Сайлау жүйелері

Презентация қосу

Тақырыбы:
Сайлау жүйелері
Көп елдердің саяси өмірінде сайлау рөлі мен мағынасы бірдей
еместігі белгілі

Сайлаудың төте және төте емес
(жанамалы) түрлері болады

Төте емес сайлауда
( жанама сайлау деп те аталады)
Төте сайлауда сайлаушылар сайлаушылар белгілі бір
кандидаттарға дауыс
кандидаттар
бермейді,тек оны
үшін тең құқықта, тікелей
іріктеушілерге дауыс береді,
дауыс беруге қатысады мысалыАҚШ президентіне,
Финляндия президентіне ,
Эстония президентіне
Ресей Федерациясы Өзбекстан Республикасы
Конституциясының Конституциясының
3-бабына сәйкес 10-бабында:
референдум “Өзбекстан халқы атынан
мен еркін сайлаулар тек Ұлы Мәжіліс пен
халық билігінің Республика Президенті
жоғары көрінісі болып ғана сөйлей алады”, - деп
саналады жазылған

Эстония Республикасы Конституциясының 56- бабында
бұл елдегі жоғарғы мемлекеттік билікті халықтың өзі дауыс
беруге құқылы азаматтары арқылы:
1) Мемлекеттік жиналысқа сайлау жолымен;
2) Референдум жолымен (жалпыхалықтық дауыс беру)
жүзеге асыратыны жазылған
Жалпыға бірдей сайлау құқығы деп, мемлекеттің
сайлауға қатысуға құқығы бар барлық
азаматтарының сайлауға қатысуын айтады.
Әлбетте, сайлауға соттар қабілетсіз деп танығандар,
сол секілді еркінен айрылып, түрмеде отырғандар
қатыспайды.Сондай-ақ кейбір елдердің
конституциялары мен заңдары мұнан басқа да
шектеулер ықтимал. Мысалы, Түркия Республикасының
Конституциясының 67-бабында “жалпыға бірдей
сайлауларға дауыс беруге нағыз әскери қызметтегі
солдаттар мен унтерофицерлер, әскери курсанттар
қатыса алмайды” деп көрсетілген
Тең сайлау құқығы.
Сайлаушылар сайлауларға тең құқықтар
негізінде қатысады

Жасырын дауыс Сайлау еркіндігі.
беру. Сайлау азаматтардың
Төте дауыс беру. сайлауға және
Сайлаушылардың өз
Кандидаттарды сайлануға
еркімен көңіл
азаматтар байланысты
білдірулерін
тікелей сайлайды өз құқықтарын еркін
бақылауға алуға
тыйым салынады жүзеге асыруына
негізделеді
Сайлау құқығы
белсенді( активті) сайлау
құқығына
және
белсенді емес (пассивті)
сайлау құқығына
бөлінеді

Екіншісінде –
Біріншісінде –
сайлаушылар сайланып қойылатын
дауыс берсе лауазымға үкіметкерлік
құқығы беріледі
Сайлау жүйесі деп
сайлауға қатысқан сайлаушылардың
дауыс беруін
есептейтін заң тарапынан
белгіленген
есептеу тетігін айтады
Дүние жүзінде
сайлау
жүйесінің негізгі
үш түрі бар

Тепе-теңдік
Мажоритарлық Аралас
(пропорциялық)
Мажориталық (мажор – көтеріңкі, көңілді
деген француз сөзі) деп, дауыс беру нәтижелерін
берілген дауыстың көпшілікті принципімен
анықтайтын сайлау жүйесін айтады
Өз кезегінде, мажоритарлық жүйе
төмендегі екі түрге:
берілген дауыстардың абсолютті басымдылығына
және берілген дауыстардың салыстырмалы
(относительно) басымдылығына бөлінеді
Абсолютті Ал, салыстырмалы
басымдылық жүйесінде басымдылық жүйесінде
сайлаушылардың 50 басқа кандидаттардың
проценттен (50% +1) бәріне қарағанда көп
басымы дауыс бергенде дауыс алу мүмкіндігіне
кандидат сайланды деп орай жеңген кандидат
есептеледі. 1958 сайланады. Мұндай жүйе
жылдан бері мұндай өте көп таралған әрі
жүйе Францияда бар. көп қолданылады.
Мысал ретінде АҚШ,
Ресей, Индия,
Ұлыбритания,
Өзбекстан, т.б.
көптеген елдерді
атауға болады.
Тепе-теңдік (пропорциялық) сайлау жүйесінің
можоритарлық сайлау жүйесінен айырмашылығы бар.
Яғни, тепе-теңдік сайлау жүйесі басымдылық
принципіне емес, қайта алынған дауыстар мен жеңіп
алынған маңдаттардың тепе-теңдік принципіне
сүйене жасалады.
Тепе-теңдік жүйе толық (яғни,сайлау округі болып
бүкіл ел саналса)және шектеулі (яғни, елдің
аумағында бірнеше округтер құрылған болса) болуы
мүмкін. Тепе-теңдік жүйе бойынша Жапония, Бельгия,
Италия, Норвегия, ФРГ, Швейцария және т.б. елдер
сайлау өткізеді.
Тепе-теңдік жүйеде әрбір саяси партия сайланатын
орынға өзі кандидаттарының тізімін ұсынады, ал
сайлаушылар, әдетте, бұл тізімге тұтастай дауыс
береді.
Аралас жүйе деп парламенттің бір бөлігін
мажориталық жүйемен, бір бөлігін партиялық тізіммен
(тепе-теңдік жүйемен) жүзеге асыруды айтады.
Аралас жүйе, мысалы, Герман Бундестагына сайлауда
ФРГ-де қолданылады. 1994 жылы 16 қазанда
Бундестагтың кезекті сайлауында депутаттардың
жартысы
(барлық депутаттар - 656) бірмандатты округтер
бойынша көпшілікке бағынышты мажоритарлық
жүйемен, ал екінші жартысы-тепе-теңдік жүйемен
(саяси партиялардың тізімі бойынша) сайланды
Демократияның тікелей әрі маңызды
түрі референдум
болып саналады.
Осыған орай Өзбекстан Республикасы
Конституциясының 9-бабында:
«Қоғамдық және мемлекеттік
тұрғыдан ең маңызды да көкейтесті
мәселелер халықтың талқылауына
шығарылып, жалпы дауыс беруге
ұсынылады /референдум/
делінген

Ұқсас жұмыстар

Сайлау жүйелері және сайлау

САЙЛАУ ЖҮЙЕСІ САЙЛАУ

Сайлау құқығы және сайлау жүйелері

МХР. КХДР

Отан үшін күрес – ерге тиген үлес

Сайлау комиссиясының өкілеттілік мерзімі - бес жыл

Сайлау жүйесі

Сайлау алдындағы үгіт

ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАННЫҢ ҚОҒАМДЫҚ – САЯСИ ДАМУЫ

Алматы облысының әкімшілік орталығы - Талдықорған қаласы

Пәндер