Қазақ халқындағы азаматтық патриоттық тәрбиенің ерекшелігі

Презентация қосу

Қазақ халқындағы азаматтық
патриоттық тәрбиенің
ерекшелігі
Жоспар
1. Халық педагогикасындағы азаматтық,
патриоттық тәрбие.
2. Азаматтық, патриоттық тәрбиедегі мақал-
мәтелдердің және бай аңыздардың мәні мен
мағынасы.
3. Жастарды патриотизмге тәрбиелеудің негізі
-этнопедагогикалық тәрбие
Біз Қазақстанның
барлық
азаматтарының
отаншылдық сезімі
мен өз еліне деген
сүйіспеншілігін
дамытуға тиіспіз.

Қазақстан Республикасының Президенті
Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауы
Салттардағы, дәстүрлердегі, әндердегі, өлеңдердегі, мақалдардағы
және мәтелдердегі өнегелі тәрбиеленгендік, ар-ұяттылық,
руханилылық жөніндегі халықтық түсініктер. Жастарды
парасаттылыққа, әдептілікке, үлкенді қадірлеуге отбасындағы аға
ұрпақтың рөлі мен үлгісі. Қонақтармен амандасудың, қабылдаудың,
қызмет етудің қайырымдылық пен әдептіліктінің тәрбиелік мәні. Дін
тұлғаның рухани қалыптасуындағы өзекті фактор. Қазақ халқында
рухани мінез-құлық тәрбиесінің ерекшеліктері.
Патриоттық тәрбиенің негізі өз отанына, халқына, туыстары мен
жақындарына сүйіспеншілікті тәрбиелеу. Патриоттылықтың негізгі
модельдері: (кіріктірілгендік, авторитарлық, бөлшектелген әр
түрлілік). Патриоттық сезімнің, азаматтық жауапкершілік сезімнің
отан алдындағы азаматтық борыштың өзара байланысы. Азаматтық,
патриоттық тәрбиедегі мақал-мәтелдердің және бай аңыздардың мәні
мен мағынасы. Жастарды жаудың бетін қайтаруға батылдығын және
дайындығын тәрбиелейтін ұлттық ойындардың рөлі және мәні. Қазақ
халқындағы азаматтық, патриоттық тәрбиенің ерекшеліктері.
Фольклор шығармаларының ерекшелігі тәрбиелік қасиеті
– ол қоғам дамуының әр түрлі сатысында, негізінде еңбек
процесінде жасалатын болғандықтан, пессимизм дегенді
білмейді. Оның бас кейіпкері көбіне мұрат – мақсаттарына
жетіп отырады. Мұны фольклорға тән оптимизм дейміз.

Қазақ фольклорында бала бағу, бала асырау, қыз ұзату,
жаназалау бақсылық нанымға, діни әдет – ғұрыпқа
байланысты туған салт өлеңдерді тұрмыс – салт жырлары деп
атаймыз.
Тәрбие процесіндегі жас ерекшелікті ескере отыра ұл мен
қызды адамгершілік инабаттылыққа, еңбекке, әсемдікке,
азаматтық патриоттыққа тәрбиелеуде, ұлтымыздың ұлттық
мәдениетіне, тіліне, дініне баулуда фольклор
материалдарының ролін есепсіз деп айта аламыз
Ертегі. Ертегілер жанрлары әр қилы. Олар қиял –
ғажайып, тұрмыс- салт, хайуанаттар және сыншыл ертегілер.
Ертегінің қай түрі болсада бала жанына жақын, баланың
хиялын, ойын өрге сүйрейтін, еңбек сүйгіш, қолынан
келмейтін өнері жоқ, өнегелі, «жеті қырлы, бір сырлы» -
болуға тәрбиелейді.
Шешендік сөздер қазақ фолклорында жасалып , сөйлеу
тілінде көбірек қолданылатын мақал – мәтел, жұмбақ,
жаңылтпаш түрінде айтылатын даналыққа толы нақыл
үлгілері.
Мақал – мәтелдер халық творчествосының төл жемісі, халықтың
моральдық кодексі, тәрбиетеориясы. Мақал – мәтелдерді көне түркі тілінде
«аталар сөзі» деп те атайды, яғни бұл «атадан балаға мирас болып» келе
жатқан қазына деген сөз.
Әр халықтың мақал - мәтелі сол халыхтың өзі жасаған логикалық
формуласы, ережесі. Ол көп ойлануды, ұзақ баяндауды керек ететін қиын
нәрсені жеп – жеңіл, оп оңай, бір- ақ сөзбен түсіндіреді, ұғындырады. Туған
елдің қадір – қасиеті туралы балаға ұзақ әңгімелемей – ақ: «Ел іші алтын
бесік», «Кісі елінде сұлтан болғанша өз еліңде ұлтан бол» деген сияқты екі –
үш сөзбен Отан қадірін түсіндіруге болады. Орыс педагогы К.Д. ушинский
мақал – мәтелдер балалардың тәрбиесі мен адамның жеке басының
қалыптасуындағы сан ғасырлық тәжірибесін қорытындылаушы, нағыз халық
педагогикасы деп санады. Ушинскийдің сөзімен айтқанда, балалар тәрбиесі
саласындағы мақал – мәтелдер, сондай – ақ басқа да қанатты нақыл сөздер,
сөздің інжу – маржандары, онда халықтың даналығы, байқампаздығы, оның
бала тәрбиесіндегі үлкен өмірдің тәжірибесі, еңбекке деген көзқарасы, үміті
мен арман мүддесі қалыптасып сақталған.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың
Мемлекеттік бағдарламасының негізгі міндеттерінің бірі
қазақстандық патриотизмге, төзушілікке, биік мәдениетке,
адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеуге
тәрбиелеу болып табылады. Бұл жастарға
этнопедагогикалық негізде білім беріп, патриоттыққа
тәрбиелеу ісіне нұсқау әрі оның қажеттілігін айқындайтын
бағдарлама деуге болады.
Сол сияқты тәрбие тұжырымдамасында тәрбие үдерісін
ұйымдастырудың қағидаларында этникалық қағида
этникалық мәдениет негізінде жалпы ұлттық мәдениеттің
гүлденуіне ықпал жасайтын мәдниет жасаушы ортаны
қалыптастыруды, азаматтық келісім жөнінде атап
көрсеткен.
Біз тәрбиенің қойған мақсатынан және одан туындайтын
міндеттерге сүйене отырып тәрбие жұмысының
бағыттарының ішінде мынадай бағыт айқындалғанын
білеміз:
Азаматтық-патриоттық, құқықтық және полимәдениеттік
тәрбие гуманизмге, қазақ халқының тарихы мен салтын, тілін
сүю және құрметтеуге, оның таңдаулы дәстүрлерін сақтауға
және оны дамытуға, азаматтық ұстанымды және патриоттық
сананы, қалыптасқан ұлттық өзіндік сананы, ұлт аралық
мәдени қарым-қатынасты қалыптастыруы тиіс. Балалар мен
жастардың азаматтық патриоттық білім беру ұйымдарында
азаматтық құқықтық, патриоттық тәрбие беруде мазмұны мен
әдіс тәсілдер мен оқу тәрбие құрылымының өзара іс
әрекеттестік негізінде деңгейін көтеру белгіленген.
Ондай әрекеттестікті біздің ұлы ойшылдарымыз
ертеден -ақ ескеріп, өз ойларын қосқан. Осындай
адамның еркін әрекеттесетін мінез-құлқын тәрбиелеуде
Әл-Фараби:
«Әдеттенудің арқасында бізді жақсы мінез - құлыққа
жеткізетін әрекеттер жақсы әрекеттер болып
табылады. Ол адамның жетілуі оның мінез-құлқының
жетілуіне сайма-сай келеді» деген ойы арқылы қазіргі
кезде тұлғаның жеке қасиетін, мінез-құлқын
қалыптастыруда жақсы әрекеттер
қалыптастыру керектігі туралы ой айтады.
Бүгінгі күндегі Еліміздің егемендікке
жетуі халықтардың ұлттық дүние танымының өсуіне
жағдай жасады.
Азаматтық патриотизм ֊-
адамның, қоғамның және
мемлекеттің өзара әрекетінің ерекше
механизмі, ол патриотизмнің басқа да
түрлерін жинақтайды және
мемлекетаралық қатынастар мен
халықаралық процестердегі өзінің
ұлттық мәдени сәйкестігін қорғаумен
байланысты.
Бірақ патриотизм түрлерін атап
көрсету олар арқылы көрінетін
халықтың шығармашылық,
әлеуметтік-әскери мүмкіндігі оның
өзіндік ерекшелігін нақтылау деген
сөз емес. Отан, мемлекеттік,
әлеуметтік әділеттілік мағынасын
білдіретін нышандар мен
құндылықтар жағынан тұлғалардың
жүріс-тұрысын, мінез-құлқын реттеу
де бар.
Қазақстандық патриотизм Қазақстан азаматының өзін
осы елдің төл баласы, нағыз азаматы ретінде сезінгенде,
Қазақстанды өзінің туған елі, Отаны деп есептеген жағдайда
ғана қалыптасады. Қазақстанның патриоты дегеніміз:
1. Қазақстанда тұратын барлық ұлт өкілдері Қазақстан
Республикасының мемлекеттік рәміздеріне ерекше
құрметпен қарап, шын ниетімен қадірлеуі.
2. Қазақстанда тұратын барлық халықтардың ұлтына
қарамай, Отанды қорғауға дайын болуы.
3. Қазақстан Республикасының қарулы күштерінің әскер
қатарында болатынына ұлттық патриоттық мақтаныш
сезімінің болуы.
4. Қазақ халқының тарихы мен салтын, тілін сүю және
құрметтеуге, оның таңдаулы дәстүрлерін сақтауға және оны
дамытуға ынталы болуы.
Қазақ халқының өз елін шапқыншылықтан қорғауда ерлігі
аңыз болып өлең-жырға қосылған Қобыланды, Алпамыс, Ер
Тарғын, Қабанбай т.б. батырлар жастайынан халық тәрбиесінің
бесігінде тербеліп өскен, елін, жерін сүйген батырлар. Мұндай
батырларға арналған батырлар жыры да қазақтың елін,
жерін, Отанын сүюуінің негізі болып табылады.
Қазақтың ұлтжандылығы,
отансүйгіштігі ертеден қалыптасқан. Оған қазақтың мақал-
мәтелдері де дәлел. Мәселен, туған жер-отан туралы мақалдар-
мәтелдерде:
“Туған жердей жер болмас,
Туған елдей ел болмас” т.б. болып кете береді.
Мұндай мақал-мәтелдердің өзі қазақтың елін,
жерін, Отанын сүюуіне негізделіп, өз елін, туған жерін
құрметтеуге табиғатын сүюге жастарды тәрбиелеу көне заманнан
өзімен бірге дамып келе жатқанын есімізде ұстағанымыз жөн .
Патриоттық тәрбие тұлға қалыптасуының құрамдас бөлігі болып
табылады, ол жастардың алған білімдерінің негізінде азаматтық
борыш ұстанымымен, жекебастық мүдделері қоғамдық
ұстанымдармен астасып жататын тіршілік әрекеті үлгісіне
даярлығын қамтамасыз етуі тиіс.
Қазірде қазақ халқының дәстүрлері негізінде жүзеге асырылатын
патриоттық тәрбие әлеуметтендіру процесін тұлғаға дәл осы Отанға,
Атамекенге қызмет ету арқылы, өз тарихы үшін, өз Отанының
әлеуметтік дүниенің ғылымына, мәдениетіне, рухани
құндылықтарына қосатын үлесі үшін мақтаныш сезімі арқылы өз
қабілеттерін мейлінше терең ашуға мүмкіндік беретін деңгейге
жеткізеді.
Ұлттық патриотизмді қалыптастыруда ата-бабаларымыздың
ұлағатты ойлары мен тәлімдік тәрбиесінің атқаратын орны ерекше.
Ұлттық патриотизм дегеніміз – ең алдымен, белгілі бір ұлттың
өкіліне сүйіспеншілікпен қарау, оның ұрпақтан- ұрпаққа үзілмей
жалғасып келе жатқан құндылықтарын бойына сіңіру.

Ұқсас жұмыстар

Азаматтық, қазақстандық елжандылық, этносаралық келісім тұралы ұғым

Білім беру жүйесіндегі патриоттық тәрбие қалыптастырудың инновациялық әдістері

Ұлттық тәрбие

АДАМГЕРШІЛІК ТӘРБИЕСІНІҢ МІНДЕТТЕРІ

Азаматтық, қазақстандық, елжандылық, этносаралық келісім тұралы туралы түсінік

Назарбаев Зияткерлік мектептеріндегі тәрбие жұмысының негізгі бағыттары

Патриоттық тәрбие

Вставка тәрбие жүйесі Мектеп рисунка ретінде

Тәрбиенің тұжырымдамалық негіздері

Қазақстандық елжандылық туралы ақпарат

Пәндер