Клетка және органоидтардың құрылысы

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Тақырыбы: Клетка және
органоидтардың құрылысы

Факультет: Биотехнология, Биология
Тобы: Биомедицина 3 топ
Орындаған: Калыева С.К.
Қабылдаған: Ахтаева Н.З.
Жоспары:
Жасуша – тіршіліктің ең кіші құрылымдық бірлігі
Жасушаның ашылу тарихы
Жасушаның қозғалыс органеллалары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Жасуша – тіршіліктің ең кіші құрылымдық бірлігі

Жасуша – барлық тірі организмдердің құрылысы мен
тіршілігінің негізі, жеке тіршілік ете алатын қарапайым
тірі жүйе. Организмдерге тән өсу мен көбею, зат алмасу,
тыныс алу, тітіркену, т.б. Тіршілік әрекетінің жүйеге
асуы және ұрпақтан ұрпаққа берілуі клеткамен
байланысты. Клетка өз алдына жеке организм ретінде
немесе көп клеткалы жануарлар, өсімдіктер мен
саңырауқұлақтар тіндері мен ұлпаларының құрамында
кездеседі.
Жасушаның ашылу тарихы
1609 жылы Г.Галилей микроскопты құрастырды
1665 жылы Р.Гук микроскоппен жасушаның майда
ұршықтан тұратынын көрді. Жасуша терминін
қолданды
А.Левенгук қан құрамындағы эритроциттің бір
жасушалы екенін анықтады
1831 жылы Р.Броун өсімдік жасушасын ашты
1839 жылы Я.Пуркинье жасуша ішіндегі сұйықтық
протоплазманы тапты
Тірі организмдер өзінің қүрамына кіретін
клеткалардың типіне байланысты

Эукариоттар Прокариоттар

Тірі клетканың қарапайым түрі -
Эукариоттық клеткаларда прокариоттық клетка.
геномның ДНҚ-сы ядролық Прокариоттарға бактериялар
қабықшамен қоршалған, яғни және кок-жасыл балдырлар
эукариоттық клеткалардың сияқты бір клеткалы
ядросы бар, ал прокариоттарда организмдер жатады.
айқын көрінетін ядро жоқ Прокариоттық клетканы
(грекшеден аударғанда эу - "мен" анықтайтын бір ерекшелік
жүрнағына сәйкес (ядромен), олардың хромосомасымен
про - "сыз" жұрнағын (ядро-сыз), цитоплазмасының арасында
ал кариос - ядро). тікелей қатынастың (контакт)
болуы.
Жасушаның қозғалыс органеллалары
Құрамында ДНҚ бар компартмент көптеген зат алмасу реакциялары өтетін
клетканың бөлігі цитоплазмадан бөлінген. Цитоплазманың ішінде әртүрлі озіне
тән коптеген органеллалар болады.
Органеллалар – белгілі бір құрылысы және атқаратын қызметі бар
цитоплазманың тұрақты жоғары дифференциялданған құрылымдары. Олар
құрылысына қарай мембраналы және мембраналы емес, атқаратын қызметіне
қарай арнайы және жалпы қызмет атқаратын организмдер болып бөлінеді.

Мембраналы органоидтар: Мембраналы емес органоидтар:
митохондрия, рибосомалар,
эндоплазмалық тор, микротүтікшелер,
гольджи аппараты, клетка орталығы,
лизосома. филаменттер.
Митохондрия – клетканың тыныс алу процесін
қамтамасыз ететін органоид. Митохондрияның сыртқы екі
қабат биологиялық мембранамен қапталған. Ішкі жарғақтың
қуысында митохондрия негізі – матрикс орналасып,онда
клетка ядросына қатысы жоқ митохондриялық белоктар
түзілуінің автономды жүйесі қалыптасады.
Митохондрияның ұзындығы 10 мкм-дей,диаметі 0,2-1 мкм,
саны 1-ден 100 мыңға дейін болады.Митохондрияда тотығу
тотықсыздану реакциясы жүреді,яғни ол кезде күрделі
органикалық қосылыстар молекулалары ыдырап ,жац
заттарға айналады да ,ондағы энергия бөлініп шығады.
Эндоплазмалық тор – цитоплазмадағы көпіршіктердің ,жалпақ қапшықтардың
жәнетүтікше құрылымдардың торлы жүйесі. Эндоплазмалық торды 1945 жылы
Портер ашты Эндоплазмалық тордың 2 түрі бар. а) тегіс б) түйіршікті.

Түйіршікті эндоплазмалық тордың мембранасы қапшықты цистерналы түтікшелі
болады. Онда белок синтезделетін рибосомалар орналасқан. Бауыр, нерв клеткасында
түйіршікті эндоплазмалық тор жеке-жеке орналасқан. Ұйқы безінде эндоплазмалық
тор ядроның маңайында шоғырланып орналасады. Атқаратын қызметі: синтезделген
белоктар клетканың басқа бөліктеріне тасымалданады.

Тегіс эндоплазмалық тор - мембранасы кіші вакуольдер мен түтікшелер түзеді.
Онда рибосома болмайды. Тегіс эндоплазмалық тор түйіршікті эндоплазмалық тордан
дамиды. Қызметі липидтердің синтезіне қатысады, арнайы ферменттердің көмегімен
тотығуы нәтижесінде улы заттардан залалсыздандыруға қатысады.
Гольджи аппараты. 1898 жылы Гольджи ауыр
металдардың көмегімен нерв клеткаларынан тапқан.
Гольджи кешені – бір – бірімен қабаттаса тығыз орналасқан
жалпақ жарғақты 5-10 “цистернадан” және олардың
шетіндегі ұсақ көпіршіктерден құралған органоид. Мұнда
өндірілген өнімдер жинақталып, пісіп жетіліп,сыртқа
шығарылады, клетка лизосомаларының түзілуіне қатысады.
Ядро - құрылысы: қабықшасы, ядро мембранасы, ядро шырыны,
ядрошық, хроматин. Ядро қабықшасы әрқайсысы үш қабаттан
тұратын ішкі және сыртқы мембранадан құралған.Сыртқы мембрана
эндоплазмалық тордың каналдарымен байланысқан.Ядро
қабықшасында көптеген
саңылаулар (диаметрі 120 нм) болады. Бұл қабықша ядро құрам
бөліктерінің шектеуші қызметін атқарумен қатар цитоплазмамен екі
аралықтағы зат алмасуды реттейді.
Қорытынды
Барлық тірі организмдердің құрылысымен тіршілік әрекетінің негізі клетка.
Организмдерге тән өсу мен көбею, зат алмасу, тыныс алу, тітіркену т.б. тіршілік
әрекетінің жүзеге асуы және ұрпақтан ұрпаққа берілуі клеткамен байланысты.
Клетканың қозғалыс органоидтары атына сәйкес ағзаны үнемі қозғалысқа келтіріп
отырады. Қозғалыс органоидтары жануарлар дүниесінде кеңінен тараған. Оларға
кірпікшелілер, талшықтылар, сұйық ортада қозғауға бейім әр түрлі өсінділер және
бұлшықет талшықтарының жиырылуын қамтамасыз ететін
миофибрилдер жатады.
Адам тұлғасында бұлшықет талшықтарының жиырылуын қамтамасыз ететін
миофибрилдер. Мысалы: бірыңғай салалы бұлшықет ткандарының құрамындағы
миофибрилдерінің құрлысы біркелкі болса, көлденең жолақты бұлшықет
миофибрилдерінің құрамы керісінше біркелкі емес. Адамды қозғалысқа келтіретін
бұлшықеттер, ал бұлшықеттер миофибрилдерден тұрады.
Пайдаланылған әдебиеттер
Сартаев А., Гильманов М. С22 Жалпы биология
Қ.Ә.Сапаров, Цитология және гистология; Алматы 2005
жыл.
Интернет желісі.

Ұқсас жұмыстар

Жасушаның құрылысы

Жасуша қабықшасы

Жасуша ұғымы

Қалыпты және потологиялық жағдайдағы клетка органоидының құрылысы мен қызметі

Клетка ең ұсақ тірі система, оның құрылысы және атқаратын қызметі

Жасушаның органоидтары

Пәндер