Етістіктің райлары

Қазақ тілі мен

әдебиеті

пәнінің

мұғалімі

Бимбетова

Роза

Жақсыбекқызы

21. 08. 1971ж.

Н. Төреқұлов атындағы №62 жалпы орта мектебі

2010-2011 оқу жылы «Деңгейлеп оқыту - оқушы дарындылығын дамытудың жаңа формасы» тақырыбында өткізілген қалалық семинарда Ж. А. Қараевтың оқытудың «Үшөлшемді әдістемелік жүйесі (ҮӘЖ) педагогикалық технологиясы» бойынша ашық сабақ берді.

Ана тілі - бар білімнің қайнары,

Аталардың өсиеті пайдалы.

Алақаны мейірімді анаңның,

Ұстазыңның жарқын жүзі - жайдары.

Ана тілім - тастамайтын әліппем,

Болғаным жоқ әріптерін танып мен.

Өз тілімді жақсы көру арқылы,

Достасамын басқа барлық халықпен.

Ә. Дәуренбаев

Қазақ тілі -дүние жүзіндегі ең бай, беделді де, бейнелі тілдердің бірі.

Өткірдің жүзі,

Кестенің бізі,

Өрнегін сендей сала алмас, - деп ұлы Абай атамыз таңырқап, тағзым еткен осы қасиетті тіліміз.

Ж. Аймауытов: “Ана тілін жақсы меңгеріп алмай тұрып, өзге пәндерді түсіну мүмкін емес. Ана тілі - жүректің терең сырларын, халықтың басынан кешкен дәуірлерін ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп, сақтап отыратын қазына” деген.

Сабақтың тақырыбы:

Етістіктің райларын

қайталау

Шымкент қаласы

№62 Н. Төреқұлов атындағы жалпы орта мектеп

Қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімі Бимбетова Роза

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Етістіктің райларын

деңгейлік тапсырмалар орындау

арқылы қайталау.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және

зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге

деген қызығушылығын арттыру,

шығармашылыққа баулу.

Тәрбиелік: Оқушылардың ойлау қабілеттерін

кемелдендіру, жан - жақты болуға,

өз бетімен жұмыс істеуге, ұқыптылыққа

тәрбиелеу.

Сабақты бағалау: Ж. А. Қараевтың «Үшөлшемді әдістемелік жүйе» нәтижеге бағытталған білім берудің тиімді механизмі.

2. Етістік райларының қандай түрлері бар?

3. Қалау райдың

қандай жасалу

жолдары бар?

Қалау райдың жіктелу

ерекшеліктері қандай

1. Етістіктің райлары дегеніміз не?

І кезең

Ұйымдастыру кезеңі

ІІ кезең

Оқулықпен жұмыс

1. Ашық рай дегеніміз не?

а) Бір жаққа қаратылып, қимылдың, іс- әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін етістіктің рай түрі.

ә) Қимылдың, іс- әрекеттің болу-болмау мүмкіндігінің шартын білдіріп-са, -се жұрнақтары арқылы жасалатын рай түрі.

б) Үш шақтың бірінде қолданылып, сөйлеушінің шындыққа қатысты баяндауын айтады. (Дұрысын белгіле)

2. Сөйлемдегі тастап кеткен сөздерді орнына тауып жаз

Етістіктің. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . іс иесінің қимылы, іс-әрекетті қалауын соған ынтасын, ниетін білдіреді.

3. Көп нүктенің орнына тастап кеткен буынды қойып етістіктің райларын толықтырып жаз

Келе. . . . н, келе. . . . . н, оқыт. . . . ., бар. . . . . . мыз, жаз. . . . . . . сың, бар. . . . . . . . . келеді.

4. Етістік қимылды,

іс-әрекетті білдірумен қатар,

сол қимылдың іс-әрекеттің

неліктен қатысын білдіреді?

Себебі, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. Неліктен етістіктің шақ мағынасын білдірумен тікелей байланысты?

Себебі, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6. Етістіктің райлары болатын сөздер мен сөз тіркестерін схемаға тауып жаз

Етістіктің райлары

7. 6-тапсырмадағы схемада тапқан сөздеріңді пайдаланып, төмендегі ұғымдардың анықтамаларын тап

А) Ашық рай дегеніміз. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ә) Бұйрық рай дегеніміз. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Б) Қалау рай дегеніміз. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

В) Шартты рай дегеніміз . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Жаңа сабақты бекіту

8. Психологиялық тренинг.

“Етістіктің райлары”.

Көздеріңізді жұмыңыз. “Етістіктің райлары” деген ауылға келдіңіз.

Төрт ұлы бар екен. Олар. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ІІІ кезең

Деңгейлік тапсырмалар

І деңгей (5 балл)

1. Етістіктің райлары дегеніміз не?

2. Етістік райларының қандай түрлері бар?

3. Ашық рай нені білдіреді және қалай жасалады?

4. Бұйрық райдың мағынасы қандай және қалай жасалады?

5. Шартты райдың мағыналары қандай және қалай жасалады?

6. Қалау райдың қандай жасалу жолдары бар?

ІІ деңгей (5 балл+4 балл = 9 балл)

7. Етістіктің райлары неліктен төрт түрге бөлінеді?

8. Шартты райлы етістіктердің сөйлемде қолдануы неліктен ерекше болады?

9. Берілген етістіктерді екі бағанға бөліп жаз. Шартты рай мен қалау райды.

Барса. Барғаймын. Оқытса. Барғаймыз. Айтпаса. Оқығым келеді. Көрмесе. Жетсе игі еді. Оқытсаңыздар. Барғылары келеді.

1-баған 2-баған

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10. 182- жаттығуды орында (5-сөйлемді) . Етістіктердің астын сыз, етістіктер райдың қай түріне жататынын қалай жасалғанын тауып көрсет.

ІІІ деңгей (9 балл+3 балл = 12балл)

1. Сөйлемнің, мақал -мәтелдің екінші бөлігін тап.

А) Мен президент . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Б) Атадан жақсы ұл. . . . . . . . . . . .,

Жеткізеді мұратқа.

12. Тапсырма: Бақытты болу деген не? Осы сұрақтың төңірегінде ой толғау жазып кел.

13. Етістіктің райларын қатыстырып өзіңе қандай тілек жазар едің?

Қорытынды жаса.

Ереже тұжырымда

Бағалау:

Үйге:

Етістіктің райларын қайталау.

Сынақ тапсырмасы.

97-111 беттер.

№

Оқушылардың аты - жөні

1-ші деңгей

(5балл)

2-ші деңгей

(4 балл)

3-ші деңгей (3 балл)

Сыныпта жинаған балы

Үй жұм. балы

Бар- лық балы

Ба- ға- сы

Ашық журнал

Сыныбы . . . . . . . . . . . . . . . . Күні . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Тақырыбы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .