ДАНТЕ АЛИГЬЕРИ

Данте Алигьери

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрілігі

Жоспары

Өмірбаяны

Жеке өмірі

Құдіретті комедия

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Өмірбаяны

Данте Алигьери, Дуранте Дели Алигьеридің Толық аты (1265 мамырдың екінші жартысы-1314 қыркүйекке қараған түні 1321) - итальяндық ұлы ақын, ойшыл, құдайшыл, әдеби итальян тілінің негізін қалаушылардың бірі, саяси қайраткер.

Данте бірінші тәлімгері сол кезде белгілі ақын және ғалым Брунетто Латынин болды. Данте оқыған орын белгісіз, бірақ ол ежелгі және ортағасырлық әдебиетте, табиғи ғылымдарда кең таным алды және сол кездегі еретикалық ілімдермен таныс болды. Ең жақын дос Данте Гвидо Кавальканти ақын болды. Оған Данте "жаңа өмір"поэмасының көптеген өлеңдері мен үзінділерін арнады.

Жеке өмірі

"Жаңа өмір" поэмасында Данте 1290 жылы 24 жасында қайтыс болған Беатриче Портинари өзінің алғашқы Жастық махаббатын жырлады. Данте мен Беатриче Петрарка мен Лаура, Тристан мен Изольда, Ромео мен Джульетта сияқты махаббаттың символы болды.

1274 жылы тоғыз жасар Данте мамыр мерекесінде сегіз жастағы қыз, көршісі, Беатриче Портинаридің қызы - оның алғашқы өмірбаяндық естелігі. Ол бұрын оны көрген, бірақ бұл кездесуден әсер тоғыз жыл өткен соң (1283 жылы) ол қайтадан үйленген әйелді көргенде және бұл жолы оған әуестенеді. Беатриче "оның ой-пікірінің иесі", ол өзінің бейнесінде лелеуін жалғастырған адамгершілік көтеруші сезімнің тамаша символына айналады, ол Беатриче қайтыс болған кезде (1290 жылы), ал ол өзі сол іскерлік некелердің біріне кірді, саяси есеп бойынша, сол уақытта қабылданды.

Құдіретті комедия

Дантенің дүние жүзіне даңқы шыққан әйгілі шығармасы «Құдіретті комедия» (1307-1321) . Бұл поэманы орта ғасырлық мәдениетінің көркем синтезі деп санауға болады. Әдебиетке Данте орта ғасырдың ақырғы ақыны және жаңа заманның алғашқы ақыны болып кіреді. Бұл Италия қоғамының өтпелі дәуірін жан-жақты сипаттаған, бүкіл орта ғасырлық мәдениеттің философиялық-көркемдік түйіні іспеттес шығарма Данте өзі мұны комедия деп қана атаған, ал «құдіретті» деген сөз 16-ғ-да қосылды. «Құдіретті» деген сөз Данте поэмасының діни мазмұнын емес, оның поэтикалық шеберлігін көрсету үшін қолданған.

Комедия «Тамұқ», «Күнәдан тазару» («Ғарасат майданы»), «Жұмақ» деп аталатын 3 үлкен бөлімнен (кантика) тұрады. Әр бөлімде 33 жыр бар. «Тамұқ» бөліміне қосылған 1 жырмен барлығы 100 жыр. Поэма 3 жол терцинамен жазылған. Оның композициясында 3 және 9 деген сандар көп кездеседі. Олардың мистикалық мәні бар. Бұл сандар христиандық діннің символдары болып табылады. Мысалы, Дантенің «Жаңа өмір» шығармасында 9 деген санға байланысты ақынның жеке өмірінде болған ең маңызды оқиғалар бейнеленген.

Поэманың фабуласы ортағасырлық клерикалық әдебиетте көп кездеседі. Бұл ол дүниенің құпиясын білгісі келген адам туралы әңгіме. Ондай тақырып Батыс Еуропа, ежелгі орыс және шығыс әдебиеттерінде кездеседі. ХІІ ғ. өмір сүрген араб ақыны Абенарабиде Дантенің поэмасына ұқсас шығарма болған. Данте араб тілін білген жоқ және ол кезде Абенарабидің шығармасы итальян тіліне аударылған жоқ, сондықтан Данте Абенарабидің шығармасына сүйенді деген пікір орынсыз.

Қорытынды

Антик жазушылардан Данте поэмасының жазылуына үлкен ықпал жасаған Вергилий. Оның «Энеидасында» қайтыс болған әкесін көру үшін Тартарға түскен Эней батыр туралы баяндалады. Данте Вергилийдің тек қана сюжеттік детальдарын емес, оның өзінің бейнесін де пайдаланған. «Құдіретті комедияда» жер үстіндегі ақыл-ой бейнесіндегі Вергилийдің жетегімен күнәһар адамзат өкілі Данте тамұққа түседі. Одан күнәдан тазартатын тауға шығып, күнәдан тазарған соң, Беатриченің («құдіретті ақылдың» символы) жетегімен ұжмаққа кіреді, сөйтіп өмірін мәңгі бақи рақатта өткізеді.

«Құдіретті комедия» орыс тіліне бірнеше рет аударылды. Ең соңғы аударған М. Лозинскийге 1946 ж. СССР мемлекеттік сыйлығы берілді. Ақын М. Мақатаев «Комедияның» 1-бөлімін қазақ тіліне аударды, ол 1971 ж. жеке кітап болып шықты.