Сүйікті қалам

Сүйікті қалам Алматыны тұншықтырған улы түтін

Алғаш рет 1905 жылы доктор Генри Антуан де Воның «Тұман және түтін (Fog and Smoke) » мақаласында «Smog» деген терминді қолданды.

Смог терминінің шығу тарихы

Смог сөзі ағылшынша «smoke»-түтін, «fog»-тұман деген сөздердің бірігуінен шыққан. Смог-түтіннен тұманнан және шаң тозаңнан тұратын аэрозоль, улы түтін.

СМОГТЫҢ ТҮРЛЕРІ

Құрғақ смог

(Лос-анджелестік смог)

Ылғалды смог (Лондондық смог)

Радиациялық тұман

Құрамы

Атмосферадағы отынды құрғақ айыру кезінде пайда болатын күйенің күлдің ұсақ бөлшектерінен қүралады. Aл ылғалды атмосферада сұйық тамшы түрінде кездеседі . Ауа райы құрғақ ыстық кезде смог сарғыш бүркеніш сияқты көрінеді . Мысалы бояудың еріткіш тердің булары азот қышқылдардың тотығы.

СМОГТЫҢ ДЕНСАУЛЫҚҚА ӘСЕРІ

Сауалнама

Үлкен буын

Ортаңғы буын

Кіші буын

Алматыдағы смог жағдайы ауыр ма?

Ия- 10

Жоқ-0

Ия-8

Жоқ-2

Ия-7

Жоқ-3

Смог денсаулыққа әсер етеді деп ойлайсыз ба?

Ия-9

Жоқ-1

Ия-8

Жоқ-2

Ия-6

Жоқ-4

Қалай ойлайсыз смогқа қатты не әсер етеді?

a) Жеңіл көліктер

b) Автобустроллейбус

c) Завод-фабрикалар

a) -3

b) -4

c) -3

a) -2

b) -3

c) -5

a) -3

b) -3

c) -4

Көлікпен жүруден бас тарта аласыз ба?

Ия -5

Жоқ-5

Ия-3

Жоқ-7

Ия- 6

Жоқ- 4

Ауаны тазартуға үлес қосасыз ба?Ағаштар егесіз бе?

Ия-4

Жоқ-6

Ия-7

Жоқ-3

Ия-5

Жоқ-5

Сауалнама нәтижесі

Алматыдағы смог жағдайы ауыр ма?

Смог денсаулыққа әсер етеді деп ойлайсыз ба?

Қалай ойлайсыз смогқа не қатты әсер етеді?

Көлікпен жүруден бас тарта аласыз ба?

Ауаны тазартуға үлес қосасыз ба?Ағаштар егесіз бе?

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДАҒЫ СМОГ

Алматыдағы ауаның ең жоғарғы дәрежеде ластануы 2007 жылы тіркелген. Ол жылы ауаға 185 мың тонна ауаны ластағыш заттар қосылған. Оның 161, 3 мың тоннасы қаладағы автокөліктердің еншісіне тиеді. Ал автокөліктерді алып қарасақ, олардың басым бөлігі шет елдерден әкелінген «қоқыс» жеңіл автокөліктер болып табылады. Жеңіс автокөліктерден бөлініп шығатын зиянды газдар 161, 3 мың тоннаның 78% құрайды. Ал қоғамдық көліктер 14%, жүк көліктері 8%. Шет елдерден әкелінетін көліктерге қатаң бақылау орнатылмаса, Алматыда іске қосыл- ғалы отырған метро ауа тазалығын жақсартуға көмектесе алуы өте қиындау.

ТАБИҒИ СМОГ

ҚОРЫТЫНДЫ

Смогтың салдарынан болатын шығандар мен адам денсаулығына төнетін қауіпті ойласақ, оның алдын алу әлде қайда пайдалы екендігін аңғаруға болады. Бірақ ол билік тарапынан жүргізілетін қоршаған ортаны қорғау саясатына тікелей байланысты. Алматыдағы жағдайды мысал ретінде қарастырайық. Ескі автокөліктерден бөлінетін зиянды газдардың зияны өте көп. Ондай автокөліктердің пайдасынан зияны басымырақ. Ауру адамдардың емделуге жұмсайтын шығындары мен мемлекеттен бөлінетін қыруар қаржының біраз бөлігіне Алматы қаласында қатынайтын жаңа автобустарды сатып алуға болар еді ғой. Ал ол қала басшылығы мен министрліктерді шешетін мәселесі.

Осындайда «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» деген халық мақалы еске түседі. Ауаның ластану мәселесі тек қана берен-саран елдердің ғана мәселесі десек, қателік болар еді. Ауаның тазалығы үшін барлық ел жауапты. Өйткені ауа бәрімізге ортақ. Әр елдің жеке аспаны болса да ауасы болмайды.