Органикалық дүние эволюциясының негізгі бағыттары мен жолдары

Презентация қосу

Тақырыбы :

«Органикалық дүние
эволюциясының негізгі
бағыттары мен жолдары.
Биологиялық прогресс»
Мақсаты :
Оқушыларға жаңа сабақты үйретуге және эволюция
туралы дұрыс ұғым беру

Міндеті:
1) Оқушыларға органикалық дүние эволюциясының
негізгі бағыттары мен жолдары туралы жаңа ұғым беру
2) Дүниенің дамуы туралы оқушылардың ой-өрісін
дамытып, эволюциялық білімдерін төмендету арқылы өз
бетінше ізденуін қалыптастыру
3) табиғатқа деген сүйіспеншілігін , бір-бірін сйылауға ,
тыңдауға, өз ойларын ашық айтуға үйрету
Караеваның технологиясыДСО

І-кезең: Оқушылық деңгей :Тест

ІІ-кезең:Алгоритмдік деңгей: Жаңа
сабақты түсіндіру
Сұрақ - жауап
Филогенетикалық қатарлар деген не
? Кім анықтады?
Гомологиялық мүшелер деген Не ?
Мысал келтір?
Аналогиялық мүшелер деген не?
Мысал келтір ?
Өсімдіктегі гомологиялық
мүшелер деген не ?
Аралық формалар деген не ?
Эолюцияның салыстырмалы
эмбриологиялық дәлелдеме
лерін кім анықтады ?
Биогенетикалық заңды кім
ашты ?
Оқушылық деңгей тест
Тест жауаптары

I-нұсқа II-нұсқа
1) б 1) ә
2) в 2) б
3) а 3) в
4) а 4) ә
5) б 5) б
6) в 6) ә
Жаңа сабақты түсіндіру:

Биологиялық прогресс орыс биологы А.Н.Северцов органикалық
дүниенің даму тарихында биологиялық прогресс пен биологиялық
регресс болатынын анықтады .
Биологиялық прогресс – түрдің немесе басқа жүйелік топтардың
тіршілік үшін күресте жеңіп шығуы. Нәтижесінде даралар санының
артуы , таралу аймақтарының кеңейуі , жаңа популяциялар , түр
тармақтары, түрлер түзіледі.
Биологиялық эволюцияның бағыттары : Академиктер
А.Н.Северцов , И.И.Шмальгаузен биологиялық эволюцияның
прогресске әкелетін 3 бағытын анықтады.
- Ароморфоз (арогенез)
- Идиоадаптация (аллогенез)
- Дегенерация (катагенез)
1) Ароморфоз (грек . Airo – көтеру , morpha – пішіні ) , арогенез - организмнің
құрылысы мен қызметін күрделендіруге , құрылымы мен тіршілік ету
қабілетінің жалпы деңгейін көтеруге әкелетін эволюциялық өзгеріс.
Ароморфоздың нәтижесінде жаңа ірі систематикалық топтар – типтер мен
кластар пайда болады. Арофморфоза мутациялық өзгергіштік пен табиғи
сұрыпталудың негізінде қалыптасады. Эволюция барысында ароморфоз ұзақ
уақыт сақталады.
Үлкен және кіші қан айналым шеңберінің қалыптасуы – ароморфозаның жолы.
Сүтқоректілердің құрылым деңгейі – ми құрылысының күрделенуі , тірі туу ,
жылықандылық прогресс жолымен дамуы басқа организмдер бара алмайтын
Арктика мен Антрактидаға таралуына себепші болады. Организмдердің Орта
жағдайларына бейімділігі артып , жаңа кеңістікке көбірек таралуына әсерін
тигізеді.
Өсімдіктердегі араморфоз:
1) көбеюі – спорадан тұқымға көшуі (тұқымның пайда болуы – ароморфоз) ; 2)
гүлдің дамуы ; 3) гүлден жеміснің түзілуі ; 4) судан басқа құрлықтада
ұрықтануы; 5) өсімдіктердің құрылысының күрделенуі және т.б
2) Идиоадаптация ( грек . Idios – ерекшелігі , лат .adaptatio –
бейімделушілік деген мағына береді) , аллогенез – биологиялық
құрылым деңгейін күрделендірмей , өзгертпей тіршілік үшін
күресте организмдердің өзіне пайдалы белгісі бір орта жағдайына
бейімделушілігі. Әрбір түр белгілі бір ортада тіршілік еткендіктен
дәл осы ортаға тән пайдалы бейімделушілік қалыптасады.
Жануарлардың бүркеніш (жасырушы) реңі , өсімдіктердің
тікенектері , безді түктері , скат , камбала балықтарының су түбіне
бейімделіп , жалпақ пішінінің болуы – идиоадаптация.
Қорек аулау тәсіліне қарай , құстардың аяқтарындағы
саусақтарының өзгеріске ұшырауы: жалпақ саусақтары , жемін
бүріп ұстауға ; тоқылдақтың саусақтары ағаш діңінде еркін
қозғалуға ; құтанның ұзын сирағындағы саусақтары батпаққа
батып кетпей , жеңіл қозғалып жемін табуға бейімделген.
Өсімдіктердің идиоадаптациясы
3) Дегенерация (катагенез ; грек kata - қарапайымдану ,
кері кету) – эволюцияның үшінші бағыты. Бұл бағытта
(дегенерацияда) организмдердің құрылысы
қарапайымданады , бірақ өлімге апармайды. Мұның
мысалы ретінде паразит құрттарды алуға болады. Жалпақ
құрттар жануарлардың ішінде тіршілк ететіндіктен
олардың ас қорту және сезім мүшелері жойылған.Паразит
құрттардың құрылысының бұлай қарапайымдануы
құрттарға ешбір кедергі жасамайды. Қайта олардың иесінің
ішегіндегі тіршілігін сақтап қалуға себін тигізеді. Жалпақ
құрттардың шыққан тегі суларда еркін жүзіп , тіршілік
еткенімен олардың паразиттікке ауысуы құрылысының
қарапайымдануына себеп болып отыр.
Омыртқалы жануарлардың аромор
ІІІ-кезең. Эвристикалық деңгей
Қызықты биология
1- Түлкіге үлкен құйрықтың пайдасы не ?
2- Жирафтың мойын омыртқа саны қанша ?
3- Ең үлкен жыртқыш аң ?
4- Зіл деп қандай жануарды атайды ?
5- Ең үлкен сүтқоректі қандай жануар ?
6- Ірбіс деп қандай жануарды атайды ?
7- Көкек неге шақырады , бұлбұ неге сайрайды?
8- Қанатын жайғанда 3 м болатын ең үлкен құс?
9- Тиінге үлкен құйрықтың пайдасы қандай ?
ІҮ-кезең: Шығармашылық деңгей

Эволюцияның негізгі бағыттары мен
жолдары, олардың нәтижелері.
Биологиялық прогресс, ароморфоза,
идиоадаптация туралы

а) Эссе жаз
ә) Сурет сал
б) Өлең шығар
Қорытындылау: Венн диаграмасы
Ұқсастығы неде?

Макроэволю Екеуінің Микроэвал
ция ұқсастығы юция
неде ?

Бүгінгі сабақта біз нені Қай бөлім қызықты болды Қай бөлімде қиыншылықтар
үйрендік болды

Үй тапсырмасы : 21 тақырыпты оқу
2-кесте, 82 беттегі сұраққа жауап
Бағалау

Ұқсас жұмыстар

Эволюциялық факторлар

Макроэволюция жолдары: дивергенция,конвергенция, параллелизм

Рекапитуляция ілімі

Өсімдіктер эволюциясының кезеңдері

Биологиялық прогрестің жолдары

ЛАМАРК ТЕОРИЯСЫ

Жалпы ұлпа туралы түсінік

Биологиялық регресс

Табиғи сұрыптау

Эволюциялық ілім

Пәндер