Радиациялық қорғау

Презентация қосу

Радиация қауіпті
обьектілерде апаттарды жою
Кари Акниет
МАЗМҰНЫ
Кіріспе 3
І Радиациялық жарылыстар4
1.1 Радиоактивті ластанудың көздері 4
1.2 Радиациялық қорғау. 9
ІІ Радиациялық апаттар және
оларды жою әдістері 13
2.1 Радиациялық апаттар 13
2.2 Радиация көздері, ядролық
жарылыстағы және басқа апаттарды
жою 16
2.3 Радиациядан қоғайтын паналау
ғимараттары 23
Қорытынды 27
Пайдаланған әдебиеттер 29
Кіріспе
Радиоактивтілік туралы жалпы түсінік.
Табиғатта өздігіген ыдырайтын химиялық
элементтердің, атомдық ядролардың шағын
мөлшері бар. Бұл үдеріс көзге көрінбейтін
сәулеленумен шығады. Радиоактивті
элементтерге және радиоактивті сәулеленуге
сәйкес – атомдық ядролардың өзідігінен
ыдырауы кейбір химиялық элементтерде
радиоактивтілік деп, ал элементтердің өзі
олардың сәулеленуі деп аталады. Адамның
сезу мүшелерінің қабілеттілігі радиоактивті
сәулеленуді қабылдай алмайды. Жергілікті
жердің, судың, ауаның, көлік құралдарының,
азық – түліктердің және т.б. радиоактивті
сәулеленумен және радиоактивтілікпен
ластанғаны туралы ақпаратты тек арнайы
аспаптардың көрсетуімен ғана алуға болады.
1.1 Радиоактивті ластанудың көздері
Қазіргі таңда қоршаған ортаның экологиялық қауіпсіздігінің
проблемалары туындауда. Топырақ-өсімдік-судың химиялық
заттармен ластануы топырақтың құрамында химиялық
өзгерістерге алып келеді. Жер шарындағы кейбір
аймақтардың техногендік қалдықтары табиғи норманы
бірнеше есе асы түседі.
Жуырға дейін ең басты ластаушы деп шаң,көмірқышқыл газ,
күкірт оксиді, азот болған. Радионуклидтер ластаушы ретінде
қарастырылмаған.Стронций мен цезийдің ластауынан соңғы
кездері радионуклиттік ластануға көп көңіл бөлінуде.
Чернобыль апаты Ресей Федерациясының көптеген
аймақтарының экологиялық жағдайына әсер етті. 1992 жлдың
науырыз айында цезиймен 11 облыс ластанған. Жалпы
цезиймен ластанған жерлердің ауданы 5210 км кв.
Радионуклидтер өсімдіктер мен жануарлар арқылы адам
ағзасында жиналып денсаулығына кері әсерін тигізеді.
Сондықтан да экологиялық таза өнім шығару керек.
Ауыл шаруашылығының ең басты проблемасы
радионуклиттермен ластанған жерлерде экологиялық таза
өсімдіктер мен жануарлар өсіру. Бұл іс-шараларды жүзеге
асырудың басты себебі, ластанған аймақтарда бала
Жартылай әлсіз қабат материалдарды қорғау қасиетінің
сипаттамалық шарасы болып табылады.
Адамдардың ионды сәулеленумен зақымдану қауіптілігінің
дәрежесі ренгентте өлшенетін (Р) экснозиционды сәулелену
мөлшерімен (Д) анықтталады. Радиоактивті сәулеленудің
қарқындылығы (Р) сәулелену мөлшерінің күштілігімен
бағаланады. Сәулелену мөлшерінің қуаттылығы доза
жиналуы жылдамдығын сипаттайды жәнерентгенде бір
сағат (Р/с), милли – рентгендерде бір сағат (мР/с) немесе
микрорентгендерде бір сағат (мкР/ с) көрсетіледі.
Халықаралық бірлік жүйесінде СИ экспозиционды сәулелену
мөлшері кулонда килограмға (Кл/'кг) өлшенеді және оның күштілігі
кулонда секундына килограмға (Кл/кгс) өлшенеді. 1 кг ауада
иондау нәтижесінде 1 Кл тең бір бөлгідегі барлық иондардың
жиынтық электрондық заряды, 1кг ауада түзілетін кулон
килограмның экспозиционды мөлшерімен тең.
1.2 Радиациялық қорғау.
Радиациялық қорғау. Радиоактивті заттармен ластанған аймақта
жұмысты жүргізу, жұмысшылардың сыртқы және ішкі сәулеленуінің
төмендетуге және таза қалалар мен тұрғын үйлерге радиоактивті
ластануды апармауға бағытталған, радиациялық қауіпсіздік шаралар
кешенін жүзеге асыруды талап етеді.
Радиациялық қауіпсіздік бойынша шаралар кешені мыналарды қамтиды:
радиациялық әсерлерді қатаң түрде нормалау;
радиоактивті ластану жағдайында жұмысқа жұмылдырылған барлық
тұлғаларды дәрігерлік куәландыру және рұқсат алу;
радиациялық қауіпсіздік мәселелері бойынша нұсқаулық;
радиациялық жағдайымен оның өзгерістеріне жүйелік бақылау, соның
негізінде нақты участкелердегі жұмыстың ұзақтығын анықтау;
жеке дозиметриялық бақылау және ластанған жергілікті жердегі барлық
жұмысшылардың сәулеленуін есепке алу;
ластануды жою;
барлық жұмысшылардың
2.1 Радиациялық апаттар
Радиациялық авария – аталған нысанды қалыпты пайдалану жобасымен алдын
ала көрсетілген шекарасынан радиоактивті заттар және ионизациялаушы
сәулелердің шығуы мен төгілуіне алып келетін, мөлшері пайдалану қауіпсіздігінің
белгіленген шегінен асатын, радиациялы – қауіпті нысандағы авария.
Радиоактивті ластану – жер үстінің, атмосфераның, судың болмаса азық –түліктің,
тағамдық шикізаттың және әртүрлі заттардың радиациялық қауіпсіздік және
радиоактивті заттармен жұмыс істеу ережелеріндегі бекітілген шама денгейінен
асатын мөлшердегі радиоактивті заттармен ластануы.
Радиациялы қауіпті нысан – радиоактивті заттарды сақтайтын, өңдейтін,
пайдаланатын немесе тасымалдайтын нысан. Ондағы авария немесе оның қирауы
кезінде адамдарды, ауылшаруашылық малдары мен өсімдіктерінің, шаруашылық
нысандарының,ондай-ақ қоршаған табиғи ортаның иондаушы сәулелермен
сәулеленуі немесе ластануы болуы мүмкін.
Радиоактивті ластану аймагы – аймағында радиоактивті ластануы бар территория
немесе аймақ.
Радиациялық қоргау режимі – иондаушы сәулелердің адамдарға әсерін
төмендету мүмкіндігі мақсатыңда радиоактивті ластану аймағындағы қорғаудың
әдістері мен тәсілдерін пайдалану және халықтың іс - әрекетінің тәртібі.
Радиациялық бақылау – радиоактивті заттармен иондаушы заттардың басқа да
көздерімен жұмыс кезіндегі радиациялық қауіпсіздікті және санитарлы
ережелердің нормаларын сақтауды қадағалау, сондай-ақ адамдардың сәулелену
деңгейі және нысандағы және қоршаған ортадағы радиациялық жағдай жөнінде
хабарлама алу.
2.2 Радиация көздері, ядролық жарылыстағы және басқа апаттарды жою
Табиғи радиоактивтілік. Біздің санамызда радиоактивтік ластану ядро қаруынан кейін
болады деген ұғым пайды болған. Ал негізінде радиоактивтілік табиғаттың өзінде де
бар. Оны тек мамандар ғана біледі де, халыққа жете түсіндірілмейді. Егер осы білім
көпшілікке жеткізілсе, адамдар қорғану әдістеріне мән берген болар еді.
Мұндай құбылысты ғалымдардың сезгеніне 100 жылдан асып кеткен, ал соңғы 30-40
жылда бұл ғылым одан әрі дамуда, өйткені атомды зерттеу басталды, атом қаруыпайда
болды. Ал шынында ғарыштан жететін сәулелер, табиғи радиоактивті заттардың адам
денесінде сақталатындығы анықталды, оның қоршаған заттарда болатындығы сезілді.
Біз үй жағдайында да сәулелерге ұшыраймыз: теледидардан, самолетпен ұшқанда,
көшеде жүргенде т.т.
Дегенмен ядролық қарудың жарылысынан болатын радиациялық зақымданудың әсері
өте зор. Сондықтан астық, зат, азық-түлік қоймаларын, басқа да ауыл шарушылығы
өнімдері сақталатын орындарды қорғау жұмыстары атқарылуы қажет. Ол үшін
ғимараттардың есік, терезелерін таспен бітейді немесе тақтаймен, фанермен шегелеп,
сыртынан сылақ жүргізеді. Саңылауларын тығындайды. Сыртқы есікті брезентпен,
киізбен не басқа материалдармен қағып тастайды. Мүмкін болса қабатталған есік
қондырады. Үй, семья жағдайында, тамақ пен судың таза сақталуын ескеру керек. Суды
шыны не металл ыдыстарда /термос, бидон, графин, банкі/ сақтап, күн сайын жаңа сумен
ауыстырып отыру керек.
2.3 Радиациядан қоғайтын паналау ғимараттары
Радиациядан қорғайтын паналау ғимараттары дегеніміз- адамдарды радиоаутивті
шаңдардан, сәулелерден, жарық шығарудан, сондай-ақ тамшы күйіндегі улағыш
заттардан қорғауды қамтамасыз ете алатын ғимараттар.Радиациядан қорғайтын
орындарды әлсіз бүліну аймағына орналастырғанда оның конструкциялары 20кПа
қысымға шыдайтындай дәрежеде болу қажет.
Тереңдетілген бөлмелер жетіспеген жағдайда радиацияға қарсы арнаулы
орындар салынады. Ол үшін қолдағы бар құрлыс материалдарын қолданады.
РҚО сиымдылығы әдетте 10-50адамға, кей жағдайларда 100-500 адамға
есептелінеді.
Сиымдылығы 50 адамға дейін болса , ауа ауысу табиғи желдеткіш арқылы
жүзеге асырылады.
Радиациядан қорғайтын паналау орындары етіп жер асты өткелдерін,
подвалдарды, қоймалар мен жеміс сақтағыштарды, жер астындағы тереңдетілген
және жартылай тереңдетілген үйдің төменгі қабаттарын жабдықтауға болады.
РҚО радиациялық сәуледен қорғайтын қабілеті әлсірету коэфициентімен
анықталады. Радиациядан қорғайтын баспаналарды салғанда және басқа да
ғимараттарды жабдықтағанда олардың радиацияға қарсы әлсіреті коэфициенті
(К) есепке алынады.
Қорытынды
Өткір радиация - гамма-сәуленің және нейтрондардың ағымы. Ядролық
жарылыстың нәтижесінде, оның айналасына жоғары көтеріліп бұлт құраған
радиоактивті заттар жерге түсіп, айналаны, суды, ауаны радиоактивті
заттармен ластайды.
Радиоактивті заттар адамдарға екі жолмен әсер етеді: гамма-сәуленің бета-
бөлшектерімен бөлініп адамның ашық жеріне, терісіне қонады, екіншіден, олар
адамның ішіне кетеді. Осыдан адамдар сәуле ауруына шалдығады. Егер теріге
радиоактивті заттар көп қонса, адамдар радиоктивті күйік алуы мүмкін. Ішке
түскен радиоактивті заттар қан арқылы адам бойына толық тарайды.
Радиоактивті заттардан арнайы панаханалар ғана сақтайды.
Электрлік магниттік импульс жарылыстан кейін электрлік және магниттік
алаңның пайда болуына әсер стеді. Бұндай алаңның көлемі бірнеше мыңдаған
шаршы километр аумақ болуы мүмкін, ол жарылыстың қуатына тікелей
байланысты. Электрлік магниттік импульс үлкен антеналы өте сезімтал
электрондық элементтерді күй-діріп жібереді, приборлады, конденсаторларды,
ваакумды кондырғыларды және т.с.с. электрондық қондыр-ғыларды істен
шығарады. Яғни бұл фактордың әсерінен байланыс аппараттары, электрондық
есеп машиналары жарамсыз болып қалады.
Пайдаланған әдебиеттер
Қазақстан Республикасының төтенше жағдайлар саласындағы заңдары. ҚР
төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004. 168 б.
«Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлар
туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 5.07.1996.
«Тіршілік қауіпсіздігі» курсы бойынша жоғары оқу орындары студенттеріне
арналған оқу құалы. ҚР төтенше жағдайлар жөніндегі агенттігі. Алматы қ, 2004.
240 б.
Суровцев А.А., Мельников Е.Н., Малеваный С.В., Медведева Н.М., Шарипханов
С.Д., Хурсанов С.К., «Тіршілік қауіпсіздігі» Алматы, 2004.
В.Ситникова. Основы безопастности жизнедеятельности. М., 1997.
Белов С.В. Безопасность жизнедеятельность. –М.: Высшая школа, 1999 -448с.
Кукин П.П. Безопасность жизнедеятельности.-М.: Высшая школа, 2003 -439с.
Шубин Е.В. Гражданская оборона. –М.: Просвещение, 1991 -154с.
Аманжолов Ж.К., Балабас Л.Х. Безопасность жизнедеятельности.- Астана :
Фолиант, 2009 -125с.
Гринин А.С., Новиков В.Н. Безопасность жизнедеятельности. –
М. : ФАИР-ПРЕСС, 2002 -228с.

Ұқсас жұмыстар

Химиялық бақылау приборлары

Радиациялық қауіпсіздік

Табиғат объектілеріне меншік құқығы және табиғи ресурстарды пайдалану құқығы

Рентгенометрлер дозиметрлік аспаптар - иондағыш сәулеленудің экспозициялық доза қуатын өлщейтін аспап

РАДИАЦИЯЛЫҚ ҚАУІПСІЗДІК НОРМАЛАРЫ

Бейбіт уақыттағы Радиоактивті ластану

Ластанған ауаның зиянды әсері

қатты әсер ететін улы заттар

Жезқазған - Балқаш өңірінің экологиясы

Радиациялық күйіктер

Пәндер