Медицинада ультрадыбыстық зерттеулер: принциптері мен клиникалық қолданылуы

Студенттің өзіндік

жұмысы

Кафедра: Жаратылыстану ғылыми пәндер

Пән: Молекулалық биофизика

Тақырыбы: Медицинада ультрадыбыстық зерттеулерды қолдану

Орындаған: Саматов Ш. С.

Тексерген: Турганбаева А. У.

Ультрадыбыс деп жиілігі 20кГц-тен жоғары

жоғары шегі шектелмеген толқынды айтамыз.

табиғатта ультрадыбысты дельфиндер, жарқанаттар,

ұшпа шегірткелер, шығарады.

Олардың шығаратын толқын ұзындығы төменгі жиілікті

(v=60; 80кГц) ультрадыбыстар қатарына жатады.

ғылым мен техникада ультрадыбысты алу үшін пьезоэлект-

лік эффект дегенқұбылыс пайдаланылады. Бұл эффектінің мәнісі мынада:кейбір кристалдарды механикалық деформациялағанда(мысалы созғанда, не қысқанда)

олардың қарама-қарсы жақтарында электр зарядтары пайда болады.

Ультрадыбыстық дагностика

Бұл әдіс арқылы адам ағзасының ішінде пайда болған түрліше аурулардың, бітімдердің, жаралардың сонымен қатар ісік, жалқыаяқ-ірің, бауыр мен бүйректегі, өттегі тастар және т. б. анықтауға болады.

УД-локация

Ультрадыбыс акустикалық кедергісі әртүрлі екі ортаның шекарасынан шағылады.

Мысалы бұлшық ет-сүйек қабығы-сүйектің шекараларында,

Ағзаның қуыс беттерінде ультрадыбыс жақсы шағылады.

Сондықтан адам ағзасындағы тығыздығы әр түрлі бітімдерді анықтауға болады. Осы әдісті ультрадыбыстық локация дейміз

УД-локацияға негізделген диагностикалық тәсілдер

Эхоэнцефалография-мидағы ісікті және мидың қабынуын анықтайтын тәсіл.

УД-кардиография-журектің өлшемдерін анықтау.

Офтальмологияда-көз ортасының бітімін анықтау.

Ультрадыбыстық жұтылу

УД-локациямен қатар диагностикада ультрадыбыстың жұтылу қасиеті де пайдаланылады. Акустикалық қасиеті әр түрлі ортада ультрадыбыс жұтылады. Осы қасиеті арқылы көптеген ауруларды емдеуге септігі тиіп отыр.

Ультрадыбыстық сәулелендіру

Зерттеленетін нұсқаға интенсивтілігі белгілі ультрадыбыспен әсер етіп, оның арғы бетіне қойылған датчиктіңкөмегімен нұсқадан өткен ультрадыбыстың интенсивтілігін анықтайды. Нұсқаға әсер еткен және одан өткен ультрадыбыстың интенсивтілігін салыстыра келіп нұсқаның шекарасын және тығыздығын анықтауға болады. Осы әдісті ультрадыбыстың сәулелендіру әдісі деп атайды.

Ультрадыбыстың таралу жылдамдығы және жұтылуы

таралу ортасының күйіне байланысты. Осы ерекшелік

ультрадыбысты заттардың молекулалық қасиеттерін зерттеуге

қолданылады. Дыбыс пен ультрадыбыстық таралу жылдамдығы

бірдей, бірақ ультрадыбыстың толқын ұзындығы өте қысқа.

Биомембраналогияда ультрадыбыспен липидтердің

сулы суспензияларын өңдеп, биологиялық мембра-

налар- липосомдардың, яғни қабырғалары екі моле-

кулалы липидтік қабаттан тұратын липидтік көпір-

шіктердің шар тәріздес үлгілерін алады.

Допплер эффектісі

Ультрадыбыстық сәулелендіру тәсілімен бірге диагностика мақсатында Допплер эффектісі қолданылады.

Егер толқын көзіменқабылдаушы бір-бірімен салыстырғанда қозғалыста болса, онда қабылдаушыға келіп жеткен толқынның жиілігі, толқын көзінен шыққан толқын жиілігінен өзгеше болады. Осы құбылысты Допплер эффектісі дейді