрақты жетек жетек
-- Үшінші
Үшінші сабақ?
сабақ?
сұрақ
сұрақ дейміз.
дейміз. -- Ия,
Ия, үшінші
үшінші сабақ
сабақ
-- Қай
Қай пәннен
пәннен ашық
ашық сабақ
сабақ
өтті?
өтті?
-- Қазақ
Қазақ тілі
тілі пәнінен.
пәнінен.
-- Ағылшын
Ағылшын тілі
тілі пәнінен
пәнінен
ше?
ше?
Лепті сөйлемнің жасалу жолдары

Көтеріңкі дауыс
Етістік формалары
ырғағы (интонация)
арқылы жасалады.
арқылы жасалады.
Ақ, ау, ғой, ай
Көңіл күйді білдіретін
шылауларының
одағай сөздердің
қатысымен
қатысуымен жасалды.
жасалады.
Ол жетіп
Жау
келмесі бар
жойылды!
ма! Даусы
Жау
мұнша зор
жойылды!
бола ма!
Па, шіркіннің
Аты ат-ақ
сөзі! Уһ,
екен! Үйіңе
шаршап
бара ғой!
қалыппын ғой!

Айтушының түрлі көңіл күйін білдіру мақсатымен айтылған сөйлемді лепті сөйлем дейміз.
Ерекше көңіл күй мен ішкі сезімнің түрлері
(Лепті сөйлемдердің мағыналық түрлері)

Өкініш Таңдану

Қуану Ұран

Арман Сескену, шошу
Бұйрықты сөйлемнің жасалу жолдары

Етістіктің
Етістіктің бұйрық
бұйрық
райының
райының 22 –– жақ
жақ жекеше,
жекеше,
көпше
көпше түрі
түрі мен
мен 33 –– жақ түрі..
жақ түрі Бұйрық
Бұйрық не
не шартты
шартты
-- Дұшпанға
Дұшпанға тастай
тастай қатты
қатты райға
райға –шы,
–шы, -ші
-ші жұрнағының
жұрнағының
бол,
бол, досыңа
досыңа балдай
балдай тәтті
тәтті бол.
бол.
-- Жылай – жырлай өлгенде, жалғануы
жалғануы арқылы
арқылы жасалады.
жасалады.
Жылай – жырлай өлгенде,
арттағыға -- Түндікті
Түндікті жауып,
жауып, есікті
есікті
арттағыға сөз сөз қалсын!
қалсын!
түріп
түріп қойшы!
қойшы! Абайға
Абайға күн
күн
түспесін.
түспесін.
-- Өскенбайыш,
Өскенбайыш, қойсаңызшы!
қойсаңызшы!
Қойсаңшы.
Қойсаңшы.

Біреуге бұйыру не талап ету мақсатымен айтылатын
сөйлемді бұйрықты сөйлем дейміз.
Бұйрықты
Бұйрықты сөйлемнің
сөйлемнің мағыналық
мағыналық түрлері
түрлері

Бұйыру
Бұйыру Талап
Талап ету
ету

Баласының бетіне атасы таңдана қарады.

Баянауыл сияқты елді кім сүймейді?

Қызың қызық екен! Мен ризамын!

Жағаласпа! Тек отыр!
Жақты
сөйлем

Атаулы Жақсыз
сөйлем сөйлем

Жай
сөйлем
құрамы
Толымс на
қарай Жалаң
ыз
сөйлем
сөйлем

Толымд Жайыл
ы ма
сөйлем сөйлем
Тест: одағай
1. Одағай сөздері нені білдіреді?
Өткен сабаққа қорытынды: А. сөйлеушінің қөніл – күйін, сезім арқылы білдіретін сөздер
В. заттың атын С. заттың санын Д. іс - әрекетін Е.
сұрақ –жауап жауабы жоқ
2. Одағай сөздерін табыңыз:
1) Қыстырма сөздер деген не? А. Өзінше болма!
2) Одағайлар деген не? В. Бәрекелді! Өлеңді жақсы айтасың!
С. Бекер отырма! Д. Бұл – оқушы.
3) Қалай ажыратылады? Е. Мынау - әдемі қыз.
3. Одағай мағынасына қарай нешеге бөлінеді
А. 3 В. 4 С. 7 Д. 2 Е. 6
4. Көңіл-күй одағайын табыңыз:
А. Кешіріңіз! В. Ойбай!
С. Рахмет! Д.Алақай! Е. Кеш жарық!
5. Одағайдың түрін белгілеңіз:
Кешіріңіз, сізге не керек еді?
А. көңіл - күй В. жекіру С. сыпайыгершілік
Д. Себеп- салдар Е. жауабы жоқ
6. «Ура!» - деген сөйлемнің аудармасын табыңыз:
А. Ойбай! Мынау не?
В. Бәрекелді! Өлеңді жақсы айтасың!
С. Алақай! Д. Жә, күңкілдеме!
Е. Аудармасы жоқ
7. «Шөре-шөре» деп нені шақырады?
А. итті В. қойды С. сиырды
Д. ешкіні Е. мысықты
8. Түйені қалай шақырады?
А. Ауқау-ауқау В. Көс-көс С. Шіп-шіп
Д. Құрау-құрау Е. Кә-кә
9. Қойды қалай шақырады?
А. шөре-шөре В. Пұшайт-пұшайт С. келе ғой
Д. шақырмайды Е.шіп-шіп
10. «Қап!», - одағайы көңіл-күйдің қай түрі?
А. таңғалу В. өкіну С. ренжу
Д. сүйсіну Е. жауабы жоқ
Тест: қаратпа сөздер
1.Сөйлемдерден қаратпа сөздің тыныс белгісі дұрыс
қойылғанын анықтаңыз.
6. Сөйлемдегі қаратпа сөзді анықтаңыз.
A) Алмас, екеуіміз баққа барайық.
Балалар, музыканың дауысын жай қойыңдар.
B) Алмас екеуіміз баққа барайық.
А) Музыканың.
C) Алмас екеуіміз, баққа барайық.
В) Дауысын.
D) Алмас екеуіміз баққа, барайық.
С) Қойыңдар.
E) Алмас екеуіміз! баққа барайық.
D) Балалар.
2. Сөйлемдегі қаратпа сөзді анықтаңыз.
Е) Жай.
Арман, сен ауылға барасың ба?
7. Қаратпа сөзі бар сөйлемді анықтаңыз.
А) Сен.
А) Алмас, екеуіміз баққа барайық.
В) Арман.
В) Ауылдың табиғаты қандай тамаша!
С) Барасың ба.
С) Сен өзенге барасың ба?
D) Ауылға.
D) Бүгін тауға шығамыз ба?
Е) Сен барасың ба.
Е) Орманға жидек теруге барамыз.
3. Қаратпа сөздің анықтамасын көрсетіңіз.
8. Қаратпа сөздер қандай сөздер тобына жататынын
А) Аяқталмаған ойды білдіреді.
белгілеңіз.
В) Заттың атын білдіреді.
А) Қыстырма сөздер тобына жатады.
С) Біреудің назарын өзіне қарату мақсатында айтылатын
В) Одағайлар тобына жатады.
сөздер.
С) Біріккен сөздерге жатады.
D) Айтушының көңіл-күйін, әртүрлі эмоциясын білдіретін сөздер.
D) Қысқарған сөздерге жатады.
Е) Сөйлемдегі ойға, оның айтылу тәсіліне айтушының түрлі
Е) Оқшау сөздер тобына жатады.
көзқарасын білдіретін сөздер.
9. Қаратпа сөз бар сөйлемді анықтаңыз.
4. Тыныс белгісі дұрыс қойылған қаратпа сөзді сөйлемді
A) Балалар музыка тыңдап отыр.
анықтаңыз.
B) Балалар, музыканың дауысын жай қойыңдар.
А) Балам-ай теледидардың алдында ұйықтап қалыпсың ғой.
C) Балалардың ойнаған музыкасы тамаша.
В) Балам-ай, теледидардың алдында ұйықтап қалыпсың ғой.
D) Балалар музыка тыңдауды жақсы көреді.
С) Балам-ай, теледидардың алдында ұйықтап қалыпсың ғой.
E) Балаларды музыкамен тәрбиелеу керек.
D) Балам-ай теледидардың алдында ұйықтап, қалыпсың ғой.
10. Сөйлемнің басындағы қаратпа сөзді анықтаңыз.
Е) Балам-ай теледидардың, алдында ұйықтап қалыпсың ғой.
A) Оқушылар қысқы каникулда шетелге барды.
5. Сөйлемдегі қаратпа сөзді анықтаңыз.
B) Оқушылар кітаптарыңды ұқыпты ұстаңдар!
Апа, қазір кино басталады, теледидарды қосайыншы.
C) Көріскенше қош болыңдар бауырлар.
А) Қазір.
D) Қай жылы ата тудыңыз?
В) Басталады.
E) Ертең балалар театрға барамыз.
С) Теледидарды.
D) Қосайыншы.
Е) Апа.

Ұқсас жұмыстар

Бұйрықты сөйлем

Құрмалас сөйлем түрлері

Жай сөйлемді оқыту әдістемесі

Бастауыш Баяндауыш Тұрлаулы мүшелер

Жай сөйлем түрлеріне жаттығу

Синтаксис және оның объектілері

Салалас құрмалас сөйлем туралы түсінік

Жеке – топтық жұмыс формасы

Толымсыз сөйлем Атаулы сөйлем

Сөздердің байланысу тәсілдері

Пәндер