Қанның өкпе альвеолаларында

Презентация қосу

Тыныс алу жүйесі
Организм мен сыртқы орта арасындағы оттек түсіп,
көмірқышқыл газының шығарылуымен байланысты
жүретін газ алмасу процесі тыныс алу деп аталады.
Тыныс алу 5 негізгі кезеңнен тұрады:

1. Сыртқы тыныс алу - өкпе көпіршіктері мен атмосфералық ауа
арасындағы газ алмасуы немесе өкпенің желдетілуі.
2. Кіші қан айналым шеңбері капиллярларындағы газ алмасуы.
3. Үлкен қан айналым шеңбері капиллярларының қан мен ұлпа арасындағы
газ алмасуы.
4. Газдардың қан арқылы тасымалдануы – оттегінің өкпеден ұлпаларға
және көмірқышқыл газының ұлпадан өкпеге тасымалдануы.
5. Ішкі тыныс алу – жасуша митохондриясындағы заттардың биологиялық
тотығуы немесе ұлпалық тыныс алу.
Тыныс алу жүйесі мүшелерінің
құрылысы мен қызметі
Мұрын қуысы қызметі
Ауа мұрын арқылы екі бөлікті-қалқалы мұрын қуысына түседі. Әрбір бөлікті-
қалқада мұрын қуысының ішкі бетін ұлғайтатын үш мұрын қалқаны
орналасқан. Ол эпителийлі қабықпен және көп қан тамырларымен жабылған.
Тамырлармен аққан қан түскен ауаны дене температурасына дейін жылытады,
ал сілемейлі қабық ауаны ылғалдайды және шаң-тозаңдар мен
микроорганизмдерді тұтып қалады. Тұтылған микроорганизмдерді лейкоциттер
қорытады (фагоцитоз), қорытудан артылған шаң-тозаңдар эпителий түктері
(кірпікшелер) арқылы сыртқа шығарылады. Мұрын қуысында жылытылған,
ылғалданған және тазартылған ауа жұтқыншақ арқылы көмейге түседі.
Көмей қызметі
Көмей - іші қуыс түтік, қабырғалары сіңір, буын және
бұлшық еттермен қосылған бірнеше шеміршек тұрады.
Көмейге ас бөлшектері немесе басқа заттар түскенде, сондай-
ақ қабыну процестерінде адам қатты жөтелгенде дем
шығарылады. Бұл көмейдің тазартылуына әсер етіп,
тыныстың төменгі бөлімдеріне зиянды заттардың енуіне
кедергі келтіреді. Көмей ауаны жұтқыншақ арқылы
кеңірдекке өткізеді.
Кеңірдек - өңештің алдында орналасқан ұзындығы 9-13 см,
диаметрі 15 мм. түтік. Ол кеңірдек қабырғасының қабысып
қалуына кедергі келтіретін шеміршекті жартылай сақиналардан
тұрады. Сақиналар мойынның қандай қозғалысы болмасын ауаны
ұстап қалмайды. Өңешке кеңірдектің артқы жұмсақ қабырғасы
жанасып, астың өңешпен еркін жылжуына мүмкіндік береді. V
кеуде омыртқасы түсында кеңірдек екі бронхыға бөлінеді.
Бронхылар өкпенің оң жақ және сол жақ бөліктеріне кіріп,
тармақталып, бронхы ағашын түзеді. Ұштарындағы жіңішке
тармақтары – бронхиолалар, өкпе көпіршіктері - альвеолалармен
аяқталады.
Бронхиола мен альвеола Кеңірдек және бронхы ағашы
Өкпенің қызметі

Кіші қан айналымы арқылы өкпеге веналық (көк) қан түседі,
бұл жерде оттегімен қанығып, көмір қышқыл газынан
ажыратылып, алқызыл түсті артериялық қанға айналады.
Көмір қышқыл газы өкпе көпіршіктеріне (альвеолаға) өтіп,
дем шығару кезінде ағзадан шығады. Артериялық қан ары қарай
үлкен қан айналымы арқылы дене мүшелеріне өтіп, олардың
жасушаларын ауамен қамтиды, оны тұтыну барысында
жасушалардан көмір қышқыл газы бөлініп шығып, қан қайтадан
веналық (көк) болады.
Қанның өкпе альвеолаларында
Альвеолалардағы газ алмасу ауамен қанығу процессі
Сыртқы тыныс алу жүйесінің патофизиологиясы

Сыртқы тыныс алу жетіспеушілігінің
белгілері:

алқыну,
патологиялық тыныс
асфиксия.
Алқыну - адамда ауа жетпеу сезімімен қабаттасатын, тыныс
алу қозғалыстарының тереңдігі мен жиілігінің, дем алу мен
дем шығару уақытының, тыныс алу ырғағының өзгеруімен
сипатталады. Алқыну түрлеріне терең және жиі тыныс
(гипрепноз), терең және сирек тыныс (брадипноз), үстіртін
жиі тыныс (полипноз немес тахипноз), инспирациялық және
экспирациялық алқынулар жатады.

Асфиксияда (тұншығу) қанға оттегінің
түсуі тоқтатылады, қаннан көмір қышқыл
Патологиялық тыныстарға газы шығарылмайды. Ол тыныс алу
(үнемі және үзілісті тыныс) - жолдары қысылғанда, олардың саңлаулары
Чейн-Стокс, Биот, Кусмауль бөгде затпен бітелгенде, өкпеге сұйықтық
тыныстары, агониялық тыныс жиналғанда (суға тұншыққанда), кеуденің
жатады. екі жағында пневматоркс (өкпеқапта
ауаның немесе газдың жиналуы)
дамығанда болады.
Тыныс алуды дамыту және гигиеналық талаптар
•Тыныс алу мүшелерінің физиологиялық көрсеткіштеріне дене еңбегі мен
спорт әсер етеді. Тыныс алу жиілігі спортшыларда минутына 6-8 рет, ал
жаттықпаған адамдарда - 14-20 рет. Спортпен шұғылданатын адамдардың
тынысы терең болады. Бұл ағзаның үнемді қызмет етуінің белгісі. Терең дем
шығарғанда олардың сыртқа айдалған ауасының құрамындағы көмірқышқыл
2 есе көп болады. Мұндай терең дем алу жүрекке "массаж" жасайды да, оның
қоректенуін және физиологиялық қалпын жақсартады.
• Гигиеналық талаптары - ауасы таза бөлмеде ұйықтау, бөлмелерді желдету,
таза ауада серуендеу т.б. Киім кию де дұрыс дем алу және дем шығаруға әсер
етеді, сондықтан киім жеңіл, денені қыспайтын, қимыл-қозғалысқа кедергі
келтірмеуі қажет.
Назарларыңызға
рақмет
Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Краткая медицинская энциклопедия, 1-том. Москва - 1990.
2. Биология: Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған
оқулық. Алматы: Атамұра, 2008. ISВN 9965-34-812-Х

Ұқсас жұмыстар

Көмей ӨКПЕ

Өкпе тінінің дистрофиясы

Тыныс жетіспеушілігінің формалары

Жүрек қабырғалары

Жүректің қақпақшалық аппараты

Қан патологиясы,қан тамырлар жүйесі

Қолқа қақпақшасының жетіспеушілігі

Өкпе вентиляциясының бұзылыстары

Балаларда туа пайда болған жүрек ақаулары

Жүрек пен қан тамырлар жүйесі

Пәндер