Металды қалыпқа құю

Презентация қосу

Құю өндірісі
Жоспары:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
Үлгі, өзекше жəне опока жасау
Өзекше жасауға арналған қоспалар
Қалып жасау
Құйманың кемшіліктері жəне оларды жою жолдары
Құюдың ерекше түрлері
Қабықты қалыптарға құю
ІІІ.Қорытынды
IV.Пайдаланылған əдебиеттер
Құю өндірісі
Құю өндірсінде қара жəне түсті
металдар мен олардың қорытпаларын
арнаулы қалыптарда құю арқылы
құймалар алынады.
Құйма жасау үшін балқытылған
металл ішкі кеңістігінің түрі
жасалынатын бұйымның сыртқы
түріне сəйкес етіп жасалған қалыпқа
құйылады. Металл қалыпта тұрып
салқындағаннан кейін түрі қалыптың
ішкі кеңістігіне ұксас құймаға
айналады.
Құю өндірісінің негізгі технологиялық операциялары
үлгі жабдықтары мен құю
металл балқыту
қалыптарын жасау

қалыпқа балқытылған металды
құйманы қалыптан ажырату
құю

тазарту кесу
Үлгі жасау
Белгілі формалы деталь құю үшін сол
детальдың алдымен үлгілері
жасалады. Үлгі жасау үшін: үлгі
плитасы, өзекше, жəшіктері, опока,
үлгінің өзі жабдықтар пайдаланылады.
Үлгінің сыртқы көрінісі құйманың
формасына ұқсас, өлшемдері құйма
өлшемдерінен артық болады. Үлгінің
өлшемдері металдың отыру
коэффициенті мен құйылған құйманы
механикалық өңдеуден өткізуге арнап
қалдыратын сапасының шамасына
байланысты есептелінеді.
Төменде құйма құюдың технологиялық сызбасы көрсетілген:
Үлгі, өзекше жəшіктерін дайындау

Қалып жасайтын қоспа Өзекше қоспасын дайындау
дайындау

Қалып жасау Өзекше жасау

Металды Өзекшені
Қалыпты кептіру кептіру
балқыту

Қалыпты құрастыру, құю

Қалыптан құйманы бөлу

Өзекшені құймадан бөлу

Құйманы тазарту, кесу

Құйманы тексеру
Үлгі, өзекше жəне опока жасау

Опока дегеніміз – қоспаны салып,
қалып жасауға арналған рамка. Құю
қалыптары бір немесе екі опокалы
етіп жасалуы мүмкін, көбінесе, екі
опокалы етіп жасалады. Опока ағаш,
шойын, болат жəне түсті металдар
қорытпаларынан жасалады. Ағаштан
жасалған опокалар аз сериялы құю
өнімдерін алу үшін, ал металдан
1 – сурет. Деталь сызбасы (а), ажырайтын үлгі (б), жасалған опокалар көп сериялы құю
өзекше жәшігі (в) және құю жүйесінің үлгілері (г):
1,2 – жоғарғы жне төменгі жарты үлгілері; 3 - өзекше өнімдерін алу үшін пайдаланылады.
жәшігі;
4 - өзекше; 5 – төлкелер; 6 – тиектер; 7 – арнаның
үлгісі; 8 – шлакұстағыштың үлгісі; 9 – қоректендіргіштің
үлгілері; 10 – выпордың үлгісі
Өзекше жасауға арналған қоспалар
Қалып, өзекше қоспаларын дайындау.
Кұйылатын құйманың түріне байланысты
құю өндірісінде бір тонна құймаға 2,5-6м3
қайталама қалып, өзекше қоспалары мен
600-2000 кг таза қалып қоспасы
жұмсалады. Сондықтан қалып өзекше
қоспаларын дайындау құю өндірісінің
жауапты кезеңдерінің біріне жатады. Қалып
қоспасын дайындау үдерісі үш кезеңнен
тұрады.
1. Ескі қайталама қалып қоспасын өңдеу.
Қоспа дайындайтын магнитті 2. Жаңа қалып қоспасын өндеу.
сеператор 3. Дайындалған ескі (қайталама) жəне жаңа
қоспалардан қалып қоспасын жасау.
Конус тəрізді барабанды елек Кептіргіш көлбеу машина
1-лоток, 2-бункер, 3-ірі түйіршіктер

Ескі қалып қоспасын өңдеу операциясында дайындалған ескі қалып қоспасын
уатқыш тегершіктердің жəрдемімен ұсақтап, оны магнитті сеператорда металл
түйіршіктерінен тазартып, қалбырдан өткізгеннен кейін, оның құрамындағы
майда түйіршіктер мен шаңтозаңнан тазартады. Жаңа қалып құмы мен қалып
балшығын 523°К (250° С) температурада ауа ағынында ұстап немесе «қайнау
қабаты» пештерінде кептіреді де, содан кейін қалбырдан өткізеді. Құм, балшық,
көмірдің ірі кесектері майдаланады.
Қалып жасау
Құю өндірісінің еңбек пен уақытты
көп керек ететін операцияларының
бірі – қалып жасау. Қалып жасауға
құйма құюға кететін жұмыстың 40-
60%-ы жұмсалады. Көптеген құю
цехтарында осы күнге дейін қалып
қолмен, жасалады, ал ірі сериялы өнім
шығаруда қалып машинамен
жасалады. Қалып жасау үшін: қол
жəне пневматикалық таптағыш;
жалпақ, фасонды тегістегіштер, күрек,
қалыптан үлгіні ажыратып алуға
Қалыпты нығыздау үшін керекті жабдықтар: арналған ілгек, ланцет, қасық, елек,
a-қалып, ə-керекті жабдықтар; 1-қолмен нығыздаушы
тоқпақ, 2-карасык, 3-көтергіш, 4-ілгек, 5-тегістегіш, 6-
сызғыш, т. б. құрал-саймандар (7-
желдеткіш (душник), 7-күрек. сурет) қолданылады
Шаблон бойынша қалып жасау.
Қалып жасаудың бұл
əдісі,жұмысшының жоғары
мамандығын талап етеді, бірақ бұл
əдіспен жасалған қалыптың өзіндік
құны арзан болады. Шаблон бойынша
бүйір беті айналу денелерінің бүйір
бетіне сəйкес келетін құймалардың
қалыбы жасалады. 7-суретте шаблон
бойынша поршеньнің қақпағын құюға
арналған қалыпты жасаудың кезеңдері
көрсетілген. Жерден қазылған
шұңқырдың ішіне тіреуіш тасталып,
оның арнаулы тесігіне шпиндель
орнатылады. Шпиндельдің төңірегіне
Шаблон бойынша қалып жасау: кокс, кесектерін төгіп, кокс қабатын
1-тіреуіш, 2-шпиндель, 3-желдеткіш түтік
желдеткіш түтік арқылы атмосферамен
қосады.
Машинаның үстеліне үлгі бекітілген
плитаны қойып оны опокамен жабады.
Опоканың үстіне толықтыру рамасы
қойылып, опока, рама қалып қоспасымен
толтырылады. Машинаның үстелі жоғары
көтерілген кезде маңдайша опокадағы қалып
қоспасын қысады. Маңдайшаның опока
ішіне енуінен қалып қоспасы тапталып,
нығыздалады. Үстел төмен түскенде
опокадағы қалып, қалып қоспасынан
суырылып алынып, жасалған қалып
кронштейн арқылы опокасымен қоса
Жоғарыдан престеу көтеріледі де, оның орнына басқа опока
қойылады.
1-үлгі, 2-плита, .3-опока, 4-рама, 5-маңдайша
Құйманы өңдеу
9-суретте құйманы қалыптан
ажырататын вибрациялық машинаның
нобайы көрсетілген. Көлденең қойылған
балкаға опоканы ілуге арналған ілгегі бар
екі вибратор бекітілген. Сығылған ауа
вибратордың плунтеріне барып, оны жəне
онымен жалғастырылған опоканы сілкиді.
Осы кезде опокадағы қалып бұзылып,
құйма қалыптан бөлінеді. Бөлінген шаң,
газ, жылу ауа сорғыш машиналар арқылы
цехтан сорылып алынады. Құйманың
Вибрациялық машинаның нобайы: бөлінбей қалған өзекшелері машина
1-рама, 2-теңестірілмеген салмақ, 3-пружина, немесе жоғары қысымдағы су арқылы
4-қалып
бөлінеді.
Құйманың кемшіліктері жəне оларды жою жолдары

Құйманың кемшілігін:
1) Отыру, шлак, газ қуыстарының пайда болуы;
2) Температураның өзгеруінен сызаттардың пайда болуы;
3) Құйманың бетінде кемшіліктердің (тотығу, қалып қоспасының
күйіп, құйманың бетіне жабысуы т. с. с.) болуы;
4) Құйма өлшемдерінің сызбада көрсетілген өлшемдерге сəйкес
келмеуі (құйманың қалыпты толық толтырмауы, қисайып, бүлінуі
т. б.);
5) Құйманың химиялық құрамы, макро-, микроструктурасымен
механикалық қасиеттерінің Мемлекеттік стандартқа немесе
техникалық талаптарға сəйкес келмеуі деп бес топқа бөлуге
болады.
Құюдың ерекше түрлері

Кокильді құю əдісінің:
еңбек өнімділігінің жоғары болуы;
құйма өлшемдерінің дəлдігі жоғары болғандықтан,
механикалық өңдеуге қалдырылатын запасы мөлшерінің
аз болуы;
құйманың суыну жылдамдығы жоғары болғандықтан,
оның сапасының артық болуы;
құю жүйесіне жұмсалатын металл шығынының аз болуы;
қалып, өзекше қоспалары мен оларды дайындайтын
машиналарды керек етпейтіндігі;
қалыптың құйманың бетіне күйіп жабысуы, құйманың
металл емес заттармен былғануы азаятындығы;
Металды қалыпқа құю. құйылған құйманың өзіндік құнының арзан болуы; құю
1-орталық өзек, 2-итергіш. өндірісі-нің тазалығын арттыруға мүмкіндік беретіндігі
сияқты артықшылықтары бар.
Қысыммен құю
Қысым арқылы құю машиналары
металға қысым түсіру əдісіне
байланысты поршеньді жəне
компрессорлы машиналар болып екіге
бөлінеді.
Түсті металдан майда құймалар
құюда қолмен жұмыс істейтін ыстық
камералы поршеньді машиналар
Қысым аркылы құятын камералы қолданылады. 11-суретте балқу
поршеньді машинаның нобайы: температурасы 450° С-қа дейін
1— балқығаи металл. 2— поршень,
баратын металдарды құятын ыстық
3— қалып, 4 — қалып толтырушы металл
камералы поршеньді машинаның
нобайы көрсетілген.
12-суретте қозғалмайтын қысу камерасы бар
компрессорлы құю машинасының нобайы
көрсетілген. Мундштук арқылы қысу камерасына
металл шойын қазаннан өздігінен түседі.
Сонан кейін шарнирлі жетектің көмегімен қысу
камерасы (5) көтеріліп, мундштук қалыптың тесігіне
дəл келтіріледі. Ал қысу камерасының екінші аузы
(сопло) ауа клапанымен беттеседі. Клапан арқылы
қысылған (35-50 атм қысымда) ауа берілгенде,
металл қысу камерасынан қалыпқа ұмтылады да,
оны толтырады. Ауа беру тоқталған кезде, қысу
камерасы төмен түседі де, металмен қайта толады;
Компрессорлық құю машинасының бұдан соң форма ашылады да, құйылған бұйым
нобайы: итеріліп шығарылады. Осыдан кейін операция қайта
1-қалып, 2-мундштук, 3-сопло, 4-ауа басталады. Машинаның күндік өнімділігі – 60-500
клапаны, 5-қысу камерасы, 6-шойын қазан құйма.
Қабықты қалыптарға құю

Бұл əдіс бойынша үлгі 150-180 С температураға
дейін қыздырылып, құю жүйесі бекітілген үлгі
плитасы (13а-сурет) жəне қалып қоспасы айналмалы
шанаққа (13ə-сурет) бекітіледі. Қалып қоспасының
құрамы 6-8 термореактивті шайырдан (смоладан),
қалғаны кварц құмынан тұрады. Шанақ 180°-қа
бұрылған кезде қалып плитасының жəне үлгінің
жылуымен қоспасы үлгінің үстіне төгіледі (13б-
сурет). Үлгі қалып коспасының құрамындағы
а) ə) б) термореактивті шайыр еріп, құмның қиыршықтарын
біріктіреді. Біріктірілген құм қиыршықтары үлгі мен
Қабықша қалыптарды жасау үлгі плитасына жабысып, қабат пайда болады. Пайда
болған қабаттың қалыңдығы үлгі мен плитаның
температурасына жəне суретте көрсетілген күйде
ұстау уақытына байланысты. Ұстау уақыты 15-30
секунд болса, пайда болған қабаттың қалыңдығы 50-
100 мм-ге дейін жетеді.
Қорытынды
Қазіргі кезде құю өндірісінің өнімдері еліміздің
шаруашылық нысандарында барлық тарауларында
қолданылады. Өйткені құю арқылы бөлшектер жасау
арзан, кейде бөлшек жасаудың бірден-бір жолы болып
табылады. Машина бөлшектерінің 40%-ы құю əдісімен
жасалады, ал кейбір машиналар үшін бұл көрсеткіш
артады, яғни 80-90%-ға дейін барады. Мысалы, су
турбинасы бөлшектерінің 75%-ы, қапсыру балғалары
бөлшектерінің 95%-ы универсал фрезер станоктары
бөлшектерінің 80%-ы құю əдісімен жасалады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ƏДЕБИЕТТЕР:
1. Материалдар мен конструкциялық материалдар
технологиясы. М. Немеребаев. 2011. -111 с.
2. Курносов А.И. Материалы для полупроводниковых
приборов и интегральных схем. – М.: «Высшая школа»,
1975. – 342 с.
3. Технология металлов и сварки. Под ред. П.И. Полухина.
– М: «Высшая школа», 1977. – 464 с.
4. Л.И.Леви Л.М.,Мариенбах. Основы теорий
металлургических «Машиностроение», 1970. – 496 с.
Глоссарий
Қалыптау – металды құю үшін қалып жасау процесі, ал қалыптаушы массалар
құю қалыптарына арналған.
Үлгі - оның көмегімен құйма қалыбында болашақ құйманың сыртқы нобайы,
құю жүйесі элементтері-нің арналары мен өзекшені бекіту үшін белгінің
көшірмесін салатын тетік.
Өзекше жəшігі - өзекшелер жасау үшін жұмсалады. Өзекшелер қалыпқа
құйманың сыртқы күрделі беттерінің де, ішкі беттерінің де пайда болуы үшін
қойылады.
Құю жүйесінің элементтері - үлгілері сұйық металды қалып қуысына жеткізу
жəне құйманы оның кристалдану процесінде қоректендіру үшін қажет қалыптағы
арналардың пайда болуын қамтамасыз етеді.
Опока-деп, қалыптық қоспаны ұстап тұруға, құйма қалыбын құруға,
оны жасағанда жəне тасымалдағанда, сол сияқты кейіннен құйғанда,құйманы суытқ
анда қолданатын металл раманы айтамыз. Әдетте опокалар болаттан, шойыннан жə
не алюминий қорытпа-ларынан құйылады.
Қорытынды сұрақтар:

Қалыптау деген не?

Үлгі не үшін қолданылады?

Опока деген не жəне ол қандай материалдардан жасалады?

Құйма жасау технологиялық үрдісі қандай амалдардан құралады?

Өзекше жəшіктерінің қандай түрлері бар?

Ұқсас жұмыстар

Болат, шойын, түсті металл қортпасынан құйма жасау

ЭЛЕКТРЛІ ҚОЖ АРҚЫЛЫ ҚҰЮ

Кокильге құю

ҚҰМ БАЛШЫҚ ҚАЛЫПҚА ҚҰЮ

Көпірлі тіс протездерінің түрлері

Құю технологиясы

Тромбоциттерді құю

ӨНДІРІСТІК ШАҢ

Дәрілік заттарды және негізді дайындау

ҚҰЙМА ҮЛГІСІН ЖАСАУ

Пәндер