Дебат технологиясы - сапалы білім мен саналы тәрбие құралы

Презентация қосу

Дебат технологиясы –
сапалы білім мен саналы
тәрбие құралы
Дебат технологиясы –– сапалы
Дебат технологиясы сапалы білім
білім мен
мен саналы
саналы тәрбие
тәрбие құралы
құралы
Қазіргі
Қазіргі таңдатаңда қоғамда
қоғамда демократиялық
демократиялық құбылыстар
құбылыстар айшықталып,
айшықталып, еліміз
еліміз экономикалық,
экономикалық, әлеуметтік
әлеуметтік
және саяси даму жолына қадам басқаны белгілі. Өскелең заман талабына
және саяси даму жолына қадам басқаны белгілі. Өскелең заман талабына сай білім беруді сай білім беруді
демократияландыруға,
демократияландыруға, ізгілендіруге
ізгілендіруге мән
мән беріліп,
беріліп, алғашқы
алғашқы нық нық қадамдар
қадамдар жасалынуда.
жасалынуда. БұрынБұрын
мектептің
мектептің негізгі міндеті жалпыға бірдей міндетті білім беру стандартына сәйкес білім мен
негізгі міндеті жалпыға бірдей міндетті білім беру стандартына сәйкес білім мен
дағдыларын
дағдыларын қалыптастыру
қалыптастыру болды. болды. АлАл қазіргі
қазіргі міндет
міндет өзгеше,
өзгеше, себебі
себебі оқушыларға
оқушыларға білім
білім мен
мен білік
білік
дағдыларын меңгертумен қатар оны ұшқыр ойлы, шығармашылық
дағдыларын меңгертумен қатар оны ұшқыр ойлы, шығармашылық қабілеті жоғары, өзгермелі қабілеті жоғары, өзгермелі
өмірге
өмірге икемді,
икемді, жан-жақты
жан-жақты дамыған
дамыған жеке
жеке тұлға
тұлға ретінде
ретінде қалыптастыру,
қалыптастыру, дамытудамыту біздерге,
біздерге, ХХІ
ХХІ ғасыр
ғасыр
мұғалімдеріне зор жауапкершілік
мұғалімдеріне зор жауапкершілік жүктейді. жүктейді.
Баланы
Баланы жеке жеке тұлға
тұлға ретінде
ретінде қалыптастыру
қалыптастыру әлеуметтік
әлеуметтік жағдайда,
жағдайда, оның
оның табиғи
табиғи қабілеттеріне
қабілеттеріне
қоршаған
қоршаған ортаныңортаның игіигі әсер
әсер еткенінде
еткенінде жүзеге
жүзеге асатынын
асатынын ескерсе,
ескерсе, сапалы
сапалы білім
білім мен
мен саналы
саналы тәрбие
тәрбие
беруде
беруде оқытудың инновациялық технологияларын игеру мен іс-тәжірибеге енгізудің маңызы да
оқытудың инновациялық технологияларын игеру мен іс-тәжірибеге енгізудің маңызы да
арта түседі. Баланың әлеуметтік және шығармашылық қабілеттерін
арта түседі. Баланың әлеуметтік және шығармашылық қабілеттерін ашуға, дамытуға елеулі ашуға, дамытуға елеулі
ықпал
ықпал ететінететін инновациялық
инновациялық оқытуоқыту технологиясының
технологиясының бірі бірі –– дебат
дебат бағдарламасы.
бағдарламасы.
Ендеше
Ендеше мектеп мұғалімдерінің иығындағы жүк те біршама ауырлай түспек.
мектеп мұғалімдерінің иығындағы жүк те біршама ауырлай Қазір «жаңаша
түспек. Қазір «жаңаша оқыту»,
оқыту»,
«оқытудағы
«оқытудағы жаңа жаңа бетбұрыс»
бетбұрыс» дегендеген сөздер
сөздер жиі
жиі айтылып
айтылып жүр. жүр. Ал
Ал оның
оның барлығы
барлығы бұрынғыны
бұрынғыны мүлде
мүлде
жоққа шығару емес, бұрынғыға жаңаша көзқарас, жаңаша баға беру деп
жоққа шығару емес, бұрынғыға жаңаша көзқарас, жаңаша баға беру деп түсінемін. Осы тұрғыдантүсінемін. Осы тұрғыдан
алғанда «дебат»
алғанда «дебат» -- қазақ
қазақ әдебиеті
әдебиеті пәні
пәні үшін
үшін өте
өте тиімді
тиімді әдіс.
әдіс. Әрине,
Әрине, мұнан
мұнан әдебиеттің
әдебиеттің кез кез келген
келген
сабағында осы әдісті пайдалануға болады деген
сабағында осы әдісті пайдалануға болады деген ой тумауы керек. ой тумауы керек.
К. Поппердің «Дебат
К. Поппердің «Дебат бағдарламасы»,
бағдарламасы», -- жаңажаңа оқыту
оқыту технологиясы.
технологиясы. Ол Ол мына
мына қарым-қатынасқа
қарым-қатынасқа
негізделеді: мұғалім –– оқушы
негізделеді: мұғалім оқушы бағыты
бағыты жәнежәне өте
өте қажеттісі
қажеттісі оқушыоқушы –– оқушы.
оқушы. Бұл
Бұл оқу
оқу әдісінде
әдісінде әр
әр
оқушының
оқушының іс-әрекеті, білімі топтың басқа мүшелеріне біліміне тығыз байланысты. Оқытудың бұл
іс-әрекеті, білімі топтың басқа мүшелеріне біліміне тығыз байланысты. Оқытудың бұл
түрі
түрі шығармашылық
шығармашылық ойды, ойды, оқушы
оқушы мен
мен ұстаз
ұстаз арасындағы
арасындағы қарым қарым –– қатынасты
қатынасты қалыптастырады.
қалыптастырады.
Көркем
Көркем шығарманы
шығарманы екіекі жаққа (бірінші –– жақтаушы,
жаққа (бірінші жақтаушы, екінші
екінші -- даттаушы)
даттаушы) бөлініп
бөлініп талдау
талдау арқылы
арқылы
мұғалім төмендегідей нәтижелерге
мұғалім төмендегідей нәтижелерге қол жеткізеді: қол жеткізеді:
•• Мәтінді
Мәтінді оқушының
оқушының толықтолық оқып
оқып шығуы
шығуы жәнежәне өз
өз пікіріне
пікіріне нақты
нақты
мысалдармен дәлел іздеуі;
мысалдармен дәлел іздеуі;
••Сол Сол дәлел
дәлел мен
мен дәйектемелерге
дәйектемелерге сүйенесүйене отырып
отырып өз өз көзқарасын
көзқарасын жақтап
жақтап шығуы;
шығуы;
••Жүйелі сөйлеуі, сайып келгенде мәдениетті
Жүйелі сөйлеуі, сайып келгенде мәдениетті сөйлеуі; сөйлеуі;
••Айтылған
Айтылған нәрселерден
нәрселерден өз өз қажетін
қажетін ала
ала білуі;
білуі;
••Шығармаға сын айта білуі;
Шығармаға сын айта білуі;
••Оқушыны
Оқушыны ойой еркіндігіне
еркіндігіне жетелеу.
жетелеу.
Сабақтың тақырыбы:
М. Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасы
Сабақтың мақсаты:

1. Поэманы түсініп оқып, Баян бейнесін екі топ өз
көзқарастарында дәлелдеу.(айғақ пен дәлелдеме арқылы)

2. Сөз астарына үңіліп, мағынасын түсіну, өзекті ойды бөліп

ала білу, сыни тұрғыда ой қорытындысын жасау, өз пікірін

қорғай білу, сөйлеу мәнерін қалыптастыру, дағдыларын
дамыту.

3. Поэманың басты кейіпкері Баянның іс-әрекетіне екі түрлі
көзқараста баға беру, қызу пікірталасқа қатыса отырып,
әр топ өз пікірлерін өз дәлелдемелеріне сүйене отырып,
бұлтартпас айғақтар келтіру арқылы мақал-мәтел,
афоризм сөздерді тірек етіп қоолдана білуге үйрету.

Сабақтың түрі: дебат – пікірсайыс сабағы
Сабақтың жоспары:

І кезең.
Жақтаушы топтың қарар тақырыбы:
«Інісін өлтірген Баянның ісі қылмысқа жатпайды»
Кілт сөздер, аргументтер:
1. Қылмыс - кісіні әдейі қасақана дайындалып өлтіру.
2. Ар намысын, ел намысын қорғау үшін жасалған.
3. Кек – жауға, дұшпанға, сатқынға деген өшпенділік, қастық.
Дәлелдемелер:
1. «Батыр – ел қорғаны»
2. «Жауға жаныңды берсең де, жолдасыңды құтқар»
3. Халқының намысын, ер азаматтың азуына, дұшпанға күлкі
болмау үшін жасалған қылмыс – қылмыс емес.
Айғақтар:
* «Би, Қанай! Аттанбайды хан Абылай, келмесе қандыбалақ
батыр Баян»
* Жоқ, әлде, жоқ, жоқ, әлде өлтірдім бе,
Інімді алты алаштың намыс үшін?!
* – Апырым-ай, алаш арын жоқтамастан, жөңкіліп бұл кетудің мәні

қалай? Жігіттерімді жинайын, олар кетсе де, мен кетпеспін.
ІІ кезең.
Даттаушы топтың қарар тақырыбы:
«Інісін өлтірген Баянның ісі қылмысқа жатады»
Кілт сөздер, аргументтер:
1. Қызғаныш сезімі жайлағаннан кейін өлтірді.
2. Халық кегін, намысын алға тартып өш алды.
3. Туғанын, бауырын, жалпы кісі өлтіру қылмысқа жатады.
Дәлелдемелер:
1. «Ашу-ызамен жасалған істі іске асырушы - Баян»
2. «Кінәсін жуу үшін соғысқа аттанып, қалмақпен соғысады»
3. «Сұлуға деген махаббаты, айырылып қалу күйініші қылмысқа
итермелейді»
Айғақтар:
* Ер Баян бір жорықта еліме ойран салып, ата-анамның бауырынан
шырқыратып алып кетті.
* Екі қыршын жастың ажалы: «Жан көке, аға!», «- Баян аға!»
* Баян монологы: «Жейтұғын өз күшігін болдым бөрі,
Ісімді мынау ағат немен жабам?»
Даттаушы топ мүшелерінің
жақтаушы топ мүшелеріне
қарсы сұрақтары: Жақтаушы топ мүшелерінің
даттаушы топ мүшелеріне қарсы
1. Ноян сүйгені үшін айыпты сұрақтары:
ма? 1. Елін, жерін, туғанын әйел үшін
2. Кісі өлтірмей ер, ел тастай қашқан Ноян ісі ердің ісі ме?
намысын қорғауға болмай 2. Ағайын арасына от салған, ерді
ма? аздырған сұм сұлудың ісін қалай
3. Әйел үшін інісін өлтіру түсіндіресің?
3. Қазақта: «Ер жігіттің бірінші
батырға лайық іс пе?
бақыты- Отаны, - дейді». Сонда Ноян
4. Баян өшін сұм сұлудың сұлу үшін өз бақытынан бас тартып,
сайқалдығынан неге қара басының бақытының алға
алмады? қойған ба?
4. «Жамандықты жазаламаған адам –
оның дем берушісі» - деген Леонардо
да Винчи. Егер Ноянның сатқындық,
опасыз ісі жазаланбаса дұрыс деп
ойлайсың ба? Ертеңдері сол Ноянның
қарсы жақтан жау болып шықпасына
кепіл бола аласың ба?
ІІІ кезең.
Жақтаушы топтың пайымдаулары:
1. Адамгершіліктің негізі – әр адамның ұлтын, жерін сүюінде.
2. Өзің үшін ғана еңбек етсең, өзің үшін оттаған хайуанның бірі боларсың,
- деген Абай атамыз.
3. Батыр болып туған жігіттің садағының оғы да, қылыштай кесіп
түседі, - деген Қорқыт ата.
4. Атаның атын былғаған ақылсыз баланың әке омыртқасынан жаралып,
ана құрсағында шырланып тумағаны жақсы, - деген Қорқыт ата.
5. Отаныңның перзенті бол, туған жер топырағымен байланысыңды
терең сезін, оған перзентше қара, одан алғаныңды үш еселеп қайтар. 6.
Дүние жүзінде біздің елімізден басқа да алуан түрлі мемлекеттер көп,
бірақ адамның туған анасы сияқтыОтаны да біреу ғана, - деген
К.Д. Ушинский.
7. Өтелмейтін қылмыс бар, ол – Отанға опасыздық жасау. Опасызда
Отан жоқ, - деген Бауыржан Момышұлы.
8. Жақсыменен дос болсаң, алдыңнан шығар елбектеп, - деген халық
мақалында.
9. От басына өрт салма, өзегіне дерт салма, - дегендей барлық кінә сұм
сұлуда.
10. Мейірімді болу оңай, әділ болу қиын, - деген В. Гюго.
11. Қорқу, сескену дегеніміз қорқақтық емес. Қорқақтық – ол қиын жерден
бас сауғалай шегіну, қашқақтау, алда тұрғанасыл міндеттерден қара
басын жоғары ұстау, - деген Қ. Рысқұлбеков.
Даттаушы топтың пайымдаулары:
1. Махаббатсыз қан салқын. Махаббат құштарлық атаулының
ең құдіреттісі. Ол жасты да, жүректі де, тәнді де түгел
баурайды. Вольтер.
2. Сүйген әйелге құштарлық етуден еркектің басы
төмендемейді, қайта биіктей түседі. Әйелге қызмет етудің
бір бөлшегі . А. Толстой.
3. Жас жаңылады, үлкен кешіреді. Мақал.
4. Жаугершілік заманда бір батыр өзінің баласын тастап,
бауырын қоршаудан алып шыққан . Сондағы ойы: Өзім аман
болсам бала болады, ал туған бауырды қайдан табам? –
деген.
5. Ғашықтың тілі – тілсіз тіл, көзбен көр де, ішпен біл, - деген
Абай.
6. Адасқанның алды жөн, арты соқпақ. Абай.
7. Алтын жығаң болса да, жаға мен жең керек. Асқан батыр
болсаң да, ағайын мен ел керек. Мақал.
8. Жүрекке әмір жүрмейді.
9. Бейқамдық сәтсіздікке бастайды, оның аяғы қолайсыздыққа
ұрындырады.
ІҮ
ІҮ кезең.
кезең.
Сыншылар
Сыншылар пікірі
пікірі::
Жақтаушы
Жақтаушы топ топ сыншысының
сыншысының қорытынды
қорытынды сөзі: сөзі:
Ісің жақсы ерікті болғанымен,
Ісің жақсы ерікті болғанымен,
Батырлығың
Батырлығың естелік естелік боп
боп қалғанымен.
қалғанымен.
Ақылсыздық өлтіргенің
Ақылсыздық өлтіргенің ініңді, ініңді,
Дедің
Дедің қалай
қалай кінәмен
кінәмен кешем
кешем күніңді.
күніңді.
Асығыс
Асығыс түбі – өкініш, иә,
түбі – өкініш, иә, батыр
батыр Баян
Баян інісін
інісін өлтіргеніне
өлтіргеніне қайғыруда.
қайғыруда. «Ашу
«Ашу -- дұшпан»
дұшпан» екенін
екенін осы
осы тұста
тұста
аңғарамыз.
аңғарамыз.
Бірақ:
Бірақ: Хандар
Хандар дада бір
бір мін
мін бар:
бар:
Қарашасын бірдей көрмейді.
Қарашасын бірдей көрмейді.
Байларда
Байларда да да бір
бір мін
мін бар:
бар:
Есігіне келген кемтарға,
Есігіне келген кемтарға,
Өзі
Өзі тұрып
тұрып орнынан
орнынан
Қолынан
Қолынан қайыр
қайыр бермейді.
бермейді.
Жүйрікте
Жүйрікте де бір мін
де бір мін бар:
бар:
Жорғаменен
Жорғаменен табандасып
табандасып жүрмейді.
жүрмейді.
Жорғада да бір мін
Жорғада да бір мін бар: бар:
Жол
Жол құйрығын
құйрығын сүзіп
сүзіп салсаң
салсаң да,
да,
Бәйгеден озып келмейді.
Бәйгеден озып келмейді.
Әйелде
Әйелде де де бір
бір мін
мін бар:
бар:
Ажары
Ажары сұлусұлу болса
болса да,
да,
Ақылы
Ақылы сай келмейді, -- дегендей
сай келмейді, дегендей батыр
батыр Баянның
Баянның да да бір
бір міні
міні –
– оның
оның аңғалдығы
аңғалдығы болар.
болар. Халықта:
Халықта: «Аңғал
«Аңғал
батыр
батыр алдырады, аяғынан шалдырады», - дейді. Ноян өлімінен кейінгі батыр Баянның да жағдайы мәз
алдырады, аяғынан шалдырады», - дейді. Ноян өлімінен кейінгі батыр Баянның да жағдайы мәз
болған
болған жоқ.
жоқ. Көз
Көз жасын
жасын жұтып,
жұтып, жүрегі
жүрегі қан
қан жылаған
жылаған батыр
батыр «бауырымды
«бауырымды қалай
қалай өлтірдім»
өлтірдім» деп
деп іштей
іштей
арпалысып,
арпалысып, ар ар алдында
алдында жауап
жауап беруде.
беруде. Егер
Егер олол қызғаныштан
қызғаныштан өлтірген
өлтірген болса,
болса, ол
ол хан
хан алдына
алдына сол
сол
бетімен
бетімен бармас
бармас еді.
еді. Сонымен
Сонымен қоймай
қоймай олол інісінің
інісінің өліміне
өліміне қалмақ
қалмақ қызы
қызы кінәлі
кінәлі деп,
деп, сол
сол арқылы
арқылы қалмаққа
қалмаққа
деген
деген кегі
кегі өсіп,
өсіп, інісі
інісі үшін
үшін және
және еріксіз
еріксіз жасаған
жасаған ісі ісі үшін
үшін соғысқа
соғысқа аттанып
аттанып кеккек алды.
алды. Ол
Ол өз
өз кінәсін
кінәсін қанмен
қанмен
жуып, алаштың намысы үшін жанын қиды. Алаштың намысы үшін ақтық
жуып, алаштың намысы үшін жанын қиды. Алаштың намысы үшін ақтық демі біткенше күрескен демі біткенше күрескен
батырдың
батырдың бірі бірі –
– Баян.
Баян. Мен
Мен адам
адам баласының
баласының бәрінде
бәрінде кемшілік
кемшілік болады
болады деп
деп ойлаймын.
ойлаймын. Ажары
Ажары сұлу
сұлу болса
болса
да, ақылы сай келмеген қалмақ қызы өзі құрған торға өзі түсті. Бұл өлімге кінәлі
да, ақылы сай келмеген қалмақ қызы өзі құрған торға өзі түсті. Бұл өлімге кінәлі әзәзіл қалмақ қызы әзәзіл қалмақ қызы
деп
деп ойымды
ойымды аяқтаймын.
аяқтаймын.
Даттаушы топ сыншысының қорытынды сөзі:

«Алтау ала болса, ауыздағы кетеді», - деген рас екен.
Алауыздықтан өрбіген даудан ел ішінің тыныштығы
бұзылды, берекесі кетті.
Баян Ноянды өлтіріп кінәға батты.
Сіздер Ноянның өлімі өзінің шалалығынан болды дейсіздер.
Ат жүйрігі айырады, тіл жүйрігі қайырады деген.
Анығын ашып, ақ сөйлей алмасам маған серт.
Махаббат атты айдында қол үстасып өтеміз деген Ноян
сезімін, пәк махаббатын қалмақ қызы өз мақсатына, бас
пайдасына жұмсады. Туған еліне жетуді көздеген сұрқия
қыз бейкүнә сезімді саудаға салды.
«Кімнің қандай болса пиғылы, оған қарай құдайдың да
сыйлығы», - деген сөз тұп-тура екен.
Пиғылына қарай сыйлығын алды.
Бірақ, Нояндай еркенің қанын төктіріп, Баянда айбатты
ердің арын дауға салып кетті.
Спикер:
Сонымен түйін шешілді.
Баян, Ноян кінәлі емес.
Қарғысымыз ел тыныштығын бұзған қалмақ пен
қытай және орыс империясына болсын.
Алтыбақан алауыз қылған сол заман келмеске
кетсін.
Бірақ осыдан жастарымыз сабақ алсын.
Тәуелсіздігіміз асқақатап,
бейбіт елдің құшағында тыныш өмір сүрейік.
Дебат технологиясының білім сапасына әсерін айтсақ:
1. Дебат сайысына даярлық үлкен көлемді ақпаратты игеруді талап
етеді, әрі ол оқу бағдарламасынан әлдеқайда көлемді.
2. Дебатқа қатысушының білімі көлемді ақпарат арқылы ұлғаяды,
зерделейтін материалдың күрделілігі мен тереңдігін түсінеді.
3. Дебатқа дайындық кезеңінде оқушылар өз бетінше ізденіп қана
қоймай, табылған қосымша ақпаратпен топта бөлісіп, өзара оқыту
әдісі жүзеге асырылады.
4. Оқытудың дамытушылық мақсаты оқушылардың танымдық
белсенділігінің артуында, қызығушылықтың дамуында, ойлаудың
зерттеулік әдістерін игеруінде көрініс табады.
Дебат технологиясының тәрбие ісіне әсері:
1. Дайындық кезінде оқушыларға адамгершілік, этика нормалары
түсіндіріліп, өзге пікірді сыйлау, сабыр сақтап сөйлеу, қарсыласын
сыйлау сияқты қасиеттер бойларына сіңірілу қажет.
2. Дебат ұрыс-керіске, ерегіске, түсінбеушілікке ұласпауы қажет.
3. Дебат қарама-қайшы көзқарастардың қақтығысын қамтамасыз
ететін қатаң ережелерге бағынып өткізіледі.
4. Талдау жұмыстарына оқушыларды да қатыстырып, олардың сыни-
талдау ойларын қалыптастыру арқылы дебаттың дамытушылық
мақсатына қол жеткізу.
5. Өзінің және жолдастарының өызметін жүйелі түрде талдауға
6. қатысқан оқушының бойында турашылдық, батылдық, сын
тұрғысында және логикалық ойлау, адамгершілік қасиеттер
қалыптасады.

Ұқсас жұмыстар

Жоғары мектептегі жаңа білім беру технологиялары

Жағдаяттық технологиялар

Оқыту технологиясы ұғымы

Отбасылық тәрбие

Тәрбие шараларын дайындау және өткізу технологиясы

Оқытудың компьютерлік технологиясы

Ұйымдастыру формасы

Модульдік оқыту Мультимедиялық технологиясы оқыту технологиясы

Қазақ тілі оқушы саны

ОҚЫТУДА ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ

Пәндер