ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ

Презентация қосу

ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ
«Төлем балансы» ұғымын ғылымға ХVІІІ ғасырда
меркантилизмнің соңғы өкілі, шотланд экономисі Джеймс
Стюарт (1712-1780) енгізген.
Төлем балансын
құрудың əдістері
жүйелі түрде Англия
мен АҚШ-та алғаш
рет қалыптасты.
Ал қазіргі уақытта,
төлем балансын
құрудың толық
сызбасы Халықаралық
валюта қорының
(ХВҚ) ұсынысымен
жасалады.
ТӨЛЕМ БАЛАНСЫ
Төлем балансы – əдетте, бір жыл уақыт аралығында резиденттер мен
резидент еместердің арасындағы жасалған сауда-саттық жəне
қаржылық келісімдер туралы статистикалық есеп-қисап. Төлем
балансын талдау негізінде қандай да бір елдің сыртқы
экономикалық тепе-теңдікке жете алу мүмкіндігін түсіндіруге болады.

Төлем балансы Бұл отандық
бухгалтерлік есеп экономика
нысанында жүргізіледі субъектілері мен
жəне қосарлы шот сыртқы орта
принципіне негізделеді, арасындағы кез келген
яғни барлық экон экономикалық келісім
омикалық келісімдердің осы баланста екі
екіжақты жазбасы жақты сипатқа ие
болады. болады деумен
түсіндіріледі.

Төлем балансы бабының кредиті бойынша жазу екінші бір
баптың дебеті бойынша жазумен теңестіріліп отырады.
КРЕДИТ
Мəселен, шетелге ұшақ
сату, шетел туристеріне
Кредит – нəтижесінде
қызмет көрсету,
елден құндылықтар
шетелден зейнетақы алу,
кететін жəне солар үшін
шетелдіктердің отандық
елге шетел
ком паниялардың
валютасындағы ақшалай
акцияларын сатып алу
ағындар келетін
кредитке жазылады,
келісімдер жиынтығы
өйткені аталған
жəне бұлар «плюс»
мəмілелер шетел
белгісімен жазылады.
валютасының түсімін
көрсетеді.
ДЕБЕТ
Дебет – нəтижесінде ел сатып
алатын құндылықтарға айырбас
ретінде валютасы сыртқа кететін
келісімдер жəне бұлар «минус»
белгісімен жазылады.

Мəселен, төлем баланысының
дебет шотында, автокөлік
импорты, лицензия сатып алу,
шетел компанияларының кірісін
осы елден аудару, ұзақ мерзімді
қарыз беру сияқты мəмілелер
көрсетіледі. Осындай мəмілелер
резиденттің шотындағы шетел
валютасы қорын азайтады.
Кредит пен дебет арасындағы айырмашылық шот сальдосы
деп аталады.

Төлем балансының осындай бухгалтерлік операцияларының
экономикалық мəні бар: көптеген экономикалық операциялар
құндылықтармен айырбас жүргізуді сипаттайды.

Тəжірибе жүз інде кредит сомалары мен дебет сомалары бір-
біріне сəйкес келмеуі мүмкін жəне бұлардан басқа кейбір
экономикалық операциялар есепке алынбай қалуы да мүмкін.
ХВҚ-ның талдамасы бойынша төлем балансының
құры- лымы мынадай негізгі үш шоттан
құралады жəне оны төмендегі кестеден көруге
болады.
Ағымдық трансферттер балансы біржақты тəртіппен
орындалатын қаржы құралдарының немесе тауарлық
ағындардың қозғалысын қарастырады.
Капитал қозғалысы жəне қаржы операцияларының
шоты (қысқашасы «капитал қозғалысы шоты») да кредиттік
жəне дебеттік операцияларды көрсетеді, бұл жер сəл
өзгешеліктер бар.
Сауда балансы – белгілі бір уақытта (ай, тоқсан, жыл) құндық сипаттағы
енгізілетін жəне сыртқа шығатын тауарлар арасындағы арақатынасты
көрсететін қандай бір елдің немесе
əлемдік нарықтағы елдер тобының экономикалық жағдайынан хабардар ететін
негізгі макроэкономикалық көрсеткіштердің бір түрі. Сəйкесінше, бұл баланс тек
сауда ағындарының баптарымен ғана жүріп отырады.
Төлем
Төлем балансының
балансының тапшылығы
тапшылығы ағымдық
ағымдық операциялар
операциялар шотшот
ы
ы мен
мен капитал
капитал қозғалысы
қозғалысы шоты
шоты сомаларының
сомаларының бір-біріне
бір-біріне тең
тең
болм
болм айтындығымен
айтындығымен түсіндіріледі.
түсіндіріледі.

Төлем балансы тапшылығының мəнін толық түсіндіру үшін
төлем балансының үшінші шоты – ресми валюталық
резервтер өзгерісі категориясын қолдануға тура келеді.

Бұл жерде
Бұл жерде Орталық
Орталық банк
банк
төлем балансының
төлем балансының Олай болса, валюталық
валюталық
тапшылығын валюталық
тапшылығын интервенциялар
интервенциялар
интервенциялар Орталық банктің ақша-
құралымен реттейді,
құралымен реттейді, яғни
яғни несие саясатының ашық
ол жеке
ол жеке сектор
сектор ретінде
ретінде экономикадағы төртінші
шетел валютасын
шетел валютасын сату
сату жəне
жəне жанама құрал ы болып
сатып алу
сатып алу операцияларын
операцияларын табылады.
жүзеге асырады.
жүзеге асырады.
Пайдаланылған
әдебиеттер
1. А.В.Сидорович, Ә.Ә. Әбішев «Ұлттық экономика»: Оқулық –
Алматы: «ЖШС РПБК Дәуір», 2011. – 616бет
2. ДоғаловДоғалов А. Н., Досмағанбетов Н. С. Макроэкономика:
экономикалық мамандықтарға арналған оқулық/– 2-бас., өңд.
жəне толықт. – Алматы: ЖШС РПБК «Дəуір», 2012 – 416 б.
3. С.Әкімбеков, А.С.Баймұхаметова, У.А. Жанайдаров
Экономикалық теория. Оқу құралы. – Астана: 2002. – 464 бет

Ұқсас жұмыстар

ТӨЛЕМ БАЛАНСЫН РЕТТЕУДІҢ НЕГІЗГІ

Несие туралы

СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ БАЙЛАНЫСТАР ЖҮЙЕСІНДЕГІ ҚАРЖЫ

Қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді активтердің құрамы мен сипаттамасы

Табыстар және ақшалай қаржылар есебі

Ұлттық Банктің негізгі функциялары

ҰЖЫМДЫҚ БУХГАЛТЕРЛІК

Актив Қысқа мерзімді

Ақша қаражаттары. Ақша қаражаттарының эквивалентті есебі

Ақша қаражаттары

Пәндер