Дененің тығыздығын анықтау

Презентация қосу

х
Физика

Пайдаланушыға

нұсқау
7 кл

Авторлар
ұжымы

Әдебиеттер
тізімі
Қажетті аппараттық және программалық қамтамасыздықтар
“Физика және астрономия” электронды оқулығын пайдалану үшін келесі сипаттамадағы
-
компьютер қажет болады:
Pentium 166 процессоры
CD-ROM 8-х
32 МВ кем емес оперативтік жады.
200 МВ бос орны бар қатты диск
Пайдаланушыға көмек
Электронды оқулықтың алғашқы бетінен Сіз авторлар ұжымы, қолданылған
әдебиеттер және бағдарлама туралы мағлұмат ала аласыздар.
Кейін Сіз кіріспе модульге – негізгі модульге кіресіз. Сіз қажет тақырыпты таңдаған
соң соған сәйкес ішкі модуль немесе гипермәтін пайда болады.
Барлық тақырыптармен таныс болған соң, өзіңіздің біліміңізді тексеру үшін Сіз
батырмасын бассаңыз, осы тақырыпқа байланысты тапсырмаларды орындай аласыз.
Тақырыптарға байланысты сабақ бекітуге есептерді шығара аласыз, ол
үшін батырмасын бассаңыз болды.
Біздің мекен жайымыз: Қызылорда облысы,
Жаңақорған ауданы, Аққұм ауылы
E-mail: gulmira_1988.88@mail.ru
Авторлық ұжым -
Пән саласының маманы
Жиембаева Гулмира Физика және астрономия
Искендировна пәнінің мұғалімі
Программист - дизайнер
Жиембаева Гулмира Мектеп бағдарламашысы
Искендировна
-
1. Р.Башарұлы, У.Тоқбергенова, Д.Қазақбаева
“Физика және астрономия” 7 сыныпқа арналған
оқулық.
2. Ш.Қ.Биболов “Физика анықтамасы” 7-11
сыныптарға арналған.
3. А.Ж.Қалығұлов “Физика” 7 сыныпқа арналған
қосымша материалдар топтамасы
Мазмұны -
І тарау
ІІ тарау
Физика және астрономия –
Заттың құрылысы
табиғат туралы ғылымдар

ІІІ тарау IV тарау
Қозғалыс Масса және күш

V тарау VI тарау
Қысым Жұмыс.Қуат.Энергия
Масса және күш

Тапсырма 1. Денелердің өзара әрекеттесуі

2. Дененің массасы. Заттың тығыздығы
Жаттығу 3. Күш. Деформация

Зертханалы 4. Гук заңы
қ 5. Бір түзудің бойымен әрекет ететін
жұмыс күштерді қосу
6. Динамометр
Артқа
7. Үйкеліс күші
Денелердің бір – біріне әрекет етуі өзара әрекеттесу болып
табылады. Өзара әрекеттесу – күрделі құбылыс. Біз бұл жерде
күнделікті өмірде көріп жүрген өзара әрекеттесудің қарапайым
мысалдарын қарастырамыз.
1. Денелердің өзара әрекеттесуі деген не?
Мысалдар келтіріңдер.
2. Денелердің өзара әрекеттесуі нәтижесінде не
байқалды?
3. Өзара әрекеттесуші екі дененің
жылдамдықтары туралы не айтуға болады?
10 – жаттығу
1. Сендер орындықта отырсыңдар. Осы кездегі
өзара әрекеттесетін денелерді атаңдар.
2. Келесі мысалдардағы қозғалыстың өзгеруіне
қандай денелер кедергі жасайды:
а) шкафты итергенде, ол орнынан қозғалмайды;
ә) қабырғада айна ілулі тұр, бірақ ол құламайды.
Денелердің өзара әрекеттесуін
бақылай отырып, әрекеттесу кезінде
бір денелер жылдамдығын көбірек, ал
екінші біреулері тым аз өзгертетініне
көз жеткізуімізге болады. Мысалы,
роликті коньки киіп тұрған кішірек
және ересектеу екі бала бірін – бірі
итеріп жібергенде, кішірек бала
ересектеуіне қарағанда едәуір тез
қозғалатын болады. Осындай
тәжірибелерден денелердің
Екі дененің массаларының қатынасы жылдамдықтарын өзгерту
олардың өзара әрекеттесуі кезінде қабілеттігін сипаттайтын
тыныштық күйінен шыққанда алатын физикалық шаманы енгізу қажеттігі
жылдамдықтарының қатынасына кері туындайды.
пропорционал болады, яғни Денелердің өзара әрекеттесу
кезіндегі жылдамдықтарының өзгеру
дәрежесін анықтайтын физикалық
шама масса деп аталады.
Қандай да бір дененің массасын өлшеу үшін, оны бірлік ретінде
қабылданған дененің массасымен салыстыру қажет.
Бірліктердің халықаралық жүйесінде масса бірлігіне килограмм
(кг) алынған.
Массаны өлшеу үшін килограмның мыңдық және миллиграмм,
сондай-ақ массасы денені өлшеу үшін тоннаны пайдаланады.
1г=0.01кг; 1кг=1 000г; 1кг=1 000 000мг; 1т=1 000кг;
1кг=0.01ц
1. Екі дененің массаларын өзара қалай
салыстыруға болады?
2. Масса бірлігі ретінде не алынған?
3. Массаның тағы да қандай өлшемдерін білесіңдер?
4. Таразы мен кірлер көмегімен дене массасы
қалай өлшенеді?
5. Дененің массасын анықтау тәсілдерін атаңдар.
11 – жаттығу
1. Массалардың төменде берілген мәндерін
килограмм арқылы өрнектеңдер: шыбынның
қанаты 0,00005г, теннис добы 2,5 г, футбол
добы 400 г, автомобиль 1,45 т.
2. Дене 100 г, 50 г, 10 г, 1 г жүктер
жиынтығымен теңестіріледі. Дененің массасы
қандай?
Заттың тығыздығы деп сол заттың көлем бірлігіндегі массасына тең физикалық шаманы айтады.
Заттың тығыздығын табу үшін дененің массасын оның көлеміне бөлу керек. Заттың тығыздығын – P, дененің массасын
– m, оның көлемін – V әріптерімен белгілесек, онда заттың тығыздығы:

Заттың тығыздығының бірлігі үшін бірліктердің Халықаралық жүйесінде килограмның метр кубқа қатынасы алынған.
Заттың тығыздығы және дененің көлемі белгілі болса, онда өлшеулер жүргізбей-ақ оның массасын анықтауға болады:
m=PV
Мысалы, кірпіштің тығыздығы 1,8*10 3, өлшемі 250*120*65 мм екені белгілі болса, онда бұл кірпіштің массасын оңай
табуға болады.
M=PV=1.8*10 3кг/м 3*0,002 м 3=3.6 кг
1.Заттың тығыздығы дегеніміз не?
2. Заттың тығыздығын қалай анықтауға
болады?
3. Қандай тығыздық бірліктерін білесіңдер?
4. Тығыздығы мен көлемі бойынша дененің
массасын қалай табамыз?
5. Массасы мен тығыздығы бойынша дененің
көлемін қалай есептейді?
12 – жаттығу
1. Өздерің тұратын үйдегі нәрселер әр түрлі
заттардан жасалған. Қай нәрсенің массасы
ең үлкен (ең кіші)? Қай заттың тығыздығы
ең көп (ең аз)?
2. Массасы 3кг, ал көлемі 200 см металдың
тығыздығы қандай?
Күш – денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.
Әр түрлі дененің қозғалыс жылдамдығын бірдей шамаға өзгерту үшін
әр түрлі күш түсіруіміз керек. Мысалы, автомобильді орнынан
қозғалту үшін көп күш жұмсаймыз.
Күш сандық мәнімен қоса бағытымен сипатталатын шама болып
табылады. Күшті F әрпімен белгілейміз.
SI жүйесінде күш бірлігіне Н
алынған. Бұл күш бірлігі ағылшынның
ұлы физигі Исаак Ньютонның құрметіне
ньютон алынған.
1. Бір дененің екінші денеге әсері қалай
байқалады?
2. Физикада күш деген сөзді қалай түсінеміз?
3. Күш дененің қозғалыс сипатына қалай әрекет
етеді?
4. Күш немен сипатталады?
5. Күш сызбада қалай кескінделеді?
6. Күш бірлігі ретінде не қабылданған?
7. Қандай күш 1Н – ға тең болады?
Дене пішінінің немесе өлшемдерінің өзгеруін деформация деп
атаймыз.
Деформация денелердің өзара әрекеттесуі кезінде жүзеге
асатындықтан, өзара әрекеттесетін екі дене де деформацияланады.
Мысалы, қолдың эспандерге әрекетін алайық. Эспандерді созу
кезінде қолдың бұлшық еттері қатаяды (деформацияланады),
эспандер де деформацияланады, яғни ол өз пішінін өзгертеді.
Деформация

Серпімді Пластикалық
Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін дененің бастапқы пішіні мен
өлшемі қайтадан қалпына келетін болса, мұндай деформация
серпімді деп аталады.
Тәжірибелер деформациялаушы күшке қарама – қарса
бағытталған жаңадан күш пайда болатынын көрсетеді. Бұл күш
серпімділік күші деп аталады. Мысалы, допты тепкен кезде, ол
өзінің пішінін өзгертеді, яғни деформацияланады.
Деформациялаушы күш тоқтағаннан кейін серпімділік күші де
бастапқы қалпына келеді.
Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін, дене өзінің бастапқы пішіні
мен өлшемін өзгертетін болса, мұндай деформация пластикалық деп
аталады.
1. Деформация деп нені айтады?
2. Дененің деформациясы қалай пайда болады?
3. Пластикалық деформация деген не?
4. Қандай деформация серпімді деп аталады?
5. Серпімділік күші қандай жағдайда пайда
болады?
6. Ол қалай қарай бағытталған?
7. Қандай жағдайларда серпімді деформация
пластикалық деформацияға айналады?
Серпімді дененің ұзаруы мен оған түсірілген күштің арасындағы
байланысты 1660 жылы ағылшын физигі Роберт Гук (1635 – 1703)
анықтаған болатын. Кейінірек бұл анықталған байланыс бізге Гук заңы
деген атпен белгілі болды. Бұл заң бойынша: серпімді деформацияның шамасы
(созылуы немесе сығылуы) түсірілген күшке тура пропорционал, яғни:
F=kx
Әр түрлі материалдардың серпімділік қасиеттері де түрліше болады.
Сондықтан Гук заңын кез келген материалған қолдануға болмайды. Ол тек
серпімді денелер үшін және деформация шамасы аз болған жағдайда ғана
орындалады.
1. Гук заңы қалай тұжырымдалады?
2. Гук заңы қандай деформация кезінде
орындалады?
3. Серіппенің қатаңдығы деп нені айтамыз?
4. SI жүйесінде қатаңдық қандай бірліктермен
өрнектеледі?
5. Тәжірибе көмегімен серіппенің немесе резеңке
таспаның қатаңдығын қалай анықтауға болады?
6. Серпімділік күшінің пайда болуын түсіндіріңдер.
13 – жаттығу
1. Резеңке таспаның қатаңдығы 7,2* 10 4
Н/м. Егер таспаға 10кН күш әсер ететін
болса, онда ол қандай шамаға созылады?
2. Болат серіппе 245 Н күш әрекетінен 35
мм-ге ұзарды. Серіппенің қатаңдығын
анықтаңдар.
Күшті өлшеу үшін арнайы құралдар – динамометрлер қолданады.
Динамометрдің негізгі бөлігі серпімді деформацияның әрекет ету
аралығында созылатын серіппе болып табылады. Серіппеге шкала
бойынмен жылжитын көрсеткіш бекітіледі.
Қолдың бұлшық етінің күшін өлшеу үшін қол динамометрі,
трактордың, локомотивтердің тарту күшін өлшеу үшін арнайы
тарту динамометрі пайдаланады.
1. Динамометр құрылысы неге негізделген?
2. Неліктен динамометр шкаласы біркелкі болып
келген?
3. Қарапайым динамометрді қалай жасауға
болады?
Егер бір күштің денеге тигізетін әрекеті басқа күштердің сол денеге бір
мезгілде тигізетін әрекетіндей болса, онда ол күшті басқа күштердің
тең әрекетті күші деп атаймыз.
Егер денеге әрекет ететін екі күш бір бағытта әрекет ететін болса,
онда ол күштердің тең әрекетті күші төмендегідей болады:
F R=F 1 + F 2
Егер денеге әрекет ететін екі күш қарма – қарсы бағытта әрекет
ететін болса, онда ол күштердің тең әрекетті күші төмендегідей
болады:
F R=F 1 - F 2
1. Қандай күшті тең әрекетті күш деп атаймыз?
2. Бір түзудің бойымен бір жаққа қарай
бағытталған екі күштің тең әрекетті күші неге
тең?
3. Бір түзудің бойымен қарама – қарсы
бағытталған екі күштің тең әрекетті күші неге
тең? Ол күш қай жаққа қарай бағытталады?
4. Денеге бірнеше күштің әрекет етуіне мысал
келтір.
14 – жаттығу
1. Денеге бір түзудің бойымен бір бағытта үш
күш әрекет етеді: F 1=50H,
F 2=50H, F 2=50H. Олардың тең әрекетті
күші неге тең?
2. Дененің қандай да бір нүктесіне әрекет
ететін екі күштің шамасы модулі бойынша 3Н
және 5Н. Неліктен олардың тең әрекетті күші
8Н немесе 2Н болуы мүмкін екенін
түсіндіріңдер.
№3 зертханалық жұмыс
Қатты дененің массасы мен тығыздығын анықтау
1 – тапсырма. Дененің массасын таразыға тартып өлшеу.
Дененің Дененің массасы,
Тәжірибе реті Өлшенетін дене
массасы,г кг

2 – тапсырма. Дененің тығыздығын анықтау.
Тәжіри Тығыздығы Дененің Дененің Тығыздық
бе реті анықталатын массасы, г көлемі, см 3 г/см3 Кг/м3
дене

№4 зертханалық жұмыс
Серпімді деформацияны зерделеу
1 – тапсырма. Серпімді элементі серіппе болып табылатын мектеп
динамометрін градуирлеу.

2 – тапсырма. Серпімді дене мен оған әрекет ететін ауырлық күші
мен оның арасындағы байланысты анықтау.
Тәжірибе Резеңкелер Жүктің Ауырлық Жіптің Жіптің
реті саны массасы,г күші, Н ұзаруы, мм ұзаруы, м
1 Біреу
2 Біреу
3 Біреу
4 Біреу
5 Біреу
6 Біреу

Ұқсас жұмыстар

Ареометр - сұйықтықтың меншікті салмағын немесе тығыздығын тез арада анықтауға арналған құралғы

Архимед күші туралы ақпарат

Аспан денелерінің химиялық құрамын және тығыздығын анықтау

Сабақтың ұраны

Дененің массасы

Қысым қызықтары жайлы

Қысым қызықтары

Манометр тобына

Тест бағдарламалар пошта

ЭНДОКРИНДІК ЖҮЙЕ АУРУЛАРЫ БАР ПАЦИЕНТТЕРДІ ТЕКСЕРУ

Пәндер