ҚОСМЕКЕНДІЛЕРДІҢ КӨБЕЮІ

Қосмекенділердің көбеюі

Қосмекенділер класы

Амфибия

(гр. amphibios- екі жақты өмір сүру)

Қосмекенділер (Amphіbіa) - хордалылар типі, омыртқалылар тип тармағының бір класы. Қосмекенділердің 2 класс тармағы: доғаомыртқалылар (Apsіdospondylі) жұқаомыртқалылар (Lepospondylі), 3 отряды (құйрықсыз қосмекенділер, құйрықты қосмекенділер және аяқсыз қосмекенділер), 25 - 30 тұқымдасына бірігетін 4 мыңнан астам түрі белгілі. Тропиктік, субтропиктік және қоңыржай аймақтарда таралған. Көпшілік түрлері сырттай ұрықтанады, ал дернәсілдері суда тіршілік етеді, тек түрленіп дамығаннан кейін оларда ересектеріне тән морфология-физиологиялық ерекшеліктер қалыптасады. Дернәсілдерінің анатомиялық құрылыстары (жүрегінің екі камералы болуы, желбезектерімен тыныс алуы, т. б. ) балықтарға ұқсас.

Қосмекенділердің түрлері

Жер шарында 4000 түрі

Қазақстанда 12 түрі

Батрахология қосмекенділерді зерттейтін ғылым.

(грек. batrachos - бақа және logos - ілім)

Қосмекенділер отряды

Құйрықсыз

Аяқсыз

170-ке жуық

Құйрықты

500-ге жуық

4000-ға жуық

ҚҰйрықтылар отряды

Құйрықсыздар отряды

Көбеюi. Бақалар, қыс бойы су түбiнде ұйықтап, көктемдегi күннiң алғашқы сәулелерiнен оянып, көбеюге кiрiседi.

Аталықтары қатты құрылдайды. Жасыл бақаларда (көлдi және көлшiктi) дауыс ерекше резонаторларды - ауыз қуысынан ауамен үрленетiн және ауыз бұрышының арт жағында орналасқан желқабызды күшейтедi. Қоңыр бақаларда резонаторлар мойын терiсi астында орналасқан.

Аналықтары суда, балық уылдырығына ұқсас, уылдырық қалдырады. Аталықтар оған, құрамында сперматозоидтары бар сұйықтықты шашады. Бiрнеше уақыт өткеннен соң, әр уылдырық қабығы iсiп мөлдiр, iркiлдеген қабатқа айналады, оның iшiнен жұмыртқа көрiнiп тұрады. Оның жоғарғы бөлiгi қараңғы, ал төменгiсi жарық. Мұндай түс тиiмдi: жұмыртқаның қараңғы бөлiгi күн сәулесiн жақсы қабылдап, күштiрек жылынады. Көптеген бақалар түрiнiң уылдырық жиынтығы, судың жылы бетiне қалқып шығады.

Көбеюі

Дамуы

Уылдырық

Дернәсіл

Ересек бақа

итшабақ

Қосмекенділердің көбеюі және дамуы

Ересек бақа

Уылдырық

Ұрықтанған

уылдырық

Дернәсіл

Құйрықты итшабақ

Құйрықты бақа

Сан алуан қосмекенділер

Өсіріліп жатқан еркегіне ұрғашысын қостық, бірақ та ол еркегінен біршама үлкен екен. Осылайша оларды шағылыстыру үшін тағы да бір жыл күту керек болды. Еркегі бір жасында көбеюге дайын болады, ал ұрғашысының жас денесі көбеюге шыдай алмайды, яғни денсаулығы төмендеп кетеді. Бірақ менде бір жасты еркек, екі жасты ұрғашысы болды. Қаңтарда олар қыстап шықты. Екі апта олар қоректенген жоқ. Жылуды өшіріп қойдым және бірнеше апта өткен соң қайта қосып қойдым. Осылайша олар қыстап шықты. Екі апта 12С болды, бір айдан соң ұрғашысы бірінші жұмыртқа салды, ал екіншісін 25 күннен кейін жұмыртқалады. Ұрғашысының жатынында жұмыртқа анық байқалады және ол террариумның бұрышын қаза бастады.