Кәмелетке толмағандардың қылмыстық құқық бұзушылық жасау статистикасы

Презентация қосу

Кәмелетке
толмағандардың
қылмыстылығы

Орындаған: Темірқызы Ақмейір
Ғылыми әдебиетте, кәмелетке толмағандардың жас санаттары жайлы
пікірлер көп. Солай мысалға В.А.Еренков жасөспірімдік шақ мектептің
5-8 сыныптарына сәйкес келіп, олардың ішінде кіші жасөспірімдік жас
(11-13 жас) және ересек жасөспірімдік жас (14-15 жас) деп көрсетеді.
Краковский А.П аталғандарға қоса кіші бозбалалық шақты көрсетеді
(16-18) жас. О.Е Сапарин олардың ішінде жасөспірімдік жас (13-16
жас), бозбалалық жас (17-21 жас) деп көрсетеді.

Бірақ, Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінде кәмелетке
толмағандарға нақты анықтама берілген(ҚК 80 бабының 1 тармағы).
Сондықтан кәмелетке толмағандардың жасы осы нормаға сәйкес
көрсетіледі.

Кәмелетке толмағандар- деп қылмыстық
құқық бұзушылық жасаған уақытқа қарай жасы
он төртке толған, бірақ он сегізге толмаған
адамдар танылады
Кәмелетке толмағандарға қойылатын жаза түрлері

Белгілі бір қызметпен айналысу
құқығынан айыру;

Айыппұл;

Түзеу жұмыстары;

Қоғамдық жұмыстарға тарту;

Бас бостандығын шектеу;

Бас бостандығынан айыру.
ҚР Қылмыстық Кодексіне сәйкес, кәмелетке толмаған адамға жаза
тағайындау кезінде оның өмірі мен тәрбиесінің жағдайлары
психикалық даму деңгейі, жеке басының өзге де ерекшеліктері,
сондай-ақ оған жасы жағынан үлкен адамдардың ықпалы ескерiледі.

Кәмелетке толмаған жас жеңілдететін мән-жай ретінде басқа да
және жеңілдететін ауырлататын мән-жайлармен жиынтықтар
ескеріледі.

Қылмыстық теріс қылық немесе онша ауыр емес қылмыс
жасаған не ауырлығы орташа қылмысты алғаш рет жасаған
кәмелетке толмаған адамды, егер оны қылмыстық жауаптылыққа
тартпай-ақ түзеуге болады деп белгiленсе, сот қылмыстық
жауаптылықтан босатуы мүмкiн. Бұл ретте оған тәрбиелiк әсерi бар
мәжбүрлеу шаралары қолданылуы мүмкiн.
Сот кәмелетке толмаған адамға
тәрбиелiк ықпалы бар мынадай
мәжбүрлеу шараларын тағайындауы
мүмкiн:
1) ескерту;
2) ата-аналарының немесе оларды
алмастыратын адамдардың не
мамандандырылған мемлекеттiк органның
қадағалауына беру;
3) келтiрiлген зиянды қалпына келтiру
мiндетiн жүктеу;
4) бос уақытын шектеу және кәмелетке
толмаған адамның мінез-құлқына ерекше
талаптар белгiлеу;
5) ерекше режимде ұстайтын білім беру
ұйымына орналастыру;
6) жәбірленушіден кешірім сұрау
міндеттемесін жүктеу;
7) пробациялық бақылау белгілеу.

Кәмелетке толмаған адамға тәрбиелiк
ықпалы бар бiрнеше мәжбүрлеу шарасы бiр
мезгiлде тағайындалуы мүмкiн.
Кәмелетке толмаған жаста қылмыс жасағаны үшін бас
бостандығынан айыруға, бас бостандығын шектеуге немесе түзеу
жұмыстарына сотталған адамдар, оларда жазаны өтеудің немесе
орындаудың белгіленген тәртібін қаскөйлікпен бұзушылық
болмаған жағдайда:

1) онша ауыр емес немесе ауырлығы
орташа қылмыс үшiн сот тағайындаған
жаза мерзiмiнiң немесе мөлшерінің
кемiнде төрттен бiрiн;
2) ауыр қылмыс үшiн сот
тағайындаған жаза мерзімінің немесе
мөлшерінің кемiнде үштен бiрiн;
3) адам өмiрiне қолсұғушылықпен
ұштаспаған аса ауыр қылмыс үшiн сот
тағайындаған жаза мерзiмiнiң кемiнде
жартысын;
4) адам өмiрiне қолсұғушылықпен
ұштасқан аса ауыр қылмыс үшiн сот
тағайындаған жаза мерзімінің кемiнде
үштен екiсiн іс жүзінде өтегеннен немесе
орындағаннан кейiн шартты түрде
мерзімінен бұрын босатылуға жатады.
Бір апта ішінде(28.11.18-5.12.18)тіркелген
кәмелетке толмағандардың қылмыстық құқық
бұзушылықтар диаграммасы

300

250

200

150

100

0
Шығыс Қазақстан облысы
Алматы
Астана
Кәмелетке толмағандардың қылмыстық
құқық бұзушылық жасау статистикасы

Ақтөбе облысы
ШҚО
СҚО

200 ден
аса

100 ден
аса

50 ден
аса
Қазақстанда мас күйінде жасалған қылмыстардың жоғары деңгейі
сақталуда – 60%.Есірткілік мас күйінде заңды бұзған кәмелетке
толмағандар саны 50% - ға артты.

Ресми статистика мәліметтері бойынша, соңғы бес жылда
жасөспірімдер қылмысының деңгейі жалпы республика
бойынша 26,8% - ға төмендеді.Төмендеу Алматы 9%-ға (166-
дан 151-ге дейін), Шығыс Қазақстан 25,8% - ға (151-ден 112-ге
дейін), Қостанай 6,5% - ға (92-ден 86-ға дейін) және Батыс
Қазақстан 10% - ға (70-тен 63-ке дейін) байқалады.

Дегенмен де, соңғы бес жылда кәмелетке толмағандарға
қатысты жасалған қылмыстар саны 4,5 есеге азайды.
Кәмелетке толмағандардың арасындағы
қылмыстылықты ескеру бойынша
судиялардың ерекше рөлі анық. Кәмелетке
толмағандардың қылмысы туралы
қылмыстық істердің соттарда қаралуы,
сонымен қатар, балалардың құқықтары мен
мүдделерін, қылмысты болдыратын
жағдайлардың себептерін анықтау мен
жою, нақты қылмыстық іс бойынша жеке
белгілерді шығару соттың міндеті болып
табылады.

Кәмелетке толмағандардың қылмыстарын
ескерту мағынасын тек олардың тәрбиесін
ата-анасы мен оның тәрбиесіне жауаптылар
ғана емес, сондай-ақ сот талқылауына
қатысушыларға да тәрбиелік әсерін тигізу.
Жасы кәмелетке толмаған жасөспірімдердің қолымен жасалған
қылмыстардың саны өсіп бара жатыр. Олардың негізгі себептері:

1-ші себеп 2-ші себеп 3-себеп 4-ші себеп

құқық қорғау
ата-аналар тәрбиесінің қоғамдағы қылмыстың
жеткіліксіз болуы. Жеткілікті органдарындағы біздің қоғамдағы жастар өз
болғанның өзінде тәрбиенің
артуына нашақорлық заңсыздық мәселесі. Бір уақыттарын бос және тиімсіз
дұрыс берілмеуі. Қазіргі ата- пен алкоголизмнің бала қылмыс жасаса және пайдаланады. Жастардың бос
аналардың тәрбиесі салдары болып тұр. оны бәрі біледі. Ал осы уақытын тиімді пайдалану
бұрынғымен салыстырғанда үшін мемлекет тарапынан
мүлдем өзгеше. Нәтижесінде
Әрине, ішкен адам кезде құқық қорғау көп көңіл бөлсе, жасап
ата-аналар балаларына кері өзінің жасаған органдары әлгі балаға жатқан жағдайы жеткіліксіз
тәрбие береді, яғни атап әрекетіне, мінезіне жаза қолданудың орнына болғандықтан біздің жастар
айтатын болсақ көшеде келе басқа заңдылыққа әртүрлі қылмысқа барып
жауап беруі өте қиын
жатып бір-бірімен соқтығысып отыр. Мәселен, қандай ойын
және ол мас күйінде жатпайтын шараларды
қалған жағдайда, кешірім болмасын, тегін баратын жер
сұрап әрі қарай кете берудің ненің дұрыс, ненің қолданып, көз жұмып жоқ, бәрі ақылы, аттап бассаң
орнына, олардың ата-аналары отыра береді, ал бұл ақша, тек қана көшеде тегін
бұрыс екенін тіпті
оларға тек өзінікін дұрыс, жағдай келесі балаға теріс жүруге болады. Қолы бос
өзгенікін бұрыс деп ойламайды. Сондықтан болғаннан кейін жастар
әсер етеді. Осы оқиғаны
тәрбиелейді. Ал сол тәрбиені аталған мәселені көрген жастар жазадан
ойына келгенін істейді. Сол
көріп өскен жас бала ертеңгі себепті мемлекет тарапынан
шешпейтін болсақ, біз құтылуға болады деген
күні біреуге жамандық жасаса жастардың бос уақытын
да өзінікін дұрыс деп санайды. жасөспірімдер ойға келеді. Нәтижесінде орынды пайдалануына
Сол кезде ол жасы кәмелетке арасындағы қылмыстың жасөсіпірімдер арасында мүмкіндіктерді молынан
толмаған балаға тәрбие беру жасау керек
санын азайту мүмкін заңға сенімсіздік пайда
өте тым кеш болады
емес болады
Қазақстанда 19 кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталығы (КБО)
жұмыс істейді. Бірінші жартыжылдықта 3700-ге жуық кәмелетке
толмағандар қабылданды. Бағада отбасы қолдау қызметі жұмыс
істейді, оның қызметі КБО тәрбиеленушілеріне консультациялық,
психологиялық, анықтамалық-ақпараттық, әлеуметтік-құқықтық көмек
көрсетуге бағытталған.
Кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың алдын алудың алға басушы саясатын
жүзеге асырудың қажеттілігі мен маңыздылығын, сондай-ақ шараларды жүйелі зерттеу мен
әзірлеудің қажеттілігі мен маңыздылығын мойындау керек. Бұл кезде баланың өзіндік
дамуына нұқсан немесе басқаларға зиян келтірмейтін тәртібі үшін баланы қылмыстандыру
мен жазалауды қолданбаған жөн. Бұндай саясат пен шаралар келесілерді қарастыру керек:

a) мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, әдетте, жастардың түрлі қажеттіліктерін қамтамасыз
ету үшін білім беру саласындағы мүмкіндіктерін және барлық жастардың, әсіресе, қауіп
төніп тұрған немесе әлеуметтік қауіпті жағдайдағы және ерекше қамқорлық пен қорғанысты
қажет ететіндердің тұлғалық дамуын қамтамасыз ететін қолдау жүйелерін ойластыру;

b) жастар арасындағы қылмысты алдын алудың арнайы теориялары және құқық
бұзушылықты жасау қажеттілігі мен мүмкіндігінің себептерін қысқарту немесе оған
апаратын жағдайларды шектеуге бағытталған заңдарды, үдерістер, мекемелер, қызметтер
құралы мен жүйелірен қолдануға негізделген осы мәселені шешу тәсілдері;

c) ең әуелі кәмелетке толмағанның жалпы мүдделерін ескеріп, әділ әрі әділетті түрде
жүзеге асырылуы керек ресми органдардың қатысуы;

d) барлық жастардың амандығын, дамуын, құқығын және мүдделерін қамтамасыз ету;

e) жалпы әлеуметтік нормалар мен құндылықтарға сай келмейтін жастардың әрекеттері
мен тәртібі, көп жағдайда кемелдену мен есею үдерісіне байланысты екенін және есейген
сайын көптеген индивидтардың тәртібі өздігінен өзгеретінін ескеру.
Сонымен қоғамда әлеуметтік-экономикалық
және саяси өзгерістердің ірі көлемді және
жылдам процестері жүріп жатқан қазіргі
уақытта әсіресе, дүниетанымы әлі толық
қалыптаспаған, құндылықтар жүйесі тұрақсыз
жастар үшін қиын болып отыр. Қазіргі уақытта
жасөспірімдерге, жастарға деген көзқарас
әсіресе құқықбұзушылықтың алдын алу, оны
туғызатын себептер мен шарттарды жою
тұрғысында өте күшейтілуі тиіс.

Кәмелетке толмағандар мен жастар
арасындағы қылмыстылықтың
криминологиялық аспектлері бойынша, ең
алдымен ошақ басындағы, яғни ата-ананың
тәрбиесі, сонымен қатар олардың қоғамға
қауіпті іс-әрекеттері толықтай заңмен
қамтылуы керек, сонымен бірге олардың теріс
қылықтары өздеріне зиян келтіретіндігін
түсіндіріп оған көз жеткізу керек.
Назарларыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Қылмыстық құқық бұзушылықтар жиынтығы бойынша жаза тағайындау

Қылмыстарды саралау бойынша практикум

Жаза тағайындау

ШАРТТЫ ТҮРДЕ СОТТАУ

Кәмелетке толмағандардың қылмыстық жауаптылығы

Кәмелетке толмағандар қылмыстылығының Криминологиялық сипаттамасы

ӘКІМШІЛІК ҚҰҚЫҚ БҰЗУШЫЛЫҚТЫҢ ҰҒЫМЫ, БЕЛГІЛЕРІ

Кәмелетке толмағандардың қылмыстылығы

Әкімшілік жауапкершілік

Зорлық-зомбылық пен қатыгездіктің алдын алу

Пәндер