ТҰЛҒАНЫҢ ПСИХОДИАГНОСТИКАСЫ

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

УНИВЕРСИТЕТІ

ФАКУЛЬТЕТІ

ФИО

Курс

Тұлға тұралы жалпы ұғым

ПСИХОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНДА «ТҰЛҒА» КАТЕГОРИЯСЫ ІРГЕЛІ ҰҒЫМДАРДЫҢ ҚАТАРЫНА ЖАТАДЫ. БІРАҚ ТҰЛҒА ТЕК ПСИХОЛОГИЯҒА ТӘН ЕМЕС, ОЛ БАРЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ ҒЫЛЫМДАРМЕН ЗЕРТТЕЛЕДІ.

Тұлға дегеніміз кім?

Тұлға дегеніміз - ол тұрақты психологиялық сипаттамалар жүйесінде алынған нақты адам. Ондай сипаттамалар қоғамдық байланыс пен қатынастарда көрініс беріп, адамның өзі мен оны қоршағандар үшін маңызды орын алады, оның адамгершілік қылықтарын айқындайды және оның өзіне, ортасы үшін маңызды мәнге ие.

Жаңа туған нәресте «адам» деп аталғанымен «тұлға» деген атқа көпке дейін ие бола алмайды.

Өйткені, кісі болып, ержету үшін бала оңы мен солын, өзінің «менін» басқа «мендерден» ажырата білуі яғни басқа адамдардан ажырата білуі тиіс. Сондықтан да нәресте, сәби, бөбектерді тұлға деп айту қиын.

Жеке адам, тұлға қоғамнан тыс өмір сүре алмайды . Өйткені оның жан дүниесі тек айналасындағылармен қарым - қатынас жасау үстінде, тәлім - тәрбие, оқу, іздену, іске талаптану арқылы әркез белгілі мазмұнға ие болып отырады.

Адамдың жүйелі зерттеу сұрақтарын қарастырғанда психологияның өзіндік түсініктері қалыптасады. Б. Г. Ананьев бойынша адам ұйымдастыруының төрт деңгейі ғылыми зерттеушілер үшін қызығушылық тудырады.

Олардың қатарына төмендегілерді жатқызады

-ИНДИВИД;

-ІС- ӘРЕКЕТ СУБЪЕКТІСІ;

-ТҰЛҒА;

-ЖЕКЕ ДАРАЛЫҚ;

Биологиялық түр болғаннан кейін әр адамның туа біткен ерекшеліктері бар, мысалы:

дене құрылысы тік жүруге мүмкіндік береді,

ми құрылымы интеллектің дамуын қамтамасыз етеді,

қол құрылысы еңбек құралдарын пайдалануға мүмкіндік береді т. с. с.

«Индивид» ұғымы адамды белгілі биологиялық қасиеттерді иеленуші ретінді сипаттайды.

Индивид ретінде туылған адам қоғамдық өзара қатынастар мен процестер жүйесіне қосылады, нәтижесінде ерекше әлеуметтік сапа иеленеді, тұлға болып қалыптасалды

Қоғамдық байланыстар жүйесіне қосылған адам - субъект, іс- әрекет процесінде қалыптасатын және дамитын сананы иеленуші.

ПСИХОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНДА ТҰЛҒАҒА ӨТЕ КӨП АНЫҚТАМА БЕРЕДІ

Л. И. Божович тұлғаның екі негізгі критерийлерін бөліп көрсетті.

Біріншіден, адамды тұлға деп санауға болады, егер оның мотивтерінде иеархия болса, яғни ол өзінің тікелейталаптарын жеңуге қабілетті болса.

Екіншіден, егер ол өзінің мінез - құлқына саналы түрде басшылық ету қабілеті болса.

А. Н. Леонтьевтің айтуы бойынша, тұлға «екі рет туылады».

Бірінші рет өмірге келуі мектепке дейінгі жасқа жатады.

Яғни бала өзінің мінез - құлқын социумның талап - тілектері бойынша құрастыра бастағанда және т. б. Баланың мотивтерге бағынуы қалыптаса бастағанда.

Қатар бағынған мотивтердің қалыптасқанын, егер баланы мотивтердің конфликтісі жағдайына қойғанда бақылауға болады: ойыншығын өзінің қолы жетпейтіндей биігірек жерге іліп, бірақ қасына орындық қойып, бөлмеден шығып кету. Ал балаға тек қана орындыққа шықпай, басқа әдіс пен алуды айту керек. Бала берілген тапсырмаға қарамастан, орындыққа тұрып ойыншыққа қол жеткізеді. Тапсырма берген адам кіріп, балаға ойыншықты алғаны үшін кәмпит береді. Ал, бала болса оны заңсыз алғанын түсініп жылай бастайды. Мектепке дейінгі жас кезеңі тұлғаның қалыптасуындағы өте маңызды саты болып табылады.

ТҰЛҒА ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ ЕКІНШІ САТЫСЫ ЖЕТКІНШЕК ЖАСТА, АДАМ ӨЗІНІҢ МОТИВТЕРІН ҰҒЫНУҒА ТЫРЫСҚАНДА БАСТАЛАДЫ. БҰЛ САТЫ ӨЗІНДІК САНАМЕН, ӨЗІНДІК ТӘРБИЕМЕН БАЙЛАНЫСТЫ.

Тұлғаның психодиагностикасы дегеніміз не ???

ПСИХОДИАГНОСТИКА

Ең алдымен психодиагностика ұғымына тоқталып өтсек.

Психодиагностика дегеніміз - психологиялық диагноздарды қоюшы ғылым болып табылады

Диагностика психологияның бір саласы ретінде адамның бойындағы жеке психологиялық талдауларын, психофизикалық ерекшеліктерін өлшеуге негізделген.

Сонымен қатар психодиагностиканың тағы бір ерекшелігі - қандай да бір белгілі қасиеттерімен топтастырылған адамдардың айырмашылықтарын зерттеу болып табылады.

Психодиагностика - психологиялық тәжірибелерге негізделген. Диагнозшы адамның әр түрлі айырмашылықтарын, психофизикалық ерекшеліктерін, жеке адамның мінез ерекшелігін талдайды.

Тұлға психодиагностикасы тұлғаның психикалық ерекшеліктері, іс - әрекеттері, өз - ара қарым - қатынастары тұралы мәліметтерді жинастыруды қамтамасыз етуге арналған сала болып табылады.

Психодиагностика жеке адамның немесе топтың психологиялық ерекшеліктерін оқытуға арналған әдіс - тәсілдерді жетілдіруге, дамытуға арналған психология ғылымының бір тармағы

Тұлғаның психологиялық құрылымы

А. Г. Ковалаев тұлға құрылымында келесі құрылымдарды көрсетеді.

ТЕМПЕРАМЕНТ

Табиғи қасиеттердің құрылымын

БАҒЫТТЫЛЫҚ

Қажеттіліктердің, қызығушылықтардың және идеалардың жүйесін.

ҚАБІЛЕТТЕР

Интелекттілік, еріктік және эмоциялық қасиеттердің жүйесі.

В. Н. Мясищев тұлға бірлігін бағыттылықпен, даму деңгейімен, тұлға құрылымымен және нервтік - псикалық реактивтіліктіліктің динамикасымен сипаттайды. Тұлға құрылымы - бұл тұлғаның жекк сипаттамасы, оған мотивация, қатынас және тұлға теңденциясы кіреді.