Жасуша ұғымы

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультет: Биотехнология, Биология

Тобы: Биомедицина 3 топ

Орындаған: Аразбаева Г. Т.

Қабылдаған: Ахтаева Н. З.

Тақырыбы: Клетка және органоидтардың құрылысы

Жоспары:

Жасуша ұғымы

Жасуша органоидтары

Плазмалық жарғақша

Ядро

Цитоплазма

Пластидтер

Вакуоль

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Жасуша-тіршіліктің ең ұсақ және маңызды құрылымдық-қызметтік бірлігі болып табылады, себебі кез-келген ағзалар денесі жасушалардан құралған, тіршіліктің негізгі қасиеттері мен қызметтері жасушаларда жүзеге асады. Жасушаны 1665 жылы Голландия оқымыстысы Р. Гук ашқан, ал жасуша теориясын 1938-1939 жылдары неміс ғалымдары Т. Шванн мен М. Шлейден қалыптастырды.

Жасуша

Эукариот, ядролылар

-өсімдіктер

-жануарлар -саңырауқұлақтар

Прокариоттар, ядросыздар

-бактерияларға -көк- жасыл балдырлар

Жасушаның тіршілігін сақтау үшін қажетті үрдістер мен қасиеттерді жүзеге асыруды қамтамасыз ететін және жасушада белгілі бір қызметтерді атқаратын оның тұрақты компоненттері органоидтар (органеллалар) деп аталады

Жасуша органоидтары

Жарғақшасыз

Жарғақшалы

Рибосомалар

Хромосомалар

Жасуша орталығы

Бір жарғақшалы

Қос жарғақшалы

Вакуольдер

Лизосомалар

Гольджи кешені

Эндоплазмалық тор

Митохондриялар

Пластидтер

Плазмалық жарғақша • жасуша құрамын сыртқы ортадан шектеп тұрады; • көптеген органоидтар мен ядро қабықшасының қабырғасын түзеді; • жарғақшаның липидті қабаттары арқылы нәруыз молекулалары өтетін сұйық-мозаикалық құрылымға ие; • тасымалдау қызметін атқарады; • таңдамалы өткізгіштікке ие;

Ядро мынадай қызметтер атқарады:

• тұқым қуалау ақпаратын сақтау және тасымалдау; • жасушада жүретін зат алмасу үрдістерін реттеу. Ядро құрамына нәруыздан және р-РНҚ-дан тұратын ядрошық; хроматин (хромосомалар) және нәруыздардың, нуклеин қышқылдарының, көмірсулар мен ферменттердің, минералдық тұздардың коллоидты ерітіндісі түріндегі кариоплазма (ядро шырыны) кіреді.

Цитоплазма

Жасуша ядросы және барлық органоидтар орналасқан жартылай сұйық орта. Цитоплазма 85% судан және 10% нәруыздардан тұрады

Түсі және атқаратын қызметі бойынша пластидтер негізгі үш түрге бөлінеді:

Лейкопласттар

Хромопласттар

хлоропласттар.

ДНҚ және РНҚ-нан тұрады

Вакуоль

• жарғақшамен - тонопластпен қапталған; • жасуша шырынымен толтырылған; • жасушадағы су-тұз алмасуды реттеуге қатысады; • жасушалар мен ұлпаларды тонуста (тургорда) ұстап тұру үшін цитоқаңқа қызметін атқарады; • қор заттарын сақтаушы және алмасудың соңғы өнімдерін «көмуші»;

Қорытынды

Жалпы жасуша кез-келген тірі организмнің ең кіші бөлігі болып табылады. Жасуша сөзін алғаш болып 1665 жылы Гук ашқан. Жасушаның құрылысы кейбір формаларда әр түрлі және күрделі болып келеді. Сол себепті жеке-жеке бөліктерімен таныс болған жөн.

Біздің ағзамыздың қаншалықты күрделі жаралғанын елестету үшін, оның құрылысын сатыға теңеп, сонымен өрлеп көрейік. Ең төменгі басқыш - молекулалық деңгей, мұнда біздің денемізде алуан түрлі заттардың химиялық түрленуі жүріп жатады. Органикалық заттардан (нәруыздар, майлар, көмірсулар) жасушалардың құрылымы түзіледі. Әртүрлі жасушалардан ұлпалар құралады, ұлпалардан мүшелер құралады. Ортақ міндеттерді орындайтын мүшелер жүйелерге бірігеді (тыныс алу, асқорыту, зәр шығару және басқалары) . Ал қиялдағы сатының ең жоғарғы басқышында ағзаның өзі тұр.

Ағзамыздағы өте кішкентай тірі құрылымдар - жасушалар. Көлемінің өте кішілігіне қарамастан, әрбір жасушаның құрылысы тым күрделі. Ол сыртқы ортадан жасуша мембранасы деген қабықпен бөлінген. Қабықтың іші қоймалжың сұйықтық - цитоплазмаға толы, цитоплазмада органеллалар - жасушаның «ішкі мүшелері» орналасқан. Мысалы, митохондриялар - «энергетикалық станциялар», эндоплазмалық желі-көлік жүйесі, рибосомалар нәруыздарды синтездейді.