Шалабай ЖШС

Презентация қосу

5В120100- «Ветеринариялық медицина»

Өндірістік іс-тәжірибе есебі
ШҚО Жарма ауданы Шалабай ауылы «Шалабай» ЖШС-нің асылтұқымды
шаруашылығы

Орындаған:Әбіш Е.М
Топ: Вм-503

Семей 2019ж
Кіріспе
• Қазақстан Республикасында жүргізілетін
ветеринариялық қызметтің негізігі мақсаты
шаруашылықтарда ветеринариялық шараларды
сапалы әрі уақытылы жүргізіп, жануарларды жұқпалы
емес, жұқпалы және паразиттік аурулардан тазарту,
қауіпті індеттерден адамды сақтандыру, мал ауруын
азайту, шығынға жол бермеу, шаруашылықтарға
келтіретін зиянды барынша азайту болып саналады.
Тәжірибе өткен орынның сипаттамасы, климаты мен географиясы
«Шалабай» ЖШС

• Шалабай ауылдық округі — Шығыс Қазақстан облысы, Жарма
ауданындағы ауыл, ауылдық округ орталығы. Аудан орталығы Қалбатау
ауылынан солтүстік-шығысқа қарай 43 км жерде, Қалба жотасының
шығыс беткейінің етегінде Қызылсу–Шар өзенінің жағасындағы дала
белдемінде орналасқан. Тұрғыны 1,1 мың адам (2006). Іргесі 1932 ж. ет
бағытындағы асыл тұқымды ірі қара мал өсіруге арналған зауытты құру
негізінде қаланған. 1996 ж. зауыт таралғаннан кейін, оның негізінде
ЖШС (сурет-1), бірнеше шаруа қожалықтары құрылды.
• Тиімділік жағынан қарастырсақ, Шығыс Қазақстан облысы Жарма
ауданының «Шалабай» ЖШС асыл тұқымды шаруашылығының
экономикасына тоқталып отырмыз. Себебі «Шалабай»ЖШС-нің
асылтұқымды шаруашылығы қазіргі кездегі Елбасымыздың халық
алдына қойған міндетінің бірі малды, оның ішінде қазақтың ақ бас
сиырының тұқымын жетілдіруді талап етуде. Сол мақсатта сол
шаруашылығына мән беріп отырмыз.
Сурет1. «Шалабай» ЖШС –нің асыл Сурет 2. Шалабай шаруа қожалығындағы
тұқымды мал зауоты асыл тұқымды сиырлары
Кесте 1.
КеКЕЕ. Кесте1
• «Шалабай» асыл тұқымды шаруашылығының жарамды жер көлемі 27000га ,
жайылым көлемі 8000га, шабындық 3000га болады

Жарамды жер түрлері Ауданы, га

Жалпы жер ауданы 33500

Егістік жер 3000

Шабындық 19000

Жайылым жер 11000

Өзге жерлер 500

Бұл кестедегі көрсетілген жерде шаруашылық жергілікті халыққа қажетті
мәдени өсімдіктер картоп, сәбіз, қызылша одан өнім алынып, біраз мөлшерін
сатып пайдаға асырылады.
• Шаруашылықтағы жалпы мал саны ірі қара – 1500 бас, ұсақ малдар- 2000 бас,
аттар- 450 бас (кесте-2). Мал қыстайтын қыстағы бар.

Соңғы үш жыл бойынша шаруашылықтағы мал басының
саны
Шаруашылықтың індеттік жағдайы
• Эпизоотияға қарсы шаралардың және басқа профилактикалық шаралардың
негізі, ол шаруашылыққа жұқпалы ауруларды енгізбеу болып табылады. Ол
үшін барлық шаралар уақытында істеліп отырылуы керек.
• .

Сурет 3. Сиырлардан серологиялық Сурет 4. ЛТФ-130 вакцинасын бұзауға
тексеруге қан алу жұмыстары. егу.
Сурет 5. Қойлардан серологиялық Сурет 6. Иттерден серологиялық
тексеруге қан алу жұмыстары. тексеруге қан алу жұмыстары.
Кесте 2
• Мал қораларға жылына екі рет дезинфекция жасалуды көздейді. Бұл
жұмыстар толығымен жасалынып отырылады.
• ЖШС «Шалабай» асыл тұқымды қожалығығында жүргізілетін індеттік
аурулардың алдын-алу шаралары:

Жүргізілген Өткізілген орны Мал түрі Бас саны Мөлшері,
шаралардың атауы мл
Пастереллезге қарсы Шаруашылықта Бұзау 710 2,0
Сібір жарасына қарсы Шаруашылықта Сиыр 896 1,0
Сібір жарасына қарсы Шаруашылықта Сиыр 896 1,0
Маңқаға қарсы Шаруашылықта Жылқы 400 0,2
Маңқаға қарсы Шаруашылықта Жылқы 400 0,2
Туберкулезге қарсы Шаруашылықта Сиыр 700 0,2
Туберкулезге қарсы
Трихофитияға қарсы Шаруашылықта Сиыр
Бұзау 700
710 0,2

Трихофитияға қарсы Шаруашылықта Бұзау 710
Індеттану және жұқпалы аурулар
• Індеттану туралы түсінік. Індеттану - індет процессін, жұқпалы аурулардың пайда
болу және таралу заңдылықтарын зерттейтін, сол арқылы жұқпалы аурулармен
күресу әдістерін қарастыратын ғылым.
• Індеттану екі түбірден тұратын қазақтың төл сөзі: індет-жұқпалы аурудың кең
ауқымды таралуы, ал тану - білу, яғни ғылым, деген мағына береді. Індеттану
батыс тілдерінде «эпизоотология» деп аталады. Ол да екі ұғымның жиынтығы
эпизоотия /грекше ері - арасында, zооп - жануар/ және Logos - ғылым. Бұл
терминнің шығу төркіні медицинаның саласы эпидемиологияға барып саяды.
Эпидемия - жұқпалы аурулардың адамдар арасында кең таралуы.
• Індеттану курсында қарастырылған ветеринариялық санитарияның
негізгі әдістері:дезинфекция, дезинсекция және дератизация.
• Тағы біз «Шалабай» шаруа қожалығында ірі қара аусылына, құтырыққа
жоспарлы вакцинация іс - шараларын жэне туберкулез ауруына аллергиялық
реакциясын және ұсақ малдарғада аусыл мен құтырыққа қарсы вакцинация
жұмыстарын атқардық. Жылқыларды манқаға қарсы тексеру жұмысын тексердік.
Ол үшін жылқыларға маллеин препаратын көзге тамыздық.
• Егер жұқпалы ауруларға қарсы уақтылы шұғыл шаралар
қолданылмаса мал шаруашылығы орасан зор шығынға ұшырайды.
Бұл шығынды құрайтындар: мал өлімі және соған байланысты мал
басының кемуі, ауырған малды емдеуге кеттетін шығындар және т.б.

Сурет 7. Қан алынған пробирканы нөмірлеу
Ішкі жұқпалы емес аурулар
• Жануарлар жұқпалы аурулардан гөрі жұқпалы емес
аурулармен көп ауырады. Жұқпалы емес аурулардан
малдың 90% өлім-жітімге ұшыраса, жұқпалы аурудан
небәрі 10% ғана ұшырайды. Жұқпалы емес аурулар
сырттан келген малдан жұқпайды, керісінше
шаруашылықтың өз ішінде азықтандыру тәртібінің
бұрмалануы, азықтың жеткіліксіздігі, құнарсыз
азықпен азықтандыру немесе дұрыс күтпеу сияқты
қолайсыз жағдайлардың салдарынан ғана пайда Сурет 8. «Шалабай» ЖШС базасы.
болады.
• «Шалабай» шаруа қожалығында малдарды топ-топқа
бөліп алып бірнеше кун диспансеризация жасадық.
Ветеринарлық талаптарға сай барлық жұмыстар
атқарылды. Сондай ақ малдарды бір-бірден
таразыдан өткізіп, салмағын тексеріп, журналға тірі
салмағын жазып қойдық. Кездескен ауру малдарды
станокка тұрғызып емдедік.

Сурет 9. Мал салмағын өлшеу.
Мал дәрігерлік істі ұйымдастыру
• Мал дәрігерлік істі ұйымдастыру мен экономикасына мал дәрігерлік
заңдылықтың, мал дәрігерлік статистиканың, ветеринариялықтағы
бухгалтерлік есептің, мал дәрігерлік санитарлық жұмыстың ветеринарлық
жабдықтаудың, мал дәрігерлік құрылыстың, мал дәрігерлік іс жүргізу
жұмысының негізгі ережелері кіреді.
• "Шалабай" шаруа қожалығында мал дәрігері, бірнеше қойшы, 38 жұмысшы
адам жұмыс істейді. Шаруашылықта малдарды тасымалдауға арналған
автокөлік бар, шөп таситын тракторларыбар.
• Мал дәрігерлік қызметкерлердің негізгі міндеті ауыл шаруашылық
өндірісінің шығынын неғұрлым азайтьш, ауыл шаруашылық өнімдерін
сапалы өндіріп дұрыс сақтап, жоғары бағамен сатылуына ықпал ету.
Сондықтан малдәрігерлік істі дұрыс жоспарлау өте маңызды. Жоспар
бойынша дұрыс ұйымдастырылған іс материалдық және қаржылық кұралдың
тиімді пайдаланып жұмсалуына жұмыс күшінің оңтайлы жұмсалуына әсер
етеді және жоғарғы экономикалық эффектілікпен қамтамасыз етеді.
Малдәрігерлік жоспарлаудың объектілері:
• 1. Инфекциялық және инвазиялық аурулардың алдын- алу шараларын
өткізу.
• 2. Ішкі жұқпалы емес аурулардың алдын- алу шараларын өткізу.
• 3. Малдәрігерлік шараларды материалдық және техникалық
қамтамасыз ету, қаржыландыру.

Сурет 10. Мал дәрігерлік іс жүргізулер
Зоогигиена және ветеринариялық санитария
Зоогигиена пәні - малдың денсаулығын сақтап, одан аз шығын мен мол
өнім салуға бағытталған ғылым. Бұл пән:
Малдарға туғызатын жағдайдың (қамау, айдау, байлау) денеге әсері.
Күн сәулесі ауа, топырақ, су азықтардың құрамдары мен денеге
тигізетін әсері.
Қора бөлшектерінің қасиеттері және тазалау, желдету жұмыстарының
денеге әсерін оқытады.
Малдарды, жас төлдерді аурулардан сақтандыру жолдарын, әсіресе
адам мен малға ортақ жолдарын сақтандыру әдісі.
Сыртқы ортаны, ауа, су, топырақ, сақтандыру шараларын оқытады.
ТОО"Шалабай" асыл тұқымды қожалығының мал тұратын баздарының
ұзындығы -300 м , ені-10м, биіктігі-2м . Осы базда 2 үлкен қақпа мен 4
кіші есік бар, ауа алмастыратын 9 құбыр бар.
Ветеринариялық хирургия
• Хирургия - медицина ғылымының үлкен бір саласы. Хирургия сөзінің
мағынасы грек тілінен аударғанда, "хиер" қол және "ерго" әсер ету.
Хирургия операция жасау жолымен емделетін дерттерді зерттейді және
ондай операцияның әдіс тәсілдері мен техникасын хирург мал
дәрігерлердің күнделікті іс тәжірибесі арқылы жетілдіре отырып, жүзеге
асырады. Хирургияның тарихы сонау замандардан басталады. Хирургия
әсіресе грецияда күшті дамыған. Гректің атақты ғалымы Гиппократтың
хирургия жөнінде жазған еңбектері осы күнге дейін сақталған.
• «Шалабай» шаруа қожалығында өндірістік тәжірибені өткен кезде
хирургияға әр түрлі хирургиялық ауруларды кездестірдім. Мысалы: аяқ
сыну, сіңір созылу, шиқан, жарық, әртүрлі жарақаттарға медициналық
көмек көрсеттім. Бұл жұмысты малдәрігерімен бірге жасадым. Сиырдың
тұяқ ауруы айырманы емдедік. Өліеттенген жерін тұяғымен қоса кесіп
тастадық та дегать жағып, құрттағандарына карален жағып емдік шаралар
жұргіздік.
Ветеринариялық фармакология және
токсикология
• Фармакология – ауқымды кең ғылым, оны медицина, ветеринария, мал шаруашлығы,
биология, фармация саласында жаңа дәрілік заттарды синтезден, олардың табиғаттағы
таралуын іздестіруге қолданады. Ветеринарияда фармакологияны тірі организмдегі дәрілік
заттардың әсерінен болатын физиологилық және биохимиялық өзгерістердің
заңдылықтарын зерттеп, осының негізінде бұл заттардың мал шаруашылығындағы
қолданылуы, қолдану әдісі мен шарттарын зерттейтін ғылым деп қарайды.

Сурет 11. «Шалабай» ЖШС ветеринариялық дәріханасы
«Шалабай» шаруақожалығында
дәрілерді қолдану ережеге сай
төмендегідей жүргізілді.
Йод тұнбасы 5%-ды –қара қоңыр сұйық. Жараға жағады. Вишневский майы - қоңыр түсті қою май, әр-түрлі
Бриллиант көгі - қою,көк түсті сұйық. Қатты күйдірмейді, терісі ісіктерге жағады. Оны салфетка және дәкеге жағып
жұқа жерлерді сүртеді. жараның бетіне салып таңады.
Сутегінің асқын тотығы- түссіз сұйық. Жараның бетін жуады. Танғыш материалдар - заводта дайындалған әрі
стерилдендрілген және қажет кезінде жергілікті
Марганец қышқылды калий - сауда тез еритін ашық көк түсті
жерде дайындайды.
кристалл. 0,1-0,3 пайыздық су аралас ерітіндісімен жараны,
Мақта - сарғыш не ақ түсті, майсыз.
күйікті,жылан шаққан жерді, ауыз қуысын шаяды.
Дәке - майсыз, ақ түсті, ылғалды жақсы сіңіріп, тез
Спирт - түссіз, жанатын сұйық. Бұл көптеген дәрі-дәрмекті шығарады.
ерітеді. Операция жасайтын жерді және қолды спиртпен Скальпель - хирургиялық болат пышақ, ұшты, жүзі
сүртеді. жалпақ, ұшы түзу, имек түрі болады. Мұнымен тіледі,
Вазелин –ақ және сарғыш түсті қою май. Теріні жұмсарту, құрал теседі.
жабдықты майлау үшін және әр-түрлі жақпа майлар дайындауға Пинцеттер - жарадан бөгде заттарды суырып алады,
пайдаланады. тканьды ұстап тұрады, не алады, тампонды,
Ақ стрептоцид - ақ түсті ұнтақ. Көк макрофлорасының көбеюін салфетканы ұстайды.
тоқтады. Малдың аузына салады, таза күйінде және өзге Түтікті резеңкелі жгут - ірі қара –жуан, ұсақ малға –
ангисептикалық дәрілерге қосып жараның үстіне де себеді. металл ілмекті, ұшында шынжыры бар немесе кәдімгі
Пеницилин - ақ немесе сарғыш түсті ұнтақ. Новокаинның 25 резина түтік қолданылады.
пайыздық ерітіндісіне дайындап ет арасына,көк тамырға Сүт катетері –бірі ұшы домалақ, екінші ұшының басы
артерияға, табиғи және іріңді қуыстарға жібереді және ұнтағын бар жұқа металл түтік. Бұл арқылы желіннен сүтті
жараға себеді. ағызады да, желінге дәрі жібереді.
Синтомицин - ақ түсті ұнтақ, ампулада сақталады, пенцилин Шприц - сыйымдылығына қарай әр түрлі болады.
секілді қолданылады. Балық майын және басқа майларды Ұлпалар мен қуысқа сұйық дәрі жіберу үшін
қолданып 1-20 пайыздық эмульсия дайындайды, мұны көздің қолданылады.
және басқа органдардың ауруына пайдаланады.
Инвазиялық аурулармен күресу
мақсатында шаруашылық малдарына
жоспарлы мынандай алдын алу
шараларын жүргіздік:
Ауылдық округтегі қойларға ивермек
егілді.
Иттерді дегельминтизациялау.

Сурет 12. Ивермек препараты Сурет 13 . Ивервексан препараты
Мал акушерлік геникалогиясы және
көбею биотехнологиясы
• Ветеринариялық акушерство (франц. Ассоuсһег - туу, тууға көмектесу) - жыныстық
және эндокринді жүйелерімен байланысты және аналық организмде өтетін
жыныстық цикл, ұрықтандыру процесінде, буаздықта, тууда, туудан кейінгі
кезеңде, сонымен қатар сүт безіндегі физиологиялық және патологиялық
процестерді оқытатын ветеринарлық медицинаның клиникалық бөлімі.
• Гинекология (грек. Gyпе-әйел, ұрғашы және 1оgоs-ғылым) - буаз емес
ұрғашылардың жыныстық және эндокриндік жүйелерінің ауруларын
зерттейтін ветеринарлық медицинаның клиникалық бөлімі. Ветеринарлық
гинекология акушерствамен тығыз байланысты, себебі көптеген
гинекологиялық аурулар ұрғашы организмде ұрықтандыруға қажетті
жағдайларды, буаздықтың, туудың және туудан кейінгі кезеңінің қалыпты
өтуін бұзады. Сондай-ақ патологиялық процесстер буаздық, туу, туудан
кейінгі кезеңдерінде және сүт бізінің аурулары гинекологиялық ауруларды
тудырады және кейде малдардың қысыр қалуына себеп болады. Сондықтан
ветеринарлық акушерство мен гинекология саласындағы мамандардың басты
міндеті - репродуктивті мүшелердің аурулары кезіңде малдарды емдеудің,
қысырды алдын-алу және оны жою әдістерін жасау.
Қорытынды
• Мен осы өндірістік іс-тәжірибе барысында универиситет қабырғасынан оқыған
білімімді тәжірибе жүзінде іске асырып үйрендім. Мен ШҚО Жарма ауданы
«Шалабай» ЖШС шаруашылығында мал дәрігерлермен бірге әртүрлі малдарға
вакцина жасау, қан алу, дератизация, дезинфекция жасауды, құжаттарды толтыруды,
меңгердім. Іс-тәжірибеден өту кезеңінде ветеринариялық жұмысты
ұйымдастыру, инфекциялық аурулармен, инвазиялық аурулар, ішкі жұқпалы емес
аурулар негізі, алғашқы ветеринариялық көмек, ветеринариялық гигиена жағдайы,
ветеринариялық қадағалау объектілеріндегі ветеринария, ветеринариялық
куәліктер, сапалық куәліктер, хаттама, ветеринариялық анықтамалар,
ветеринариялық есептеулер т.б мамандық саласы бойынша құжаттар толтыруды
меңгеріп, арнайы заңдар мен құқықтық актілерді оқып, ветеринариялық іс-
шараларға қатысып, теориялық білімімді тәжірибе жүзінде атқардым.
• Қорытындалай келетін болсам менің «Шалабай» шаруа қожалығындағы өндірістік
іс-тәжірибе менің жұмысқа деген қабілеттілігімді біршама жоғарлатты. Болашақта
осы алған тәжірибемді іс-жүзінде пайдаланып, көптеген аурлардың алдын алып,
малдарды толықтай емдеп жазамын деген үміттемін. Бұл өндірістік тәжірибе менің
мамандыққа деген қызығушылығымды арттырды.
Ұсыныс
• «Шалабай» ЖШС шаруашылығында өндірістік тәжірибеден өту
барысында ветеринариялық қызмет көрсетудің кейбір жеткіліксіз
тұстарын байқадым.
• 1.Малдардың ауыруын анықтап толықтай емдесе.
• 2.Малдардың құлағының ұсіп қалу себепті қора жайларды қыстың
күні жылы ұстаса.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
• 1. Д.Н.Пудовкин, С.В.Щепоткина, Л.Ю.Карпенко, О.А.Ришко «Болезни молодняка крупного
роготого скота» // Ветеринария. Санкт-Петербург - 2016. С. 15-30
• 2. К.Н.Қожанов «Малдың ішкі жұқпалы емес аурулары» // Ветеринария. Семей -2005ж. С.40-
• 3. Б.К. Ілиясов « Алғашқы ветеринариялық жәрдем» // Ветеринария. Алматы - 2001ж. С.25-26
• 4. Ж.М.Есімбеков, М.М.Ысқақов, С.Т.Дүйсенбаев. «Жануарлардың инвазиялық ауруларын
анықтау практикумы// Ветеринария. Алматы. Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім
академиясының Республикалық баспа кабинеті. 2000ж. С.66-68
• 5. Ж.Б.Мырзабеков, П.Ш.Ибрагимов «Ветеринариялық гигиена» // Ветеринария. Алматы -
2011ж. С.70-72
• 6. Ж.Б.Ахметов. «Патологиялық анатомия» // Ветеринария. Алматы - 2012ж. С. 94-105
• 7. Т.Сайдулдин «Ветеринарлық індеттану» // Ветеринария. Алматы,1999. С.86-96
• 8. М.Аятқанұлы «Мал акушерлігі және көбею биотехнологиясы» //Ветеринария.
Павлодар,2006. С.- 45-52
• 9. М.Сабаншиев «Паразитология және жануарлардың инвазиялық аурулары» // Ветеринария.
Алматы, Агроуниверситет баспасы – 2003ж. С.56-58
• 10. В.Н.Жуленко, М.И.Рабинович, Г.А.Таланов «Ветеринарная токсикология»// Ветеринария.
Москва, Колос,2004. С.54-63
• 11. Б.А.Башкиров, А.Д.Белов, А.В.Есютин, И.А.Калашник и.т.д «Общая ветеринарная
хирургия» // Ветеринария. Москва, Агропромиздат, 1990. С.38
Қосымшалар

Сурет 1. Шалабай ауылының асыл Сурет 2. Шалабай асыл тұқымды мал
тұқымды сиырлары қоралары
Сурет 3. Қазақтың ақбас сиырлары
Сурет 4. Шаруашылықтағы демалыс күндер

Ұқсас жұмыстар

Қазақ тіл біліміндегі мәтінтанымдық көзқарастар

СӨЗ ТІРКЕСІ

Балқытып құю өндірісі. Бірінші ретті балшық құмды қалыпқа құю

Камышинское ЖШС

Әуежай қызметтері нарығы

Ескендіров Мұқаш Зұлқарнайұлы

Бұқтырылған жылқы еті

Дискурс Ғылыми дискурс

Астықты тазалау сапасын бақылау

ЖШС Нәтиже сүт фабрикасы

Пәндер