Джайнизм философиясы

Презентация қосу

СӨЖ
Тақырыбы: Джайнизм философиясы
Жоспары:
I.Кіріспе
Философия – жалпы шолу
II.Негізгі бөлім
Джайниз философиясы туралы түсінік және оның
қағидалары.
III.Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
Пәлсапа немесе философия — адамзат баласының сонау ықылым заманнан
басталған білімі, қоғамдық сананың формасы, болмыс пен танымның жалпы
заңдылықтары туралы ілім. Кез-келген адамды әлем, қоршаған
орта, қоғам, дін, діл, білім, саясат, мәдениет секілді мәселелер бей-жай
қалдырмайтыны айдан анық. Міне, осы іспеттес мәселелер философия пәнінің
негізгі қарастыратын бөлімдері болып табылады. Философия сөзі грек
тілінен аударғанда - « даналыққа деген махаббат » мағынасын білдіреді. Б.з.д. VII-
VI ғ.ғ. Ежелгі Үндістан, Қытай және Грекия жерлерінде бір уақытта пайда
болады. Мәліметтерге сүйенсек, «философия» терминін алғаш қолданған Антика
дәуірінің атақты пәлсапашысы (философы) және математигі Пифагор. Философия
дүниеге көзқарастың бір түрі. Тарихи тұрғыда қарайтын болсақ, дүниеге көзқарас
үш негізгі типтен тұрады: Мифологиялық, діни, философиялық.
Джайнизм философиясы
Джайнизм - көне үнді философиясының Веда әдебиетіне сүйенбей дамыған
ағымы. Джайнизм философиясының негізінде - татва яғни мән
туралы ілім жатыр. Татва - дүние құрылатын бастапқы құрылыс материалы
сонымен бірге білімнің негізі құрайтын ақиқат.
Джайнизм
Үндістанда шамамен 9-6 ғасырларда пайда
болған қызған динамикалық дін. Джайнизм
әрқашан өмір сүрген. Оны құрушы немесе
басқа нұсқаларында ескі дәстүрлерін әйгілі
таратушысы Вардхаман немесе Джина
Махавира болып саналады. Джайнизм
философиясы мен тәжірибесі ең алдымен жан-
тәнге, құдірет пен мәңгілік бақытқа қол жеткізу
үшін жанның өзін-өзі жетілдіруіне негізделген.
Дене қабатынан асып түсетін, бұрынғы өмірден
өткен және нирваға қол жеткізген әрбір адам,
джива деп аталады. Ежелгі мәтіндерде
Джайнизм көбінесе Джейн Дхарма және
Шраман Дхармамен теңестіріледі. Қазіргі
дүниеде Джайнизмді Үндістандағы 5-6 миллион
жақтаушысы бар, бірақ ықпалды діни бірлестігі
жоқ, сондай-ақ Солтүстік Америка, Батыс
Еуропа, Қиыр Шығыс, Австралия мен әлемнің
басқа бөліктерінде көшіп-қонушылар табысты
дамытып келеді.
Джайнизмде негізінен бұл кез-келген жан яғни
санскрит тілінен аударғанда Жеке және мәңгілік жан
ұғымын берген. Джайнизм сансарадан толық
босатылған кезде ол барлық білімге (құдайдың сана-
сезіміне) жете алады деген ұғымы бар. Дегенмен, діни
институттар үшін аскетизм яғни таратушысы болу
үлкен маңызға ие.

Джайнизмнің ізбасарлары Джайндер деп аталады. Джайнизмдегі ең жоғарғы
дәреже - Джин яғни «жеңімпаз». Бұл атақ дхармаға жетіп, сансарадан
босатылған ең құрметті діни ұстаздарға беріледі. Джайн тәжірибешілері Дәстүр
бойынша, жиырма төртінші және соңғы Шри Махавира («ұлы кейіпкер»,
заманауи джайнизмнің негізін қалаған) б.з.д. 599 - 527 жылға дейін өмір сүрген
деп саналады. Жиырма үшінші өкілі б.з.д. 872-772 жылдары өмір сүрген Шри
Парсва болған. Алғашқы өкілі - бұл ұлы патша Ришабха, ол адамдар әлі жазуды
және санауды білмеген уақытта өмір сүрген делінген.
Джайнизм даналық пен өзін-өзі бақылауды дамыту арқылы рухани
дамуды талап етеді. Джайнизмнің мақсаты - адамның шынайы табиғатын
ашу. «Джайнизмнің үш қымбат әшекейі» деп аталатын мінсіз мінез-құлық,
мінсіз білім, мінсіз іс-әрекет бұл адамның рухын сансарыдан босату тәсілі.
Сиддха - бос еркін босатылған жандар деп аталады, ал жермен
байланысты болғандар кармен дер яғни олар арқылы санасарилер -
дүниелік жандар. Әрбір жан шексіз еркіндікке жету үшін жындармен
сипатталған жолды ұстануы керек. Джайнизм Әлемнің және Дхарманың
шексіз, шегі жоқ және бітпейтінін оның аяқталмайтыны туралы
мәлімдейді. Дегенмен, ғалам өзгерістердің арқасында циклдық процестері
орын алып өзгерісте болады. Ол «Джива» және тірі емес «Аджива» тірі
нысандарынан тұрған. Сансарилердің жаны - уақытша саяхаттау кезінде
адам өмірінің әртүрлі түрлерінде өмір сүреді. Адам, «адамгершілігі жоқ»
мысалы жануарлар іспеттес, тылсым күшті жандар (Құдайлар және
Жартылай Құдай іспеттес) және тозақ тіршілігі - Сансарардың жаны төрт
макростар яғни бөлімдерінен тұрған. Джайнизм ілімінің тағы бір маңызды
сипаттамасы - бұл әрекеттердің реті ғана емес, психикалық мінез-құлық
нормалары.
Бес негізгі этикалық қағидасы бар. Мұнда Джиндердің орындауға
міндетті деген уәдесі бар. Бұл уәделердің дәрежесі қатаң түрде жүзеге
асады, бұл Джиннің монах немесе адамның кім екендігін анықтайды.
Қағида:
•Тірі жанға зиян келтірмеу (Ахимса).
•Шынайы және салиқалы болу (Сатья).
•Ұрлық жасамау (Астейя).
•Зұлымдық жасамау (Брахмачарья).
•Артық затқа немесе жанға тиіспеу (Апариграха).
Ахимса - «зорлық-зомбылықты» негізге ала отырып айтылған. Кейде ол
«өлтірмейсің» деп түсіндіріледі, бірақ бұл ұғым әлдеқайда кең. Бұл барлық тірі
заттарды тікелей немесе жанама түрде зиян келтірмеу немесе қорламау. Сіз ешкімге
зиян келтіру туралы ойлай алмау, ешкімді ренжітпеу мүмкін оған сөйлей алмайсыз.
Себебі басқа адамдардың көзқарастары да құрметтелуі керек.
Сатьяның - «шыншылдық» қағидаты барлық адамдарға құрметпен қарауы керек
деген ұғымда. Негізінен Ахимса принципі де болғандықтан, егер шындық
зорлықты тудырса, онда этикалық тұрғыдан үнсіз қалуға болады. Классикалық
«Тируккурал» кітабында Тируваллувар «шыншылдық» ұғымын түсіндіру үшін
бүкіл тарауды арнаған.
Астеяя сөзін аударғанда «ұрлық» ,
оның мүлкін қатаң сақтауға,
басқаларды иемденуге деген ұғымға
ұмтылуға жол бермеуді, яғни ашкөздікті
айыптайды. Әр адам өз адал жұмысына
қол жеткізе алғандығына қанағат етуі
керек. Астея - физикалық
қажеттіліктерді азайту және рухани
құндылықтарға ұмтылу дегенді
білдіреді.
Брахмачарья - жыныстық қатынастан
бас тартуды білдіреді.
Апариграха - «монахсыздықты»
қабылдағанға дейін мүліктік және
материалдық құндылықтарды
қабылдамау. Осыдан бас тартқаннан
кейін, адам өзін үйден және отбасынан
ажыратуды білдіреді.Апариграха
материалдық байлықты топтастыруға
емес, рухани дамуына күш жұмсауды
үйретеді.
Джиндердің пайымдауынша, шынайы білім (дхарма) жойылып кетіп, тарих
бойы циклдік түрде пайда болған. Дхарманы қайта ашқандар тиртханкарама
деп аталады. Тек тиртханкарама «өткелді құрушы» дегенді білдіреді.
Буддистер сияқты Джиндерде адам тазартатын процесті турбулентті яғни
өзеннің қиылысымен салыстыру - сынаумен, шыдамдылық пен сақтықты
талап етеді. «Кірістікті жасаушылар» қазірдің өзінде өзенді кесіп өтіп,
басқаларға бағыттай алады. Олар сондай-ақ «Жеңімпаздар» деп аталады,
себебі олар өздерінің күш-жігерімен еркіндікке қол жеткізді.

Буддизмде болғандай, Джиндік Дхарманың басты мақсаты - ақыл-ой мен
физикалық тазарту арқылы теріс әсерілерден құтылу. Бостандыққа апаратын
бұл процесс ішкі тыныштықты игерумен қатар жүреді.
Қорытынды:
Әрбір діннің өзіндік қағидалары мен ерекшеліктері бар. Дінді қабылдау
барысында адам жан-тәнін сол дінге арнау қажет және оның талаптарын
орындау керек. Қазіргі таңда Монахтардың ғана емес, сонымен қатар,
Джиндердің де балық аулауға, аңшылыққа, мал шаруашылығына және ауыл
шаруашылығына қатыса алмайтындықтан, саудаға, зергерлік бұйымдар мен
қатысты ең көп таралған іс-шаралары бар. Үндістандағы олардың қауымы аз
шамамен 0,5%, бірақ олар саяси, экономикалық және мәдени өмірде маңызды
рөл атқарады. Джайнизм діні өз заманында танымал және өкілді дін болған. Бұл
Буддизм дінінің бір бөлшегі яғни тарауы ғана болған. Сол заманында адам дінді
берік ұстанған себебі надандық пен қатар алдау-арбауда болған. Менің ойымша
бұл діннің ерекшелігі артық сөйлемеу, ұрлық жасамау қағидалары
адамгершілікке бағытталған.
Пайдаланылған
әдебиеттер тізімі:
1. www.wikipedia.org – желісінен
2. А. Седловская Религии мира. Том 1. Джайнизм
2006 г.
3. https://www.krugosvet.ru – желісі
4. Интернет желісінен фотосуреттер
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Ежелгі үнді философиясы

Ежелгі Мұсылман философиясы

ЕЖЕЛГІ ДҮНИЕ ФИЛОСОФИЯСЫ

Шығыс философиясы

ДЖАЙНИЗМ - КӨНЕ ҮНДІ ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ ВЕДА ӘДЕБИЕТІНЕ СҮЙЕНБЕЙ ДАМЫҒАН АҒЫМЫ

Ежелгі Шығыс философиясы тарихи философиялық процесте дербес өзіндік ерекшелігі бар бағыт

Ньяя - гносеологиялық мектеп

Адам тақырыбы - философияның өзекті, байырғы және өте маңызды мәселесі

Әлеуметтану теорияларына кіріспе

Ежелгі Қытай философиясының ерекшеліктері

Пәндер