Қазақ философиясы

Презентация қосу

ҚР Білім және ғылым министрлігі
Жоспар:

1. Қазақ философиясы
2. Ұлы Абай философиясының қазақ
философиясындағы орны
3.Абай философиясының мәні
4.Қорытынды
5.Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақ Философиясы – қоғамдық сананың
ұлттық түрі; тұрмыс пен танымның ортақ
принциптері, адам мен дүние жүзінің
қатынасы туралы ілім, табиғаттың,
қоғамның және дүниетанымның жалпы даму
заңдары жайындағы ғылым. Қазақ халқының
даналық өрісінде дүние мен адам туралы
дүниетанымдық көзқарастардың тарихи
қалыптасқан даму жүйесін қамтиды
Қазақ философиясының ерекшелігі
1.Табиғатқа бас ию
2.Ерікті бас бостандығын
бағалаған
3.Әділеттілік құндылығы
4.Ар намысты жоғары ұстау
5.Ұжымдық мүдені жоры
қою
6.Батырлық,ерлік
7.Өмірді мән мағынамен
өткізу
8.Үлкендерді силау
Ағартушылар философиясы; Ш.Уалиханов,
Ы.Алтынсарин, А.Құнанбаев

Онтологиялық к.қ «Қозы Көрпеш –
материалистік. Баян Сұлу»
Географиялық «Едіге»
детерменизм «Қосай»
«Парасатты»реформа, «Ер Көкше»
Билер соты болу керек. «Манас»
Діни көз қарас; поэмаларын алғаш
Шаманизм, қағаз бетіне
Шоқанға жақын дін түсірген.
буддизм болды.
Абайды таныту арқылы біз
Қазақстанды
әлемге таны тамыз, қазақ халқын
танытамыз. Абай әрқашан біздің
ұлттық
ұранымыз болуы тиіс.
Н. Назарбаев
Хикмет сөз, яғни даналық айту дәстүрі Абай
Құнанбаев заманына дейін үзілмеген. Абай
адам болмысын тануда тың дүниетанымдық
ойлар айтты. Адамзатты Алла махаббатпен
жаратқан, демек, махаббат адамға дейін
болған, Алланың тек өзіне ғана тән құдіреті
деп білген Абай Адам мен Алланың
арасындағы қатынасты сүю деп атайды.
Өзін махаббатпен жаратқан Алласын
адамның сүюі парыз. Абай сүюдің үш түрін
айтады, олар: Алланы сүю, оның жаратқан
кереметі – адамды сүю және хақ жолы деп
әділеттілікті сүю. Осы үш сүюді Абай имани
гүл дейді. Хакім Абай «толық адам» немесе
кәмелетті адам тұжырымдамасын жасады.
Олар: нұрлы ақыл, жылы жүрек, ыстық
қайрат. Адамды толық ететін – ақыл, жүрек,
қайрат.
Абай ( Ибраһим ) Құнанбаев (1845
—1904) — ақын, жазушы, қоғам
қайраткері, қазіргі қазақ жазба
әдебиетінің негізін салушы,
либералды білімді исламға таяна
отырып, орыс және еуропа
мәдениетімен жақындасу арқылы
қазақ мәдениетін жаңартуды
көздеген реформатор. Азан
шақырып қойған аты — Ибраһим.
Абайдың поэтикалық шығармалары
мен қара сөздері пәлсапалық,
этикалық, эстетикалық,
психологиялық және педагогикалық
ой-пікірлерге толы. Абай түсінігінше,
табиғат біздің санамыздан тыс және
бізге тәуелсіз өмір сүреді. Біздің
түйсігіміз бен қабылдауымыз,
түсінігіміз айналадағы ақиқат шындық
өмірдің сәулесі ғана.
Қазақтың классик жазушысы Әуезовтың
бас кітабы-”Абай жолы” ұлы ақынға
арналған.1993 жылы ”Абай жолы”
эпопеясы дүние жүзі халықтарының 116
тіліне аударылған.
Абай философиясы
Онтология; діни шеңбердегі
философиялық антропология.
Дүниетанымында; Құда мен
Табиғат, Адам мен Құдырет Асық бол; өсек,
Жан мен Тән, Өмір мен Өлім. өтірік,
Абай – деист. мақтаншақ,
Адамды қорлайтын 3 нәрсе; еріншек, бекер
надандық, залымдық, мал шашпақ.
еріншектік.
Талап, еңбек,
терең ой,
қанағат, рақым
ойлап қой.
Абай дүниетанымының бағыттарын зерттеуге Әуезов
елеулі үлес қосты. Ол Абайдың көптеген өлеңдері
мен 19 ғ-дағы көрнекті орыс ойшылдарының
шығармаларын салыстыра зерттеу арқылы олардың
терең тамырластығын ашып берді.

«Дүние - үлкен көл,
Заман - соққан жел,
Алдындағы толқын - ағалар,
Артқы толқын - інілер,
Кезекпенен өлінер,
Баяғыдай көрінер...»
Ұлы Абайды өмір, қоршаған дүние, табиғат, болмыс
сыры, олардың заңдылықтары көп ойландырған, ол
дүние сырына бойлап, өзін мазалаған сауалдарға
жауап табуға тырысқан. Мен осы кіммін? Жан
иелері өмірінің түпкі мәні неде? Барлық адам
баласы, жан-жануарлар да тамақтанады, ұйықтайды,
қорғанады, артына ұрпақ қалдырады. Сонда адам
баласының басқа жан иелерінен айырмашылығы
неде? Міне, Абай әркімді де толғандыратын терең
сырлы сұрақтарға жауап іздейді. Ол өзінің ілімінде,
пәлсапалық шығармаларында адам баласының өмір
сүру мақсатын, сол мұратына жету жолын, әлемдегі
болмыстың мәні мен өзіндік ішкі байланысты,
жалпы заңдылықтарын ашып көрсетеді.
Өз заманының ғұламасы болған Абай көптеген
орыс жазушылары мен философтарының,
әсіресе, А.С.Пушкиннің, М.Ю.Лермонтовтың,
И.А.Крыловтың, ВН.Г.Чернышевскийдің,
Н.А.Добролюбовтың шығармаларын оқып,
зерттеді
Адам мәселесін Абай әр түрлі: философиялық,
биологиялық-психологиялық, эстетикалық және
этикалық көзқарастан қарастырған. Абайдың адам
туралы негізгі түжырымдары Чернышевскийдің
«Философиядағы антропологиялық принцип» (1860)
деген еңбегінде айтылатын ойлармен ұштасады.
Чернышевскийдің түсіндіруінше болмыс бірыңғай
болған жағдайда адам басынан екі түрлі:
материалдық (адам тамақ ішеді, ұйықтайды, жүреді)
және адамгершілік тұрғыдағы (адам ойлайды, сезеді,
қалайды) құбылыстарды байқаймыз.
Қорытынды
Әлемді тануға құштарлық адамның бойына біткен табиғи
қасиеті деп есептеді ойшыл. Бірақ, оның бұл мүмкіншілігі
үнемі жетілдіріп отыруды талап етеді. Бала рухани
қасиеттерін жетілдіру үшін оның өзін қоршаған ортамен,
оның қасиеттерімен, адамдардың қызметімен танысуы керек.
Адам табиғат құбылыстарының құпияларын ұғу немесе
соған байланысты белгілі бір дәрежеде жорамал жасау
арқылы өзінің қызметін нығайта түседі: «Дүниенің көрінген
Һәм сырын түгелдеп, ең болмаса денелеп білмесе,
адамдықтың орны болмайды. Оны білмеген соң, ол жан адам
жаны болмай, хайуан жаны болады». Дегенмен, ол қоршаған
ортаны тануға болатындығын мойындай отырып, сонымен
қатар таным қызметінің мүмкіндіктері шектеулі екенін,
барша танымның толық аяқталмайтындығын да ескертеді.
. Ол мұның себебі материалдық әлемнің
шексіздігі мен таусылмайтындығында,
бітпейтіндігіңде деп біледі: «Бұл ғаламды көрдің,
келісті керімдігіне және қандай лайықты
жарастықты законімен жаратылып, оның
ешбірінің бұзылмайтұғынын көресің. Бұлардың
бәріне ғажайып ықыласың және ақылың
жетпейді».

Данышпан нұсқаған жолмен жүріп, оның
өсиеттерін бұлжытпай орындаған адамның жан
сарайы күннен-күнге тазарып, кемелденудің биік
деңгейіне шыға алады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Абай. Шығармаларының екі томдық жинағы:
Өлеңдер мен аудармалар.- Алматы: Жазушы, 2002. -
296 б.
2. Абай. Өлеңдер, поэмалар, аудармалар мен қара
сөздер. - Алматы: Жібек жолы, 2005.- 488 б.
3. Абай. Қара сөз = Книга слов. - Семей: МКА, 2007.-
368 б.
4. Абай. Қалың елім қазағым.- Алматы: Атамұра,
2002.- 224 б.
5. Абай. Нақыл сөздер. - Алматы: Көшпенділер, 2007.-
160 б.
6. Интернет ресурстары
http://pushkinlibrary.kz/exhibitions/Abai_Pushkin
_kaz/liter_A.html

Ұқсас жұмыстар

Қазақ философиясының өкілдері

Жалпы қазақ философиясы туралы тусінік жəне шығу тарихы

Философияның қалыптасуының негізгі кезеңдері

Қазақ философиясының төл тарихы

ҚАЗАҚ ФИЛОСОФИЯСЫ ЖАЙЛЫ

Қазіргі заман қазақ философиясы

Қазақ философия тарихының негізгі бағыттары

Абай философиясы

Қараүлек айтқан жоқтау - қазақ жоқтауының классикалық үлгісі

Ғылым философиясы

Пәндер