Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің синонимділігі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Қазақ Мемлекеттік Қыздар Педагогикалық Университеті

Дипломдық жұмыс

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразиологизмдер және олардың лексика-семантикалық сипаты.

5В011900 - « Шетел тілі:Екі шет тілі» мамандығы

Орындаған:

4-курс, 4-жылдық студенті Сержан А.

Ғылыми жетекшісі:

Аға оқытушысы Қошқарбаева Б

Кіріспе

Тіл-ғасырлар жемісі, халық мұрасы, ұлттық кұбылыс. Бір тіл - бір ұлт. Кез келген халықтың ойлау ерекшелігі оның ұлттық тілінде көрініс табады, халық даналығы, дүниетаным көзқарасы тілінде түйінделеді. Әлемдегі тіршіліктің бар саласын қамтитын әр ұлттың өзіне ғана тән көркем сөз орамдарын-фразеологизмдерді молынан табуға болады.

Фразеологизм-тілдің айшықты да, мәнерлі де бай саласының бірі. Бұлар өзінің бейнелілік, әсерлілік, экспрессивті-эмоциялық, суреттеме қасиетімен көзге түседі. Осындай көркем, бояуы қанық алуан түрлі фразеологизмдерді халық орынды пайдаланып, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп келеді.

Диплом жұмысының өзектілігі

Бірақ бұл мәселелерді теориялық жағынан дамыту толық шешімін тапты дей алмаймыз, өйткені тіл-тілдегі фразеологизмдерді салыстыруда туындаған әр түрлі пікірлер фразеологиялық тіркестердің ғалымдар назарынан тыс қалған жақтары бар екендігін көрсетеді.

Сондықтан да ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің лексика-семантикалық сипатын ашу-теориялық та, практикалық та жағынан қажетті еңбек болып табылады.

Зерттеудің мақсаты:

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің лексика-семантикалық сипатын анықтау үшін етістікті фразеологизмдер және олардың типологиялық зерттелуіне шолу жасап, екі тілдегі етістікті фразеологизмдердің қалыптасуы мен құрылымдық сипатын айқындау.

Ағылшын және

қазақ

тілдеріндегі

етістікті фразеологизм

дердің

қалыптасу ерекшеліктерін

көрсетіп және олардың

құрылымдық-компоненттік

жуйесін саралау;

3. Екі тілдегі етістікті

фразеологизмдерд

мазмұнына байланысты

топтастыру арқылы

адам өмірінің күнделікті

тіршілігіне байланысты

қалыптасқан етістікті

фразеологизмдерді

анықтау

2. Ағылшын және қазақ

Тілдеріндегі етістікті

фразеологизмдердің

лексика-семантикалық

табиғаты (көпмағыналығы

мен омонимдігі,

синонимдігі, ұйтқы сөздермен

қолданылуы) мен олардың

мағыналық топтарын

айқындау;

Зерттеудің міндеттері

Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы.

Зерттеу жұмысының теориялық маңызы: Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің лексика-семантикалық сипатын теориялық тұрғыдан салғастыру.

Зерттеу жұмысының практикалық маңызы: ағылшын және қазақ тілдерінде жүргізілетін оқу орындарында, тіл үйретілетін аудиторияларда қосымша деректер ретінде қолдануға, ал жұмыстың практикалық бөлігін сөздіктер жасауда қолдануға болады

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің

мағына-мәні осы тілдерде сөйлейтін ұлттың ерте уақыттан

бергі өмірін жан-жақты айқындайды. Халықтың күнделікті өмір

тіршілігі негізінен пайда болып қалыптасқан етістікті

фразеологизмдерді қос тілден жинаған деректерден көптеп

кездестірдік. Бұл етістікті фразеологизмдер тілдік қолданыста

әр уақыттың салт-дәстүріне, әдет-ғұрыптарына, мәдениетіне,

психологиясына, тарихына байланысты қалыптасып, тілдік

қолданыста дамып өрбіген. Сондықтан да олар әр халықтың

ерекшелігіне байланысты бірі болып табылады.

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті

фразеологизмдердің беретін ұғымы әр ұлттың өзіне тән рухани

өмірін сүреттейді. Яғни, қос тілдегі етістікті фразеологизмдер ұлттық

сезім, ұлттық мінез, ұлттық салт-дәстүр негізін айкындайды.

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің қалыптасуы мен құрылымдық сипаты

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдер лексикалық мазмұнына қарай:

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің синонимділігі

Синоним фразеологизмдер синоним сөздер тәрізді зат пен құбылысты жан-жақты сипаттап, белгілі бір ұғымды түрлі жолмен білдіру арқылы пайда болған. Осы ретте ғалым Г. Смағұлова: «Лесикологиялық синонимдерге қарағанда мағыналас фразеологизмдер ойды анық, дәл әрі образды жеткізуде таптырмайтын тілдік құрал», - деп түйіндейді. Мысалы: дербес stand ( stick) көрсетеді out like a болса sore thumb - мағыналығы stick out a етістікті mile // көзге passive түсу. Бұл stille мысалдың stand жинастырған out және етістікті stick out антонимдік синонимдер екенін көтерілу көреміз.

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің антонимдігі

Фразеологизмдердің бір-бірімен сәйкес келіп, синонимдес сөздер болатыны сияқты, кейбір мән - мағынасы жағынан қарама-қарсы болып та қолданылады.

Фразеологизмдер арасындағы мұндай басқа кереғар құбылыстары фразеологиялық антонимдер дейміз, олар қарама-қарсылықты бейнелеу қызметін атқарады.

Ағылшын жақты тілінде: have lost one`s tongue (тіл қатпау) лексикалық have a ready gordian tongue (тілін мысалдарды безеу) ; hold smb`s hand (қолғабыс астарлы ету) not to lift a hand ( қол ұшын бермеу) ; болып find one`s feet (аяққа тұру) not to lift a hand (қол ұшын бермеу) ; фразеологизмдердің find one`s етістікті feet(аяққа екен тұру) not to put feet right ( аяғын шалыс басу) т. б.

Сезіну мағынасындағы етістікті фразеологизмдер- адамның сезіну мүшелері арқылы білінеді, сондықтан сезіну мағынасын білдіретін етістікті фразеологизмдерді адамның сезім мүшелерінің әсерінен туындайтын іс-әрекет деп айта аламыз.

Сезіну эмоция, көңіл-күй мағынасын білдіретін етістікті фразеологизмдер

Көру мәнді етістікті фразеологизмдер.

Көру мәнді етістікті фразеологизмдердің беретін ұғымы осы топтоғы тұрақты тіркестердің көпшілігін құруға ұйытқы болып тұратын-«көз» сөзі. Осы «көз» сөзі арқылы құрылған көру мағынасындағы қос тілдегі етістікті фразеологизмдерді талқылау барысында, олардың «көру», «қарау» ұғымын беретінін анықтадық.

Look at smth with fresh eyes (бірдеңеге жаңа көзбен қарау) ;

Have one eye on smb (біреуде көзі болу) ;

See a mote in smb`s eye and not see a bean in one`s own (біреудің көзінен шаң көру, өз көзіндегі талды көрмеу) .