Ақпараттың қасиеттері

Презентация қосу

Информатика пәні

Информатика деп
1) Ақпараттың құрылымы мен жалпы қасиеттерін зерттеумен,
2) сонымен қатар ақпаратты алу, жинақтау, сақтау, өңдеу, тарату үрдістерімен және
3) адамзат қызметінің әртүрлі салаларында ақпараттық техника мен технологияны қолдану мәселелерімен
шұғылданатын пәнді атайды.

“Информатика” сөзі француз тілінде “informatique” осы тілдің “information” (информация) және “automatique” (автоматика)
сөздерінен құрылған “информациялық автоматика” деген ұғымды береді.
Бұл сөздің ағылшын тілінде кең тараған түрі “Computer science” “компьютерлік ғылым” деген ұғымды береді.

Информатика – қолдану диапазоны өте кең болып табылатын комплексті ғылыми пән.
Информатиканың басымды бағыттары
а) есептеу жүйелерін және бағдарламалық (программалық) жабдықтамаларды жасау;
б) ақпараттар теориясы – ақпаратты тарату, қабылдау, түрлендіру және сақтаумен байланысты үрдістерді зерттеуші ғылым;
в) математикалық үлгілеу (моделирование), есептеу және қолданбалы математика әдістері және оларды ғылымның әртүрлі
салаларында іргелі және қолданбалы зерттеулерде қолдану;
г) жасанды интеллект әдісі, адамның ой парасаттық қызметінде логикалық және аналитикалық ойлау әдістерін үлгілеу;
д) жүйелік сараптау, әртүрлі күрделі үрдісді шешуді дайындауда және негіздеуде қолданылатын әдістемелерді үлгілеу;
е) биоинформатика – биологиялық жүйелердегі ақпараттық үрдістерді зерттеу;
ж) әлеуметтік информатика – қоғамды информатизациялау үрдістерін зерттеу;
з) машиналық графика, анимация, мультимедия құралдар әдістері;
и) телекоммуникациялық жүйелер мен жергілікті және глобальды компьютерлік желілер;
к) өндірісте, ғылымды, білім беруде, медицинада, саудада, ауыл шаруашылығында және шаруашылық пен қоғамдық қызметтердің
басқадай түрлерін қамтитын әртүрлі қолданбалар.

Enter тиегін шерт
Информатика пәні

Информатика ақпаратпен жұмыс істеуге арналған үздіксіз және тығыз байланысты үш бөліктен тұрады:
техникалық құралдар;
бағдарламалық құралдар;
алгоритмдік құралдар.

Техникалық құралдар немесе компьютердің құрылғылары ағылшын тілінде “Hardware”, “қатты бұйымдар” деп аударылытын, деген сөзбен
белгіленеді.
Техникалық құралдарға :
жүйелік блок – аналық тақша, процессор, жедел жады, тұрақты жады, қоректік блок, дыбыс картасы, видео карта, диск жүргізгіш,
контроллерлер мен адаптерлер және тағы басқалар;
пернетақта, монитор, тышқан, принтер, сканер және тағы басқа сыртқы қондырғылар.

Бағдарламалық құралдарды, компьютерлерде қолданылатын барлық бағдарламалардың жиынтығы мен оларды құру және қолдану
қызметтерін, белгілеу үшін “жұмсақ бұйымдар” деп аударылатын ағылшын тілінде “Software” сөзі қолданылады. “Hardware” және “Software”
сөздері компьютердің өзі және бағдарламалық қамтамасыздандырудың теңдес екендігін, осылармен бірге бағдарламалық
қамтамасыздандырудың түрлену, бейімделу және даму қабілеттілігі бар екендігін көрсетеді.
Бағдарламалық құралдарға :
операциялық жүйелер, операциялық қабықшалар, қолданбалы бағдарламалық өнімдер, бағдарламалық тілдер,
әртүрлі көмекші бағдарламалар және тағы басқалар жатады.

Информатиканың алгоритм жасаумен және оларды құру әдістері мен тәсілдерін зерттеумен шұғылданатын бөлігі алгоритмдік құралдар
делінеді де ағылшын тілінде “Brainware” “Интеллекттік бұйымдар” деп аударылатын сөзбен белгіленеді. Алгоритм компьютерлер үшін
бағдарламалар құрудың негізі болып табылады.

Enter тиегін шерт
Ақпарат
Информатиканың қарастыратын объектісі ақпарат болып табылады.
Қазіргі күнге дейін ақпараттың ғылыми анықтамасы берілген жоқ деп есептеуге болады.
Адамзат қызметінің әртүрлі салаларына байланысты ақпарат әртүрлі мағына алады. Ақпарат деп түсінеді:
көпшілік күнделікті өмірде біреуді қызықтырушы кезкелген деректерді немесе мәліметтерді,
техникада белгілер немесе сигналдар түрінде берілетін мәліметтерді,
кибернетикада белсенді әрекеттер жүргізу, басқару, яғни жүйені сақтау, жетілдіру және дамыту мақсатында, қолданылатын білімнің
бөлігін.

Ақпарат үшін берілген кейбір анықтамалар:

Ақпарат ол энтропияны жоққа шығару (Бриллюэн);
Ақпарат ол құрылымның күрделілігінің өлшемі (Моль);
Ақпарат ол әртүрліліктің көрінісі (Урсул);
Ақпарат ол шағылысу үрдісінің мазмұны (Тузов);
Ақпарат ол таңдау ықтималдылығы (Яглом);
Ақпарат ол біздің біліміміздегі анықталмағандықты аластату (Шеннон);
Ақпарат ол біздің және біздің сезімдеріміздің оған лайықтануы нәтижесінде сыртқы ортадан алынған мазмұндамаларды белгілеу (Н. Винер);
Ақпарат ол қоршаған орта туралы нақты, толық анық мәліметтер (Балапанов);
Ақпарат ол мәлімет, қоршаған ортадағы объектер мен құбылыстар, олардың сипаттамалары, қасиеттері және жағдайлары туралы, сонымен
бірге олар жөнінде біздің біліміміздегі анықталмағандық дәрежесін кемітуші (Макарова)

Сонымен ақпарат деп бізді қоршаған орта және онда болып тұратын құбылыстар жөніндегі мәліметті айтады.

Ақпарат сөз, мәтін, сурет, сызба, фотография, жарық немесе дыбыс сигналдары, радиотолқын, электрлік және нерв импульстері,
магниттік жазба, ым, иістік және дәмдік сезімдер, хромосома және басқа түрлерде болады
Ақпараттық қасиеттері бойынша қарастырылатын заттар, үрдістер, материалды және материалды емес құбылыстар ақпараттық
объектілер делінеді.
Ақпаратпен жүргізуге болатын белгілі үрдістерді ақпараттық үрдістер деп атайды.
Ақпаратты өңдеу ол белгілі алгоритмді орындау нәтижесінде бір ақпаратық объектіден екінші ақпараттық объектіні алу. Enter
Ақпараттық қорлар ол адамзаттың ойлары және оларды іске асыру жөнінде ұсыныстар жиынтығы.
тиегін
Ақпараттық технология адамзаттың ақпаратты өңдеуде қолданатын әдістері мен құралдарының жиынтығы. Мұндағы құралдар
жиынтығына компьютерлер, есептеу техникасы мен байланыс техникасы, тұрмыстық электроника, теледидар және радио жатады. шерт
Ақпараттың қасиеттері
Ақпаратты қолданушы пайдалана алмайды, егер ақпарат
ол түсінетін тілде берілмесе, мысалы қазақша ғана түсінушіге жапон тілінде берілсе;
оның білім дәрежесінен жоғары болса, мысалы орта білімдіге жоғары білім түрінде берілсе;
оған қажетті болмаса, тағысын тағы сондай.
Осы себептерден ақпарат белгілібір қасиеттерге ие болуы керек.

өзектілік (актуальность)
Ақпараттың қолдану кезіне дейін құндылық дәрежесін сақтау қабілеттілігін білдіретін қасиеті

нақтылық (достоверность)
Ақпараттың объектіні қажетті дәлдікпен бейнелеуге қабілетті болуы керектігін білдіретін қасиеті
Ақпарат нақты болмаса ол қате түсініледі немесе қате шешім қабылдауға әкеледі.
Нақты ақпараттың белгілі бір уақыт өткен соң нақты болмай қалу мүмкіндігі бар

толықтылық (полнота)
Ақпаратта қолданушының дұрыс шешім қабылдауына жеткілікті ең аз мәліметтің болуы керектігін білдіретін қасиеті
Ақпаратта мәліметтің аз немесе тым көп болуы шешім қабылдауға кедергі жасауы немесе қателесуге әкелуі мүмкін
қол жетерлік
Ақпараттың оны қолданушының қабылдау деңгейіне сәйкес келуі керектігін, яғни білім дейгейінің ескерілуі керектігін, білдіретін
қасиеті
дәлдік
Келіп жеткен ақпараттың объектінің нақты жағдайына жақын дәрежеде болуы керектігін білдіретін қасиеті
тұрақтылық
Бастапқы деректердің өзгерісін қажетті ділдікті бұзбай сезіну қабілеттілігі
құндылық
Есепті шешуде маңыздылығын және болашақта қолдану мүмкіндігінің дәрежесін білдіретін қасиеті
дер кезілік
Ақпараттың қажетті уақыттан кеш түспеуі керектігін білдіретін қасиеті
Ақпарат қажетті уақыттан ерте түссе оның түсінікті болмауы мүмкін, ал кеш түсуі дұрыс шешім қабылдауға мүмкіндік
бермейді
түсініктілік
Ақпараттың қолданушының қарым-қатынас жасай алатын тілінде берілуі керектігін білдіретін қасиеті
Ақпарат құнды және хабар әкеледі деп есептеледі, егер одан кездейсоқ сипаттағы, яғни кенеттен болуы мүмкін, Enter
уақиғаның орындалуы жөнінде білінетін болса.
тиегін
Ақпараттық шындылығы, жаңалықтылығы және пайдалылығы информатикада қарастырылмайды және оларды
бағалау көрсеткіштері анықталмайды. шерт
Ақпарат алуға болады :

Enter
тиегін
шерт
ұйқыдан тұра салысымен әңгімелескенде

терезеден қарағанда

Газет, журнал,
кітап оқығанда

Телевизор қарағанда
Enter тиегін шерт
және тағы басқа жағдайларда.

Enter тиегін шерт
Мәліметтерді ЭЕМ-на енгізу

Ақпаратты келісілген белгілердің реттелген жиынтығы түрінде көрсету ақпаратты
кодтау деп аталады.
Ақпаратты нөл мен бір сандарының жиынтығы түрінде көрсету екілік кодтау деп
аталады.
Компьютерлерде ақпаратты кодтаудың осы түрі қолданылады.

Екілік кодтауда әр белгіні (әріп, сан, тыныс және математикалық белгілер, бос орын,
т.б.) нөл мен бірдің кезектескен 8 орынды жиынтығымен көрсетуге келісілген:
00000000
00000001
00000011
........
00001001
........
10101001
........
11111111

Осындай жиынтық көмегімен 256 белгіні көрсетуге болады.
Мысалы
Әріп Код
А латынша - 01000001
а латынша - 01100001
А орысша - 10000000
а орысша - 10100000
Enter тиегін шерт
Ақпаратты өлшеу. Ақпараттың өлшем бірліктері.

Ақпараттың өлшем бірлігі ретінде 1 битті алуды Клод Шеннон ұсынды. Бит, ағылшын
тілінде bit – binary digit – екілік сан деген сөздің қысқартылған түрі.

Аяқталуының тек қана екі бірдей мүмкіндігі бар уақиға жөніндегі мәліметтің сандық шамасы ақпараттың
өлшем бірлігіне, 1 битке, тең болады.
Символдарды кодтауда қолданылатын нөл мен бірдің әрқайсысындағы ақпарат шамасы 1 битке тең деп есептеледі.
8 бит = 1 байт = 23 бит
00000000= 8 бит = 1 байт
00010001= 8 бит = 1 байт Әрбір әріпке, санға, тыныс және математикалық белгіге, бос
00011001= 8 бит = 1 байт орынға және басқадай жеке символға 1 байт ақпарат шамасы
01000000= 8 бит = 1 байт сәйкес келеді
01001000= 8 бит = 1 байт
Ақпаратты өлшеу үшін үлкен бірліктер қолданылады:

1 килобайт (1 Кбайт) = 1024 байт = 2 10 байт = 213 бит
1 мегобайт (1 Мбайт) = 1024 Кбайт = 220 байт = 223 бит
1 гигабайт (1 Гбайт) = 1024 Мбайт = 2 30 байт = 233 бит
1 терабайт (1 Тбайт) = 1024 Гбайт = 240 байт = 243 бит
1 петабайт (1 Пбайт) = 1024 Тбайт = 250 байт = 253 бит

Ақпарат Ақпарат көлемі
Мен СММУі студентімін 21 байт = 168 бит
23 байт = 184 бит Ақпаратты өңдеу және тарату
“Мен СММУі студентімін” жылдамдығы бит/с-пен өлшенеді.
25 байт = 200 бит
“ Мен СММУі студентімін ” Enter тиегін шерт
Ақпаратты электрондық есептеу машиналарында сақтау.

Ақпарат магниттік дискте файл түрінде сақталады.
Файл – дисктегі ақпарат жазылып есімделген аумақ.
Файл көрсетіледі:
есімімен,
кеңейтуімен,
ақпараттық (хабарлық) көлемімен,
құрылған күнімен және уақытымен.

Уақыт
Күні
Есім Кеңейтуі Хабарлық көлем Сағат:мину
Ай-күн-жыл не Күн-ай-жыл
т
me .com 62 814 12-31-93 31-12-93 12:34
informat .txt 2 257 07-30-96 30-07-96 15:52

Кеңейту файлдағы ақпарат түрін білдіреді.
Кеңейту :
.com - қолдануға дайын бағдарлама;
.ехе - қолдануға дайын бағдарлама;
.pas - Паскаль
тілінде дайындалған бағдарлама; .с -
Си тілінде дайындалған бағдарлама;
.for - Фортран тілінде дайындалған бағдарлама;
.bas - Бейсик тілінде
дайындалған бағдарлама;
.txt - Лексикон тәріздес мәтіндік редакторда дайындалған
құжат; .doc - Microsoft Word мәтіндік редакторында
дайындалған құжат; .xls - Microsoft Excel кестелік
процессорында дайындалған құжат; .ppt - Microsoft
PowerPointта дайындалған презентация; .jpg, .bmp – Enter тиегін шерт
графикалық редакторларда дайындалған құжат; .mdb
Ақпаратты электрондық есептеу машиналарында сақтау.
2- деңгейлік тізімше

Файлдар (құжаттар) белгілі бір ВСA
тәртіппен тізімшелерде сақталады.
Тізімше - файлдар есімдері АВС СBA
жазылып сақталатын диск аумағы.
Дисктің өзі түп тізімше деп ВAС
аталады.
Түп тізімшеде тек қана бірінші
деңгейлік тізімшелер құрылады. DEС
Бірінші деңгейлік тізімшеде тек
қана екінші деңгейлік тізімшелер CDE EСD
құруға болады.
Екінші деңгейлік тізімшеде СED
үшінші деңгейлік тізімше
құрылады, тағысын тағы сол
сыяқты. Akus.txt
Сонымен әр тізімшеде файлдар
және келесі деңгейлі тізімшелер me.com
сақталады.

autoexic.bat 1- деңгейлік тізімше
Файлдарды осылай сақтау әдісі
иерархиялық-бұтақты әдіс делінеді.

Түп тізімше – қүжат сақталатын диск
Enter тиегін шерт

Ұқсас жұмыстар

Ақпараттың ішкі қасиеттері

Ленталық ақпарат тасушылар

Ақпарат туралы түснік

Заттың магниттік қасиеттері. Ақпараттың магниттік жазылуы

Ақпарат және ақпараттық қауіпсіздік

АҚПАРАТ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОҒАМДАҒЫ ОРНЫ

ХХІ ғасыр - жаңа технология мен ақпараттандыру ғасыры

Генетикалық ақпарат - организмдердің ұрпаққа беретін қасиеттері жөніндегі ақпарат

Кәсіби ортада деректерді жинау, талдау және құрылымдау

Ақпаратты жинау

Пәндер