ШПЕНГЛЕР ОСФАЛЬД ФИЛОСОФИЯСЫНЫҢ БАСТАУЛАРЫ

Тақырыбы: Шпенглер Осфальд Философиясының бастаулары

Жоспары:

I. Кіріспе

II. Негізгі бөлім

Шпенглер Осфаль философясының басталуы

III. Қорытынды

Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Шпенглер Освальд (1880-1936) (spengier) - неміс философы, тарих философиясы мен мәдениет философиясының негізін қалаушылардың бірі.

Шпенглердің циклдік тұжырымдамасы "Еуропаның іңірі" атты кітабында тұжырымдалды (1920) . Циклдік тұжырымға: тарихтың үздіксіздігі ретінде қоғамдық прогресті жоққа шығару; мәдениет пен өркениеттің қарсы тұруы; өркениеттік прогресті қалыпқа сай түсінуден бас тарту және Батыстың кері кетіп, азғындағанын мойындау. Шпенглер бойынша, мәдениет деп ағзаға ұқсас (онда да сол өмірлік кезеңдерді өткереді: балалық, жастық, ақыл тоқтату, қарттық) тарихи-мәдени тұтастық түсініледі. Мәдениеттердің әрқайсысының әр нәрседен - тілден, өнерден, мемлекеттен, ғылымнан және т. б. көрініс табатын өз жаны болады. Шпенглер 8 дамыған, гүлденудің шегіне жеткен мәдениетті анықтады: антикалық (аполлондық), арабтық (сиқырлы), египеттік, вавилондық, үнді, қытай, мексикалық және еуропалық (фаусттық) . Мәдениеттен өркениетке өту ежелгі дәуірде б. д. д. IV ғ. болды, ал оның құлдырап, жойылуы Рим дәуіріне сәйкес келеді. Еуропа өркениет сатысына XIX ғ. өтті, Шпенглердің пікірінше, оның құлдырауы 2000 ж. шамасына сай келеді. Шпенглердің идеялары қазіргі жаһандану процестерін зерттеуде ерекше өзекті болып отыр.

“Европаның құлдырауы” (“Закат Европы ”) жұмысының авторы Освальд Шпенглерге мәдени-тарихи ұласу идеясы жатады: әрбір мәдени организм өмірге келген соң, табиғи ұласудан өтеді, яғни гүлденеді және кедейленіп, құлдырайды, өркениет түрінде өзінің соңына жетеді. Европада үлкен биіктікке жеткен өркениет өзінің өмірлік қарқынын жоғалтып, Европаның құлдырағандығы туралы куәландырады.

Тарих философиясының баяндайтын негізгі шығармасы-«Европаның құдырауы»(1-2 т. . 1918-22) -Германия бірінші дүние жүз. соғыста жеңіліс тапқанан кейін көп кешікпей жарыққы шықты және зор табысқа жетті. Ш. «ескі пруссиялық рухты», монархияны, дворяндық сословиені және милитаризмді дәріптеді. Ш. үшін соғыс-«ең жоғары адам болмысының мәңгілік формасы». Ш. тарихи прогресс ұғымын теріске шығарып, тарихты материалистік тұрғыдан түсінуге фатализмді қарама-қарсы қояды. Ш. -тарихи ралятивизмнің жақтаушысы. Ол бүкіл дуниежүз. -тарихи дамудың заңды бірлігін жоққа шығарады

Онда тарих бірқатар тәуелсіз, қайталанбас, томаға-тұйық циклды «мәдениеттерге», жеке-дара тағдыры бар және пайда болу, гүлдену, күйреу кезендерін бастан кешіретін ерекше организмдерге бөлінеді. Тарих философиясының міндетін Ш. «мәдениеттің жаны» негізіне алынатын әрбір «мәдениеттің» «морфологиялық құрылымын»тануға әкеліп соғады. Ш-ге сәйкес, 19 ғ-дан бастап, яғни капитализм жеңгеннен кейін Батыс мәдениеті құлдырау сатысына аяқ басты. Теориялық жағынан Ш-ге жақын тарих философиясын Тойнби де дәріптеді.

Шпенглердің философиялық-мәдениеттанулық зерттеулерінің пәні "дүние жүзі тарихының морфологиясы": ұқсастықтар арқылы түсінілетін қайталанбас органикалық формалар ретінде қарастырылатын әлемдік мәдениеттің (немесе "рухани дәуірдің") өзіндік ерекшелігі болды. "Ежелгі әлем - орта ғасыр - жаңа уақыт" (ол еуропалық емес қоғамдар үшін ешқандай маңызды емес болғандықтан) тарихқа жалпы қабылданған шартты кезеңдеуді батыл қабылдамай, Шпенглер тірі организмдер сияқты тұратын бір-бірінен тәуелсіз мәдениеттердің қатарына, туылу, қалыптасу және өмір сүру кезеңдеріне басқа көзқарасты ұсынады.

Дүниежүзілік-тарихи процесс идеясының нивелирлеуші бірлігі Шпенглер көптеген өзіндік және қайталанбас мәдениеттердің пайда болуы, гүлдеуі мен жойылуының циклдік тарихымен басқа картинамен ауыстыруды ұсынады. Шпенглер "ұлы мәдениеттер" қатарына Қытай, Вавилон, Египет, Үнді, антикалық, Византия-араб, Батыс, майя мәдениеті, сондай-ақ орыс-Сібір "оянатын" жатады. Әрбір мәдениеттің бірегейлігі оның "жанының" өзіндік ерекшелігімен қамтамасыз етіледі: антикалық мәдениеттің негізінде "Аполлон" жаны, араб тілі - "сиқырлы", батыс тілі - "фаустовская" және т. б. жатады.