Әлемдік мұхит 2500 жыл Көпжылдық тоң 10000 жыл аймақтарындағы жер асты мұздары

Презентация қосу

Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті

БЖ-15-1 оқу тобы
3-топ

Әлемдік су теңдестігі
Гидросфера -біздің ғаламшарымыздың
(планетамыздың) су кабығы. Оны
мұхиттар мен теңіздердің суы, күрлық су
- өзендер, көлдер,бөгендер, мұздықтар,
сондай-ақ литосфераның жоғарғы
бөлігіне сіңетін жер асты суы,
атмосферадағы ылғал құрайды.
Жер бетінің ауданы 510 млн. км2-ге
тең. Бұл ауданның 361 млн. км 2-ін
немесе 71% бөлігін әлемдік мұхит
алып жатыр. Ал кұрлықтардың
үлесіне 149 млн. км2 ayдан немесе
планетамыздың 29% бөлігі тиесілі.
Су және құрлық жер шарында біркелкі емес.
Солтүстік жарты шарында кұрлықтардың
үлесіне 100 млн. км2 немесе 39%-і тисе, ал
онтүстік жарты шарында - 49 млн. км2 немесе
19%. Солтүстік жарты шарында су басқан
аймақтың ауданы 155 млн. км2, ягни 61%-ке
тең, ал оңтүстік жарты шарында -206 млн. км2
немесе 81% (әрбір жарты шарды жеке-жеке
алып қарағанда)
Бас суайрық құрлықты екі
беткейге бөледі: 1) Атлант және
Солтүстік Мұзды мұхиттарға
құятын өзен ағындыларын
кұрайтын (60%) беткей; 2) Тынык,
және Үнді мұхиттарына құятын
өзен ағындыларын құрайтын бет
кей (40%). Екінші қатардағы
суайрықтарға аталған
мұхиттардыц ішкі алаптарының
суайрықтары мен ішкі ағындылар
және тұйық аймактардың
суайрықтары жатады.
Ішкі ағындылардың үлкен
аймағы -Арал-Каспий, оған Еділ-
Жайык, Кура, Сырдария,
Әмудария және баска өзендерінің
алаптары жатады. Тұйық
аймақтар қатарына Сахара,
Аравия және Орталық Австралия
шөлдері кіреді.
Жер бетіндегі судың
жалпы қоры шамамен
1386 млн. км2-ге тең. Өзен
арналарындағы су коры
2120 км3-ге тең, тұщы
көлдердегі су - 91 мың км3.
Тұщы жер асты
суларының коры 10,5 млн.
км3 мөлшерінде деп
есептелсе тұщы сулардың
жалпы қоры - 3,5 млн. км3
не месе гидросфера
-көлемінің 2,53%-iн
құрайды.
Сумен ең аз қамтамасыз етілген материк Еуропа
(жылына әр адамға 4,9∙103м3) мен Азия (6,0∙103 м3/жыл).
Сумен ең жеткілікті қамтамасыз етілген материктерге
Оңтүстік Америка (әр адамға 54,4∙103 м3/жыл), Мүхпт
аралдары (Океания) -287-103 м3/жыл және Австралия (әр
адамға шаққанда жылына 25,8 мың м3 сумен қамтамасыз
етілген) жатады.
Жекелеген елдерде сумен камтамасыз етілу бұдан да көп
мөлшерде ауытқиды. ТМД елдерінде (1986 ж. бойынша)
сумен қамтамасыз етілудің орташа көрсеткіші жылына
17,3 мың текше метрге тең, ал АҚШ-та шамамен
жылына 10мың текше метр,КХР-да -жылына 2,9 мың
текше метр.
Жер бетіндегі су қорларынын қайта
жанару кезеңі
Жаңару кезеңі
Судың түрі Судың түрі Жаңару кезеңі

Әлемдік мұхит 2500 жыл Көпжылдық тоң 10000 жыл
аймақтарындағы жер
асты мұздары.

Жер асты сулары 14000 жыл Көлдердегі су қоры 17 жыл

Топырақты ылғалды 1 жыл Батпақтағы сулар 5 жыл

Жер асты сулары 14000 жыл Көлдердегі су қоры 17 жыл
Қазіргі геологиялық дәуірдің шегінде жер бетіндегі
судың көлемін тұрақты және оның жылма-жыл
айналымға түсетін мөлшерін өзгермейді деп
есептеуімізге болады.
Су айналымының математикалық үлгісі су теңдестігінің теңдеуі
болып табылады, яғни:

- әлемдік мүхит үшін: Ем=Хм +У; (1)

- құрлықтың шеткі аймақтары үшін: Еқ=Хқ +У; (2)

- тұйық ағыс аймақтары үшін: Ет =Хт ; (3)

- жер шары үшін: Ем+Еқ +Ет=Хм+Хқ +Хт немесе Еж =ХЖ (4)

Мұндағы Е - булану; X - жауын-шашын; У - өзен
суларының ағындысы. Әріптік өрнектердің индекстері: м -
мұхит; қ - құрлық; т-тұйық ағыс аймақтары, ж - жалпы
жер шары.
Әлемдік ғылым жетістіктерінің негізінде бүкіл әлемдік су теңдестігі
есептеліп шығарылады. Бұл есептеуге сүйеніп айтатын болсақ, онда бүкіл жер
шарында жылына 1220 мм немесе 622 мың км3 жауын-шашын жауатын болса,
соншама ылғал буланып отырады екен, Ал құрлықтарға жауатын жауын-
шашынның келемі - жылына 164 мың.км3 немесе 1100 мм, мұхит бетіне түсетін
ылғалдың жылдық көлемі - 458 мың км3 немесе 1270 мм. Бұдан көрінетіні -
құрлыққа тусетін ылғалдың көлемі мұхитқа қарағанда 3 есе аз екендігі. Жыл
бойына құрлықтар бетіне түсетін жауын-шашынның 70%-тен көбірек бөлігі
буланса, қалған бөлігі мұхитқа ағып түседі.
Су теңдестігінің Көлемі Қабаты, %
элементтері 103 км3/ж мм/жыл
Әлемдік мүхит, F м= 361∙106 км2
Мұхит бетіне жауатын 458 1270 90,7
жауын-шашын 46,8 130 9,3
504,8 1400 100
Құрлықтан түсетін
ағынды
Мұхит бетінен
буланатын ылғал
Құрлық, Ғқ = 149∙106 км2
Құрлыққа-түсетін жауын- 164 1100 100
шашын 46,8 314 28,5
Шетке кететін ағынды 117,2 785 71,5
Құрлық бетінен буланатын
ылғал
Жер шары, Ғ ж = 510 ∙106 км2
Жауын-шашын 622 1220 100
022 1220 100
Булану

Ұқсас жұмыстар

Ауа - райының негізгі элементтері

БАЙКАЛ КӨЛІ

Картаның масштабын табың

Мәңгілік мерзлота аудандарында іргетастар

Ауыспалы климат жағдайында су балансының өзгеруі

Кескін картаға Еуразия өзендерінің алаптарын түсір

Республиканың барлық өзендері

ГИДРОСФЕРА БИОСФЕРАНЫҢ ЭЛЕМЕНТІ

Ланшафт туралы түсінік

Топырақ қабатыны ылғалдылығы молайып, батпақтану процесі

Пәндер