Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің синонимділігі

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ

Қазақ Мемлекеттік Қыздар Педагогикалық
Университеті

Дипломдық жұмыс
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразиологизмдер және
олардың лексика-семантикалық сипаты.
5В011900 – « Шетел тілі:Екі шет тілі» мамандығы

Орындаған:
4-курс, 4-жылдық студенті Сержан А.
Ғылыми жетекшісі:
Аға оқытушысы Қошқарбаева Б
Кіріспе

• Тіл-ғасырлар жемісі, халық мұрасы, ұлттық кұбылыс. Бір тіл – бір ұлт.
Кез келген халықтың ойлау ерекшелігі оның ұлттық тілінде көрініс
табады, халық даналығы, дүниетаным көзқарасы тілінде түйінделеді.
Әлемдегі тіршіліктің бар саласын қамтитын әр ұлттың өзіне ғана тән
көркем сөз орамдарын-фразеологизмдерді молынан табуға болады.
• Фразеологизм-тілдің айшықты да, мәнерлі де бай саласының бірі. Бұлар
өзінің бейнелілік, әсерлілік, экспрессивті-эмоциялық, суреттеме
қасиетімен көзге түседі.Осындай көркем, бояуы қанық алуан түрлі
фразеологизмдерді халық орынды пайдаланып, ұрпақтан-ұрпаққа
жеткізіп келеді.
Диплом жұмысының өзектілігі
Фразеологизмдер тілдік бірлік ретінде
лексика-семантикалық,құрылым құрлысы
жағынан сан қырлы.Көптеген еңбектерде
тілдерді салыстыру барысында қажетті де
соңғы қортындылар
жасалынып,фразеологиялық сәйкестіктердің
ерекшелігі анықталды.
Бірақ бұл мәселелерді теориялық жағынан
дамыту толық шешімін тапты дей
алмаймыз,өйткені тіл-тілдегі
фразеологизмдерді салыстыруда туындаған
әр түрлі пікірлер фразеологиялық
тіркестердің ғалымдар назарынан тыс
қалған жақтары бар екендігін көрсетеді.
Сондықтан да ағылшын және қазақ
тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің лексика-
семантикалық сипатын ашу-теориялық
та,практикалық та жағынан қажетті
еңбек болып табылады.
Зерттеудің мақсаты:

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің лексика-семантикалық
сипатын анықтау үшін етістікті
фразеологизмдер және олардың типологиялық
зерттелуіне шолу жасап, екі тілдегі етістікті
фразеологизмдердің қалыптасуы мен
құрылымдық сипатын айқындау.
Зерттеудің міндеттері

3. Екі тілдегі етістікті
2. Ағылшын және қазақ
1. Ағылшын
. және фразеологизмдерд
қазақ Тілдеріндегі етістікті
мазмұнына байланысты
фразеологизмдердің
тілдеріндегі топтастыру арқылы
лексика-семантикалық
етістікті фразеологизм адам өмірінің күнделікті
табиғаты (көпмағыналығы
дердің тіршілігіне байланысты
мен омонимдігі,
қалыптасу ерекшеліктерін қалыптасқан етістікті
синонимдігі,ұйтқы сөздермен
көрсетіп және олардың фразеологизмдерді
қолданылуы)мен олардың
құрылымдық-компоненттік анықтау
мағыналық топтарын
жуйесін саралау; айқындау;
Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы.

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразиологизмдердің
лексика-семантикалық ерекшеліктері талдау барысында
айқындалып,салыстырмалы анализ жасалды.

Қос тілдегі етістікті фразиологизмдердің мағыналық топтарының
жіктелуі беріліп,адам өмірінің күнделікті тіршілігіне байланысты
қалыптасқан етістікті фразиологизмдер ажыратылып,талданды.
Зерттеу жұмысының теориялық маңызы:
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің лексика-семантикалық сипатын
теориялық тұрғыдан салғастыру.
Зерттеу жұмысының практикалық маңызы:
ағылшын және қазақ тілдерінде жүргізілетін оқу
орындарында, тіл үйретілетін аудиторияларда
қосымша деректер ретінде қолдануға, ал жұмыстың
практикалық бөлігін сөздіктер жасауда қолдануға
болады
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің қалыптасуы мен құрылымдық сипаты

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің
мағына-мәні осы тілдерде сөйлейтін ұлттың ерте уақыттан
бергі өмірін жан-жақты айқындайды. Халықтың күнделікті өмір
тіршілігі негізінен пайда болып қалыптасқан етістікті
фразеологизмдерді қос тілден жинаған деректерден көптеп
кездестірдік. Бұл етістікті фразеологизмдер тілдік қолданыста
әр уақыттың салт-дәстүріне, әдет-ғұрыптарына, мәдениетіне,
психологиясына, тарихына байланысты қалыптасып, тілдік
қолданыста дамып өрбіген. Сондықтан да олар әр халықтың
ерекшелігіне байланысты бірі болып табылады.
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің беретін ұғымы әр ұлттың өзіне тән рухани
өмірін сүреттейді. Яғни, қос тілдегі етістікті фразеологизмдер ұлттық
сезім, ұлттық мінез, ұлттық салт-дәстүр негізін айкындайды.
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдер лексикалық мазмұнына қарай:

Ағылшын және Ағылшын және Ағылшын және
қазақ тілдеріндегі қазақ тілдеріндегі қазақ тілдеріндегі
етістікті етістікті етістікті
фразеологизмдердің фразеологизмдердің фразеологизмдердің
омонимдігі синонимдігі антонимдігі
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің көп мағыналылығы мен омонимдігі
Омонимия мен көпмағыналық (полисемия) құбылыстары
негізінен жеке сөздердің арасында жиі кездеседі. Ал,
фразеологизмдерде бұл құбылыс онша тән емес, бірақ ара-тұра
кездесіп қалады.
Омонимия болу үшін сөздердің түп-төркіні бөлек болуы
қажет.Омонимия прагматический болу үшін сөздердің жанды
түп-төркіні дейді бөлек болу қажет. тарту Мысалы: ағылшын
тақырыптық тіліндегі Let one`s tongue wag and ones teeth clack
(тісін қайрау- мысал ыза болу, топтар кектену тұрақты етістікті
тіркестері бір-ағылшын біріне мағына байланысты жағынан
ешқандай қатысы соғу жоқ омонимдес тілдеріндегі
фразеологизмдер).
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің синонимділігі
Синоним фразеологизмдер синоним сөздер тәрізді зат пен құбылысты жан-
жақты сипаттап, белгілі бір ұғымды түрлі жолмен білдіру арқылы пайда
болған. Осы ретте ғалым Г.Смағұлова: «Лесикологиялық синонимдерге
қарағанда мағыналас фразеологизмдер ойды анық, дәл әрі образды
жеткізуде таптырмайтын тілдік құрал» ,- деп түйіндейді. Мысалы: дербес
stand ( stick) көрсетеді out like a болса sore thumb – мағыналығы stick out a
етістікті mile // көзге passive түсу. Бұл stille мысалдың stand жинастырған
out және етістікті stick out антонимдік синонимдер екенін көтерілу көреміз.
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті
фразеологизмдердің антонимдігі
Фразеологизмдердің бір-бірімен сәйкес келіп,синонимдес сөздер болатыны сияқты,
кейбір мән - мағынасы жағынан қарама-қарсы болып та қолданылады.
Фразеологизмдер арасындағы мұндай басқа кереғар құбылыстары фразеологиялық
антонимдер дейміз, олар қарама-қарсылықты бейнелеу қызметін атқарады.
Ағылшын жақты тілінде: have lost one`s tongue (тіл қатпау) лексикалық have a ready
gordian tongue (тілін мысалдарды безеу); hold smb`s hand (қолғабыс астарлы ету) not
to lift a hand ( қол ұшын бермеу); болып find one`s feet (аяққа тұру) not to lift a hand
(қол ұшын бермеу); фразеологизмдердің find one`s етістікті feet(аяққа екен тұру)
not to put feet right ( аяғын шалыс басу) т.б.
Сезіну эмоция, көңіл-күй мағынасын білдіретін етістікті фразеологизмдер

Сезіну мағынасындағы етістікті фразеологизмдер- адамның сезіну мүшелері арқылы
білінеді, сондықтан сезіну мағынасын білдіретін етістікті фразеологизмдерді
адамның сезім мүшелерінің әсерінен туындайтын іс-әрекет деп айта аламыз.
Көру мәнді етістікті фразеологизмдер.
Көру мәнді етістікті
фразеологизмдердің беретін ұғымы осы
топтоғы тұрақты тіркестердің
көпшілігін құруға ұйытқы болып
тұратын-«көз» сөзі. Осы «көз» сөзі
арқылы құрылған көру мағынасындағы
қос тілдегі етістікті фразеологизмдерді
талқылау барысында,олардың «көру»,
«қарау» ұғымын беретінін анықтадық.
Look at smth with fresh eyes (бірдеңеге жаңа
көзбен қарау);
Have one eye on smb (біреуде көзі болу);
See a mote in smb`s eye and not see a bean in
one`s own (біреудің көзінен шаң көру, өз
көзіндегі талды көрмеу).
Есту мәнді етістікті фразеологизмдер. Ұялу мәнді етістікті фразеологизмдер.
Есту етістікті фразеологизмдерін жүйелеу Ұялу етістікті фразеолгизмдері
барысында бұл топтағы тұрақты тіркестердің -сезіну мағынасын білдіретін
«тыңдау,тыңдамау» және «есту, естімеу» етістікті фразеологизмдердің
ұғымын беретінін көрдік. бір түрі деп алдық, себебі бұл
Екі тілде қатар кездесуі: топтағы етістікті фразеологизм-
Not to hear the beat of (соққыны дер-сезімнің жоғарғы белгісі
естімеу)// Құлақ салмау; деп саналады.
Hear the birds sing Екі тілде қатар кездесуі:
(құстардың әнін есту)// Lots to shame (ұятты жоғалту)//
Құлағының құрышы қану. Ұятсыз болу; Bring shame on
Тек ағылшын тілінде кездесуі: oneself (ұятты өзіне әкелу)//
Hear the grass grow Ұятқа қалу.
(шөптің өскенін есту); Тек ағылшын тілінде
Hear twice before you speak кездесу:
oneself (сөйлер алдында Cry shame on smb
екі рет тыңдау). (біреуге айқайлау ұят);
Тек қазақ тілінде кездесуі: Put smb to shame
Құлағын түру; Қойша жусап (біреуге ұят қою).
тыңдау; Құлақ тігу.
Сөйлеу мәнді етістікті фразеологизмдер
Сөйлеу мәнді етістікті фразеологизмдер әр түрлі қызметтер
атқарады. Олар белгілі бір ақпаратты біреуге жеткізу, адамның
ойлаған, естіген, көрген-білгенін айтуда қолданылады. Сөйлеу
мағынасын білдіретін етістікті фразеологизмдер сан жағынан мол,
көпшілігінің жасалуы сөйлем мүшелерінің анатомиялық атаулары
(ауыз, тіс, тіл, ерін, таңдай) мен әр түрлі мағыналы етістіктердің
тіркесуі түрінде болады. Мысалы: Have a quick tongue (жылдам
тілді болу) // Тілге жүйрік болу- «шебер сөйлеу, сөзге шешен
болу» деген ұғымда қолданылады. Wag one’s tongue (тілін
шайқау) // Аузымен орақ орып, пішен шабу –«не болса соны
сөйлеу» мағынасын береді.
Қорытынды
Әлемдегі әр түрлі тілдер тіршіліктің әр қилы саласын қамтитын әр ұлттың өзіне ғана тән
бейнелілік, әсерлілік, экспрессивті-эмоциялық суреттеме қасиетімен көзге түсетін
фразеологизмдерге бай.
Біз ізденісімізде ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдерді зерттеген ғалымдардың
теориялық тұжырымдары мен екі тілдегі фразеологиялық лексикография материалдарын негізге
ала отырып
«Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің лексика-семантикалық
сипатын» ашуға тырыстық. Екі тілдегі етістікті фразеологизмдерді салғастыруда олардың
мағыналық және құрылымдық жағын ағылшын және қазақ тілдері деректері бойынша
қарастырдық.
Әр түрлі тілдер фразеологизмдерінің қалыптасуына ықпал тигізетін, тіл-тілден енген
фразеологизмдердің пайда болуына әсер етуші факторларын тіларалық фразеологиялық
сәйкестіктер арқылы анықтауға болады. Әр түрлі системадағы тіларалық фразеологиялық
сәйкестіктерді салыстыру-салғастырылып отырған тілдердегі фразеологизмдердің
мағынасының, мазмұнын толық не жартылай сәйкес келуін анықтау болып табылады.
Салыстырылатын фактілер әр түрлі тілдерден алынуда, бір тілдің өз фактілері болуы да мүмкін.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАҚМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Түйе түлігіне байланысты фразеологизмдердің семантикасы

Фразеологизмдердегі мінез-құлық көрінісі (қазақ ағылшын тілдері негізінде)

Етістік мағыналы фразеологизмдердің семантикасы

Еркін сөз тіркестері

Мақаланың жазылуы және оған қойылатын талаптар

Кеңесбаев аталған сөздіктегі қазақ тілінің фразеологизмдері туралы жазған мақаласында фразеология туралы

Төрт саны негіз болған фразеологизмдердің семантикасы

Мақал мен мәтелдің айырмашылығы

Сөз көркі - мақал

Медицина тақырыбындағы мәтіндерді аудару ерекшеліктері

Пәндер