Эндокринология аурулары

Презентация қосу

СӨЖ
Тақырыбы: Эндокринология аурулары

Орындаған:
Тексерген:
Жоспары
Кіріспе
Этиологиясы және жіктеу
қалқанша безінің аурулары
ұйқы безінің аралдық аппаратының аурулары
бүйрек үсті безінің аурулары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиет
Кіріспе

Эндокринология (грек. endon – ішкі, krіno – бөліп шығарамын және logos –
ілім) – эндокриндік бездердің құ-рылысы, қызметі, олар бөліп шығаратын
өнімдер – гормондар, сондай-ақ осы бездердің қызметі бұзылуы салдарынан
туатын аурулар туралы ғылым. Эндокринология ғыл. пән ретінде 19 ғ-дың
2-жартысында қалыптасты. 20 ғ-дың бас кезінде әр бездің организмнің
дамуын, тіршілік әрекетін реттеу процестерінде маңызы бар екені ашылып
және олардың өзара байланысы анықтала бастады. Мұнымен қатар
эндокринді органдар қызметінің үдеп не кеміп кетуінен немесе олардың
өзара байланысы, т.б. ауытқуларынан пайда болатын бірқатар аурулар
жөнінде мәліметтер жиналды. Эндокринологияның бұдан кейінгі дамуы әр
түрлі ішкі секреция бездері түзетін гормондарды бөліп алу бағытында
жүріп, гормондық препараттарды эндокринді және бірқатар эндокринді
емес ауруларды емдеуге пайдалануға мүмкіндік берді.
Этиология
генетикалық
негізделген
ауытқулар,
қабыну процестер
іісік процестері
жарақат
эндокриндік бездерді
қанмен
жабдықтаудың
бұзылуы
жүйке жүйесінің
түрлі бөлімдерінің
зақымдануы
менгормондарға
ұлпалық төзімділіктің
дамуы.
Қант диабеті –бұл, ұйқыбезі гормоны – инсулиннің абсолюттік немесе қатысты жетімсіздігі
салдарынан, қан құрамында қант деңгейінің созылмалы артуымен сипатталатын эндокриндік ауру.
Ауру зат алмасудың барлық түрлерін, тамыр, жүйке жүйесі, сондай-ақ басқа жүйелер мен
органдарды бұзуға әкеліп соғады.

Ерекшеленеді:

1. Инсулинге тәуелді диабет (қант диабеті 1 түрі) негізінен балалар мен жас адамдарда дамиды;
2. Инсулинге тәуелді емес диабет (қант диабеті 2 түрі) әдетте 40-тан асқан, артық салмағы бар
адамдарда дамиды. Бұл аса таралған аурудың түрі (80-85% жағдайда кездеседі);
3. Екінші қайтара болған қант диабеті;
4. Жүкті әйелдердің диабеті.
5. Тамақтанудың жеткіліксіздігінен болатын, диабет
1 түрдегі қант дибетінде, ұйқы безі жұмысының бұзылуына байланысты инсулиннің абсолюттік
жетімсіздінен болады.

2 түрдегі қант диабетінде инсулиннің қатысты жетімсіздігі байқалады. Ұйқы безінің тіндері бұл кезде
инсулинді (кейде тіпті артық мөлшерде) жеткілікті бөледі. Алайда, тіннің бетіндегі құрылым мөлшері
азайған немесе қоршалған, бұл оның тінмен байланысын қамтамасыз етеді және глюкозаның қаннан
тіннің ішіне түсуіне көмектеседі.
Диабетті емдеу үшін:

Арнайы диетаны ұстану керек: қант, шәрбат, тәтті жемістерді, печенье қолданбаған жөн.
Аз-аздан күніне 4-5 рет тамақтану керек. Қантты алмастыратын өнімдерді қолданған абзал
(аспартам, сахарин, ксилит, сорбит, фруктоза и тб)

Күнде инсуллин салу (инсулинотерапия) — 1 түрімен ауыратын адамдарға қажет немесе 2
түрі асқынып кеткен жағдайда қолдану керек. Дәрі арнайы шприц-қалам түрінде
шығарылады, оңай салуға болады. Инсуллинмен емделу кезінде әрдайым қандағы және
зәрдегі инсуллин мөлшерін бақылап отыру керек (арнайы жолақшалардың көмегімен).

Дәрі-дәрмек қабылдау, олар қандағы қантты түсіреді. Әдетте диабеттің 2 түрін емдеуді осы
дәрілерді ішуден бастайды. Ауру асқынып дамыса инсуллин салу керек болады

Қант диабетіне шалдыққандарға дене жаттығулары пайдалы. Семіздікке ұрынған адамдар
салмағымен күрессе ем нәтижелі болмақ.

Қат диабетін өмір бойы емдейді. Өзін-өзі бақылап жүру, дәрігер кеңестерін бұлжытпай
орындау аурудың асқынып кетуіне жол бермейді.
Группы пероральных сахароснижающих препаратов
ҚАЛҚАНША БЕЗ АУРУЛАРЫНЫҢ ЖІКТЕМЕСі
ҚБ ауруларының жалпы қабылданған жіктемесі жоқ. Жіктеменің негізінде қалқанша без
қызметіне (гипертиреоз, гипотиреоз, эутиреоз) тәуелді қарапайым қағида жатыр. Төмендегі 3.3
кестеде аталған жіктеменің қысқартылған нұсқасы көрсетілген.

Жіктемені талдау барысында бірқатар терминологиялық сұрақтарды талқылау керек.
Тиреотоксикоз термині ағзада тиреодты гормондардың артық болуынан дамитын клиникалық
синдромды білдіреді және оның патогенетикалық үш түрін ажыратуға болады:

· Гипертиреоз — ҚБ тиреоидты гормондардың гиперпродукциясы (Грейвс ауруы, көп түйінді
уытты жемсау).

· Деструктивті (тиреолитикалық) тиреотоксикоз - ішкі және сыртқы түрткілердің әсерінен
тиреоидты фолликулалардың деструкциясы нәтижесінде оның ішіндегі тиреоидты
гормондардың қанайналымға шығуымен сипатталатын ҚБ типті патологиялық реакциясы. Бұл
түрде ҚБ гиперфункциясы болмайды. Деструктивті тиреотоксикозбен өтетін аурулар кезінде,
мысалы жеделдеу және босанудан кейінгі тиреоидиттер ҚБ гиперфункциясымен (Грейвс ауруы)
салыстырғанда айқындылығы төмен тиреотоксикозбен сипатталады. Сонымен қатар, олардың
болжамы жақсы.

· Медикаментозды тиреотоксикоз - тиреоидты гормон препараттарының артық мөлшерде
берілуімен байланысты.
Грейвс ауруы (ГА, Базедов
ауруы, жайылмалы уытты
жемсау) — тиреотропты гормон
(ТТГ) рецепторларына қарсы
антиденелердің өндірілуінен
дамитын, клиникалық ҚБ
зақымданғаннан тиреотоксикоз
синдромының дамып,
экстратиреоидты патологиямен
(эндокринді офтальмопатия,
перитибиальды микседема,
акропатия) бірге көрінетін
жүйелік аутоиммунды ауру (3.5
кесте). Ауру алғаш рет 1825 ж.
Калеб Парримен, 1835 ж. —
Роберт Грейвспен, 1840 ж. —
Карл фон Базедовпен
суреттелген болатын.
Этиологиясы

Белгісіз; HLA-DR3, HLA- DQA1*0501 гаплотиптерімен ассоциация,
протективті гаплотип: HLA-DQA1*0701.
Патогенезі

Тиреотоксикоз синдромы мен ретробульбарлы шелмайда
қабынулық өзгерістердің дамуымен сипатталатын ТТГ
рецепторларына ынталандырушы антиденелердің өндірілуі.
Эпидемиологиясы

Әйелдер 10 есе жиі ауырады, әсіресе 20 мен 50 жас аралығында.
Қалыпты йод қабылдайтын аймақтарда тиреотоксикоздың
таралуы-әйелдердің 2%-да, ГА жаңа жағдайларының жиілігі-
жылына 1000 әйелдердің 3-де.
Басты клиникалық көріністері

Тахикардия, суправентрикулярлы аритмия, жүрек жеткіліксіздігі,
тәбеті жоғары бола тұра дене салмағының төмендеуі,
бұлшықеттік әлсіздік, тремор, тершеңдік, қозғыштық,
жылауықтық, тиреотоксикоздың көздік симптомдары,
эндокринді офтальмопатия.
Диагностикасы ТТГ↓, Т4 және Т3 ↑, эндокринді
офтальмопатия, ҚБ көлемінің
жайылмалы ұлғаюы, ҚБ
сцинтиграфиясы бойынша 99mТс
сіңірілуінің жайылып күшеюі, ТТГ
рецепторларына қарсы антиденелер.

Салыстырмалы диагностикасы Тиреотоксикозбен дамитын басқа
аурулар.
Емі Тиреостатикалық терапия (тиамазол,
пропилтиоурацил), тиреоидэктомия (ҚБ
субтотальды резекциясы), 131I-пен
терапия.
Болжамы Тұрақты эутиреозға қол жеткізгенде
болжамы жақсы. Тиреостатикалық
терапиядан кейін сауығып кету
мүмкіндігі — 25–50 %. Радикалды
әдістерді қолданғаннан кейін тұрақты
тиреоидты гормондар препараттарымен
орынбасушы терапия.
Жалпы ақпарат

Біріншілік және екіншілік гиперальдостеронизм – бұл бүйрекүсті
бездерінен артық альдостерон гормоның бөлуімен жүретін ауру.
Себептері
Біріншілік гиперальдостеронизм бар адамдарда ауру мәселесі
бүйрекүсті безімен байланысты. Бүйрекүсті безі артық альдостерон
гормонын синтездейді.
Екіншілік гиперальдостеронизм кезінде артық синтез мәселесі
бүйрекүсті безінен тыс болып табылады, және біріншілік ауруға
ұқсас болып келеді.
Біріншілік гиперальдостеронизм сирек кездесетін ауру, бірақ
кейбір сарапшылар айтуы бойынша, бұл ауру жоғары артериальды
қысым әсерінен туындайды деп. Көп жағдайда біріншілік
гиперальдостеронизм бүйрекүсті безінің қатерсіз ісігінен пайда
болады. Ауру 30-50 жастағылар арасында көбірек таралған.
Көп жағдайда екіншілік гиперальдостеронизм жоғары
артериальды қысыммен негізделген. Және ол мына жағдайларда
да туындау мүмкін:

Бауыр циррозы
Жүрек жеткіліксіздігі
Нефротикалық синдром

Емі

Ісіктен пайда болған біріншілік гиперальдостеронизм емінде хирургиялық әдіс
қолданылады. Ісікті алып тастағаннан кейін, ауру симпттомдарын қадағалауға
болады. Алайда кейбір адамдарда операциядан кейін жоғары артериальды қысым
сақталып қалады, сол себепті дәрі-дәрмектерді пайдалану қажет болады. Соның
өзінде дәрілер саны мен дозасы азайтылған болуы мүмкін.

Ауру ағымын хирургиялық жолсыз да қадағалауға болады. Пациенттерге
препараттарды қабылдап және тұзды шектеу қажет. Гиперальдостеронизм
емінде қолданылатын препараттар:

Амилорид
Спиронолактон, диуретиктер (организмнен артық суды шығаратын препараттар)
Триамтерен
Екіншілік гиперальдостеронизм емі препараттар мен диетаны сақтауға жүгінеді.
Хирургиялық ем қажет етпейді.
Емдеу
1. Стероидогенез тежегіштерін (хлодитан, аминоглютетимид) диагноз қойылғаннан кейін эндогенді
гиперкортицизмі бар емделушілердің көпшілігіне тағайындайды. Гипофиз аймағына протонотерапия
тағайындалған емделушілер протонотерапия әсерінің дамуын күтуде ұзақ, бір жылға дейін және
одан да көп препараттарды алуға мәжбүр.
2. Гипофиз кортитропиномасын тренссфеноидальды алып тастау МРТ кезінде анық болатын
жағдайда БК кезінде таңдау әдісі болып табыладыаденоманы визуализациялау. Ремиссия 90%
операциядан өткен емделушілерде дамиды. Аденомэктомиядан кейінгі болжамға қолайлы
транзиторлы гипокортицизм болып табылады, ол бірнеше айдан бір жылға дейін сақталуы мүмкін.
3. Гипофиз аймағына Протонотерапия гипофиз аденомасы визуализацияланбайтын БК бар
емделушілерге көрсетілген. БК тұрақты ремиссиясының дамуын протонотерапия жүргізілгеннен
кейін шамамен бір жылдан кейін күтуге болады.
4. Адреналэктомия бүйрек үсті безінің кортикостеромасын емдеудің негізгі әдісі болып табылады.
Бірқатар жағдайларда БК ауыр ағымында, емделушіге протонотерапия жүргізу көрсетілгенде, бір
жақты адреналэктомия жүргізіледі, ол гиперкортицизмнің айқын көрінуін біршама азайтуға
мүмкіндік береді. Соңғы бірнеше онжылдықта БК емдеу үшін екі жақты адреналэктомия іс жүзінде
қолданылмайды. Дегенмен, бірқатар жағдайларда аурудың өте ауыр ағымы кезінде оған бару керек.
Екі жақты адреналэктомиядан кейін БК кезінде гипофиз аденомасының (Нельсон синдромы)
айтарлықтай өсуі мүмкін.
5. Эктопирленген АКТГ-синдром кезінде емдеу ісік процесінің орналасуы мен таралуына байланысты
болады. Көп жағдайда кең таралған метастазалауға байланысты радикалды емдеу мүмкін емес.
Жекелеген жағдайларда екі жақты адреналэктомияның симптоматикалық жүргізілуі көрсетілген.6.
Гиперкортицизм кезіндегі симптоматикалық терапия гипотензиялық препараттардың, калийдің,
қантты төмендететін препараттардың, сондай-ақ остеопорозды емдеу препараттарының
тағайындалуын қамтиды.
Қорытынды

Эндокринді аурулар-бір немесе бірнеше эндокринді бездердің
бұзылуынан туындайтын аурулар сыныбы. Олардың негізінде
гиперфункция, гипофункция немесе ішкі секреция бездерінің
дисфункциясы жатыр.Эндокринді аурулардан қалқанша безінің
бұзылуымен байланысты (мысалы, гипертиреоз), қант диабеті
сияқты ұйқы безінің бұзылуымен байланысты патологиялар жиі
кездеседі. Эндокриндік ауруларды зерттеу және емдеумен
эндокринология ғылымы айналысады.
Негізгі әдебиеттер
1. Дедов И.И., Мельниченко Г.А., Фадеев В.В. Эндокринология: учебник.- М., 2008.- 432 с.

2. Дедов И.И., Мельниченко Г.А., Фадеев В.В. Эндокринология: учебник.- М., 2008.- 432 с. (қазақша,
аударғандар Абылайұлы Ж., Алипова А.Т. электронды нұсқасы).

3. Нурбекова А.А. Сахарный диабет (диагностика, осложнения, лечения). Учебное пособие. Алматы, 2011,
80с.

Қосымша әдебиеттер

1. Рациональная фармакотерапия заболеваний эндокринной системы и нарушений обмена веществ/ под
общ. ред. И.И.Дедова, Г.А.Мельниченко.- М., 2008.-584с. (электронный вариант)

2. П.Дж.Уоткинс. Сахарный диабет/2-е издание. Пер. с англ., М.: Издательство БИНОМ, 2006-134с
(электронды нұсқасы).

Ұқсас жұмыстар

Медицина мекемелерінің типтері

Сіңір созылғанда, буын шыққанда және сүйек сынғанда көрсетілетін алғашқы жәрдем Сүйектің сынуы

ЭНДОКРИНДІК ЖҮЙЕ АУРУЛАРЫ БАР ПАЦИЕНТТЕРДІ ТЕКСЕРУ

Гормондар жайлы

Интервенциялық ядролық медицина

Гипоталамус - гипофиз жүйесі

Бүйрекүсті безі гормондары

Сигналдық молекулаларға жалпы сипаттама. Гормондар

Инсулинді енгізу

Семіру кезіндегі фармакотерапия принциптері

Пәндер