Қайта өрлеу дәуір философиясы

Презентация қосу

Қайта өрлеу дәуір
философиясы
XIV ғасырдан – XVII ғасырдың басына дейінгі
кезеңді қамтиды.
Қайта өрлеу дәуірінің ерекшеліктері:
1. Адам жөнінде жаңаша пікір пайда болды:
антропоцентризм (гуманизм, индивидуализм)
2. Натурфилософия- табиғат туралы философия
(пантеизм, деизм, механикалық материализм)
3. Гелиоцентристік теория

4. Әлеуметтік философия: утопиялық социализм
теориясы
5. Реформаторлық философия: протестантизм
(М.Лютер)
6. Жаңа қоғамдық қатынастардың пайда
болуының алғышарттары: ғылымдардың дамуы,
техниканың дамуы, экономиканың дамуы
Қайта өрлеу философиясы негізгі
үш бағытта дамыды
Біріншісі - (Н.Кузанский, Пикоделла, Мирандолла, Леонардо да Винчи
т.б.) адамның еркін, бостандығын өздерінің философиялық ілімдерінің
негізгі өзегі етіп қабылдап рухани өмірде, мәдениетте гуманизм деген
бағытты дүниеге әкелсе,
екіншісі - (Н.Макиавелли, Томас Мор, Томазо Кампанелла) адам
бостандығын жүзеге асыруға кедергі болып отырған қоғамдық
құрылысты сынап, утопиялық-социалистік идеяға бой ұрса,
үшіншісі - (Н.Коперник, Д.Бруно, Г.Галилей) табиғаттану
ғылымдарының жетістіктеріне сүйене отырып, христиан дінінің
әлемнің пайда болуы және оның құрылысы туралы іліміне сәйкес
келмейтін, табиғат құбылыстарын өз заңдылықтарына сүйеніп
түсіндіруге болатын көзқарастың дамуына үлкен әсер еткен
революциялық жаңалықтар ашты.
«Қайта Өрлеу» атауы - адам тәні мен жанынын сұлулығы жоғары бағаланған, дін
үстемдігі болмаған антикалық рухани қазынаны қайта өрлету мақсатынан туды.
ҚАЙТА ӨРЛЕУ ДӘУІРІНІҢ ФИЛОСОФИЯСЫ МЕН
МӘДЕНИЕТІ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ ҚАЙТА ӨРЛЕУ ФИЛОСОФИЯСЫНЫЦ
АЛГЫШАРТТАРЫ: НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ:

1. еңбек құралдары мен өндірістік қатынастардьң 1. гуманистік
жетілдірілуі;
2. феодализмнің дағдарысы; 2. неоплатондық
3. кәсіпкерлік пен сауданың дамуы;
4. қалалардың күшейіп, Шіркеуге тәуелсіз, сауда - 3. натурфилософиялық
кәсіпкерлік, әскери, мәдени саяси орталықтарға
айналуы; 4.реформациялық
5. зайырлы биліктің кушеюі,
6. Европа мемлекеттерінің іріленуі, 5.саяси
орталықтануы:
7. алғашқы парламенттердің пайда болуы; 6. утопиялық
8. ұлы географиялық жаңалықтар (Колумб, Васко
да Гама, Магеллан);
9. бүкіл Европада білім деңгейінің жоғарылауы;
10. шіркеу мен схоластиканың (шіркеу
философиясын) дағдарысы, өмірден артта қалуы;
11. ғылыми-техникалық жаңалықтар (отты
қарудың, порохтың жасалуы, станоктардың,
домна пештердің, микроскоптың, т.б.).
Схоластикалық философиядан гуманистік идеяға толы
философиялық көзқарасқа жол ашқан неміс ойшылы Николай
Кузанский шын аты−жөні Николай Кребс болды
Ол Оңтүстік Германияда, Куза қыстағында дүниеге
келген, католик шіркеуінің кардиналы болған. Ол
әлемнің шексіз екендігін, Жер әлемнің орталығы
еместігін және ол әрқашан қозғалыста екендігін
айтады. Оның ойынша Жер шар тәрізді және ол
дөңгелене қозғалады.
Негізгі еңбектері: «Мүмкіндіктің болмысы туралы», «Жер
шарының айналуы туралы», «Құдайдың көріпкелдігі туралы»
т.б. Кузанский пікірі бойынша, әлем қарама-қарсы заттардан тұрады
және олар, математикадағы теңдеудің екі жағындағы мүшелерінің
бір- біріне өте алатыны сияқты, бір-біріне ауысып отырады. Ауысқан
қарама-қарсылықтардың теңесуі тек құдайға ғана тән. Жалпы алғанда
материалдық денелер құдай жаратқаннан кейін өз заңдылықтары
бойынша дамып өзгеріп отыратын болғандықтан, оларды танып
білуге болады. Бұл ретте адамдарға математикалық тәсіл мен
тәжірибе көмектеседі. Кез келген теориялар мен концепцияларды
тәжірибеде дәлелдеуге, не болмаса теріске шығаруға болады.
Адамдар да заттар сияқты микрокосмосқа жатады және ол құдайдың
көрінісі болып табылады. Бірақ өзінің ақыл-ойының, іс-әрекетінің
арқасында құдаймен қатар тұрады. Осыдан келіп, «адам дегеніміз
оның ақыл-ойы» - деп тұжырымдады. Ақыл-ойды табиғаттың
заңдылықтарын білу арқылы үздіксіз толықтырып отыру қажет.
«Рахат және шын игілік туралы» трактатының
авторы.
Лоренцо Валла :
1. Шіркеу авторитеттерін әжуалады;
2. схоластиканың жасандылығын, жалғандығын,
ойдан шығарылғандығын
әшкереледі;
3. дүние орталығына адамды қойды;
4. адам ақылы мен мүмкіндіктеріне сенім
Лоренцо Валла білдірді;
(1507-1557)- 5. аскетизмді терістеді;
6. дүниені өзгертудегі батылдықка, белсенді
әрекет пен күреске шақырды;
7. ерлер мен әйелдер теңдігін жақтады;
8. жоғарғы игілік - адамның материалдық
кажеттіліктері мен моральдық сұраныстарының,
қанағаттануынан туатын күй деп санады.
Шығармалары : «Әндер кітабы»,
«Дүниені жеккөру туралы» (лат.тілінде),
т.б. Көзқарасы бойынша Дантеге жақын.
Сонымен қатар Петрарка әдебиетке,
философияға, мәдениетке
бейсхоластикалық идеялар ендірді. Ол
былай тұжырымдады:
1. адам өмірі ғажайып, айрыкша;
2. адамға өмір бір-ақ рет беріледі;
Франческо Петрарка
Франческо Петрарка
(1304-1374) 3. адам Кұдай үшін емес, өзі үшін өмір
(1304-1374) сүруі керек;
4. адам тұлғасы тәндік жағынан да,
рухани жағынан да азат болуға тиіс;
5. адамға таңдау еркіндігі және соған
сәйкес өз ойьн білдіру құқысы берілген;
6. адам өзіне, өз күшіне сүйеніп бақытқа
жете алады және бақытқа жетуге қажетті
мүмкіндіктің бәрі оның өз бойында бар;
7. о дүние деген жоқ, ал ажалсыздыққа
адамдар жадында қалу арқылы жетуге
болады;
8. адам өзін Құдай жолына құрбан етпей,
НЕОПЛАТОНИЗМ
НЕОПЛАТОНИЗМ
Платон
Платонілімін
ілімінжүйелеп,
жүйелеп,оның
оның ішкі
ішкіқайшылықтарын
қайшылықтарын жойып,
жойып,ары
арықарай
қарай
дамытуды
дамытудыкөздеген
көздегенфилософиядағы
философиядағыидеалистік
идеалистікбағыт.
бағыт.XV
XVғасырда,
ғасырда,Қайта
Қайта
Өрлеу
Өрлеудәуірінде
дәуірінденеоплатонизм
неоплатонизмерекше
ерекшекөркейді.
көркейді.Қайта
ҚайтаӨрлеу
Өрлеудәуіріндегі
дәуіріндегі
неоплатонизмнің
неоплатонизмніңкөрнекті
көрнектіөкілдері
өкілдеріНиколай
НиколайКузанский
Кузанскиймен
менПико
Пикоделла
делла
Мирандола
Мирандолаболды.
болды.
Неоплатонизм
Неоплатонизмөкілдері:
өкілдері:
1.1. әбден
әбденқалыптасып,
қалыптасып,жүйеленген
жүйеленгенсхоластикалық
схоластикалықфилософияға
философияғажаңа,
жаңа,Платон
Платон
іліміне
іліміненегізделген
негізделгенфилософиялык
философиялыкжүйені
жүйеніқарсы
қарсықойды;
қойды;
2.2. Құдай
Құдайрөлі
рөліазайтыльп
азайтыльп, ,дүниеге
дүниегедейінгі
дейінгібастапкы
бастапкыидеялардың
идеялардыңмәні
мәні
үлкейтіліп
үлкейтіліпкөрсетілетін
көрсетілетіндүниенің
дүниеніңжана
жанакартинасы
картинасыұсынылды;
ұсынылды;
3.3. адам
адамболмысының,
болмысының,құдіреттілігін
құдіреттілігінмойындады
мойындадыжәне
жәнеадамды
адамдыдербес
дербес
микрокосмос
микрокосмосретінде
ретіндекарастырды;
карастырды;
4.4. барлық
барлықфилософиялық
философиялықбағыттарды
бағыттардықамтып,
қамтып,бәрін
бәрінбіріктіретін
біріктіретінжаңа,
жаңа,
әлемдік,
әлемдік,біртұтас
біртұтасфилософиялық
философиялықжүйе
жүйежасауға
жасауғашақырды.
шақырды.
Өзіне таныс барлық діни және
философиялық ілімдерді біріктіріп,
“900 тезис’’ деп аталатын эклектикалық
шығарма жазды.

Оның еңбегінің басты идеялары:
1. Адамды қоршаған дүниеден
Джованни пикоделла Мирандола бөліп, жоғарылатып, (элементарлық,
(1463-1494)
аспандық және періштелік әлемдерден
кейінгі) космостың төртінші дүниесі
деп қарастырды;

2. Адамның бостандығын, таңдау
еркіндігін мойындады;

3. Барлық философиялық ілімдерді
біріктіріп, өзара келісім жолымен
“алтын ортаны’’ табуды ұсынды.
Галилео Галилей – италиян физигі, математигі,
астрономы; ол ғылымда тәжірибелік әдістің негізін
қалаушы. Ол Коперник пен Бруноның ілімдерін әрі
қарай жалғастырған. «Ғылымның жаңа екі саласына
байланысты математикалық дәлелдемелер мен
пайымдаулар», «Табиғат туралы кітап», т.б. Еңбектер
жазған. Галилейдің ғылымға ашқан екі жаңалығы
Галилео Галилей
(1564-І642жж.)
1) қатты және серпілмелі заттардың сыртқы күштерге
қарсылыңы
2) денелердің құлау заңдылықтары- оның философиялық
көзқарасының қалыптасуына үлкен әсер етті.
Оның пікірінше, философия алфавит әріптерінен
басқаша әріптермен жазылған табиғат кітабын оқуы
керек. Табиғаттың кітабы үшбұрыш, квадрат, дөңгелек,
шар, т.б. тәріздес.
Ол 1610 жылы аспанды бақылай отырып
Аристотельдің қателіктерін бірден көрді. Айдың беті
Жерге ұқсастыңын таниды, онда тауларды көреді.
Галилей Юпитердің төрт серігін, Венераның фазасын,
Күннің дақтарын ашты.
Николай Коперник– дүниенің
гелиоцентрлік жүйесін жасаушы поляк
астрономы, математигі, экономисті.
Птолемей жүйесі бойынша Әлем кіндігі
ретінде қозғалмайтын Жер қабылданса,
Николай
Коперник жүйесінде Әлем кіндігі ретінде Күн Коперник (1473-
алынады. Коперниктің бұл еңбегі ғылымдағы 1543)
үлкен төңкеріс болды. Коперник бұл
жаңалықтарын өзінің “Аспан сфераларының
айналуы” атты кітабында баяндайды.
Николай Коперниктің гелиоцентрлік
концепциясынан Жердің шар тәріздес екендігі
және 24 сағат ішінде өз өсінде айналым
жасайтыны дәлелденді.
Ол философиялық танымның мақсаты құдайды
емес, табиғатты танып-білу деп есептеді,
мұнымен қатар ол табиғаттың шексіздігін және
әлемдік дүниенің шексіз көптігі жайында идеялар
айтты. Таным теориясында Бруно адамды
табиғаттың ажырамас бөлігі ретінде қарастыра
отырып, ол сыртқы дүниені, табиғатты
бейнелейді деп есептеді. Бірақ ол сезім мен ақыл-
Джордано Бруно ойды бір-біріне қарама-қарсы қойды: сезімдік
(1548-1600) қабылдау – танымның сенімсіз негізі, тек ақыл-ой
ғана нағыз білімнің көзі деп есептеді.
1592 жылдың мамырында инквизиция
философты тұтқындайды.1600 жылдың ақпанына
дейін сегіз жылдай азап шеккен Бруноны Римнің
Гүлдер алаңында өртеп өлтіреді. Өлер алдында
былай деп өсиет қалдырды: «Мейлі, мені өртеп
өлтірсін, бірақ менің өлімім адам баласын
жарқын болашаққа апаратын жолдарға тосқауыл
бола алмайды»
1889 жылы оны өртеп
жіберген римдегі алаңға
ескерткіш тұрғызылған. Онда
мынадай жазу бар: «Ол алдын
ала болжаған жүз
жылдықтан».
САЯСИ
САЯСИ -- ӘЛЕУМЕТТІК
ӘЛЕУМЕТТІК БАҒЫТТАР
БАҒЫТТАР

Қайта
Қайта Өрлеу
Өрлеу дәуірі
дәуірі үшін
үшін адамға
адамға
қызығушылықпен
қызығушылықпен қатар
қатар мемлекет,
мемлекет, қоғамдық
қоғамдық
кұрылыс,
кұрылыс, Шіркеу
Шіркеу мен
мен мемлекеттік
мемлекеттік
институттардың
институттардың және
және дінге
дінге сенушілердің
сенушілердің
қатынас
қатынас мәселесі
мәселесі өткір
өткір тұрды.
тұрды. Және
Және осыосы
саладағы
саладағы көзқарастар
көзқарастар Қайта
Қайта Өрлеу
Өрлеу заманының
заманының
саяси-әлеуметтік
саяси-әлеуметтік философиясында
философиясында көрініс
көрініс
тапты.
тапты.
РЕФОРМАЦИЯ
РЕФОРМАЦИЯ ФИЛОСОФИЯСЫ
ФИЛОСОФИЯСЫ 22 АҒЫМҒА
АҒЫМҒА
ЖІКТЕЛЕДІ:
ЖІКТЕЛЕДІ:

1. Бюргерлік
Бюргерлік -- евангелиелік.
евангелиелік. БұлБұл бағыттың
бағыттың
көшбасшылары
көшбасшылары (лидерлері):
(лидерлері):
М.
М. Лютер
Лютер
У.
У. Цвингли,
Цвингли,
Ж.
Ж. Кальвин
Кальвин болды.
болды.
2. Халықтық
Халықтық Реформация
Реформация -- Т. Т. Мюнцер,
Мюнцер,
анабаптистер,
анабаптистер,
дигерлер,
дигерлер, т.б.
т.б. қозғалыстарында
қозғалыстарында
көрініс
көрініс тапты.
тапты.

Реформация философиясы - католицизмді реформалауды,
Шіркеуді демократияландыруды, Құдай, Шіркеу және
діндарлар арасында әділетті қатынастар орнатуды
көздеді.
Реформация орта ғасырлар кезінде туған. Бұл кезең V-XV
ғасырлар арасындағы 1 мың жылдықты қамтиды. Реформация
(лат. reformatio - қайта құру түзеті) - римдік католиктік шіркеудің
монополиясында, христиан діни ілімін Папа билігі тұрғысынан
түсіндіруге қасы бағытталған Солтүстік және Орталық
Еуропадағы 16 ғасырда діни - қоғамдық қозғалыс Реформацияның
көсемдері және негізін салушылар - М. Лютер мен Ж. Кальвин.

Реформацияның нәтижесі христан дінінің жаңа тармағы -
протестантизмнің пайда болуы. Протестантизмнің римдік-
котоликтік шіркеуден бөлінуін Папа тағы заңды түрде
мойындады. Протестантизмде шіркеу осы дүниелік институтқа,
ал Інжілді білу оның діни негізіне айналады. Зұлымдық - діни
надандықтың синонимі, ол Құдай сөзін білмеудің салдары.
Дүниені Құдай сөзін халыққа түсінікті тілде уағыздау арқылы
түзетуге болады.
«Бірінші буржуазиялық революция» деген атаққа ие болған бұл діни
қозғалыстың дем берушісі — Витенберг университетінің профессоры,
Августин шіркеуінің монахы Мартин Лютер. Дін саласындағы
түбегейлі өзгерістер, яғни реформалар жолындағы бұл қозғалыс —
католиктік шіркеуді қайта құруға, діни салт-жоралар үшін төленетін
шамадан тыс мөлшердегі салықтарға тыйым салуға, христиан дінінің
қарама-қайшылықтарға толы қағидаларын алып тастауға бағытталды.
Демек, бұл қозғалыстың нәтижесінде жаңа шіркеу және жаңа діни
қағидаларға негізделген христиан дінінің «протестанизм» деп аталатын
мүлде жаңа бағыты қалыптасты.
Дін тарихында «протестанизм» деген атау 1529 жылы Шпейер
рейхстагында алғаш рет қолданылды. Мұнда Лютердің жақтастары
осы рейхстагтың 1526 жылғы «Дін тұту еркіндігі туралы» өз
шешімдерін бұзу әрекетіне «қарсылық» білдірген болатын.
Лютердің жаңа бағытқа байланысты идеялары көпшілік тарапынан
қызу қолдау тапты. Реформациялық қозғалыстың етек алуы,
реформаторлардың батыл іс-әрекеттері және осы бір жеңістердің
нәтижесінде Римнің ықпалынан Германия мен Швецияның көптеген
жерлерінің шыға бастауы, одан қалды протестанизм идеяларының
Францияға кеңінен тарап, ал Англияда өкімет тарапынан қолдау табуы
— католик шіркеуін қатты мазасыздандырды. Ендігі жерде Рим өзінің
шайқалған беделін нығайтып, католиктік шіркеуді қорғап қалуға
жанталаса кірісті. Шиеленіскен осы бір жағдайда папа үкіметі
реформаларды «Жоғарыдан» жасауға дайын тұрды.
Бұл реформалардың негізгі мақсаты — жаңа протестанттық шіркеуге
кіріп, «адасқаңдардың» бәрін қайтарып алу болатын. Католиктік
шіркеудің бұл саясаты протестанизммен ашықтан-ашық
қақтығыстарға, діни соғыстарға әкеліп соқты.
УТОІІИЯЛЫҚ ІЛІМНІҢ НЕГІЗГІ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІ
Утопиялык Утопия (гректің — «еш жерде жоқ мекен») —
Утопиялыксоциализмнің
социализмніңнегізіи
негізіи
қалаушы идеалды мемлекет орналасқан аралда:
қалаушы--Томас
ТомасМор(1478-1535)
Мор(1478-1535) 1. жеке меншік жоқ;
болып
болыптабылады.
табылады.ӨзіӨзікәсіпқой
кәсіпқой 2. өндірістік еқбекке барлық азаматтар қатысады;
саясаткер
саясаткерболғандықтан,
болғандықтан,мемлекет
мемлекет 3. еңбек — жалпы еңбек міндеті негізінде іске асады;
мәселелері
мәселелеріөте
өтежақын,
жақын,таныс
таныс 4. өндірілген азық (еңбек жемісі) қоғамдық
болатьн: меншікке айналады (қоғамдық қоймаларға өткізіледі),
болатьн:1504ж.-
1504ж.-парламент
парламент Утопия тұрғьндарына тең бөлініп таратылады;
мүшесі,
мүшесі,1529
1529жылы
жылы 5. барлық азаматтар еңбекпен айналысатындықтан,
¥лыбританияньң
¥лыбританияньң лорд-канцлері
лорд-канцлері Утопияны қамтамасыз етуге қысқа - 6 сағаттық жұмыс
(корольдан
(корольданкейінгі
кейінгімемлекеттегі
мемлекеттегі күні жеткілікті;
жоғарғы
жоғарғықызмет).
қызмет). 6. ғылымға ерекше қабілет танытқандар еңбек
әрекетінен босатылады;
1535
1535жылы
жылыТ.Мор
Т.Моркатолицизмді
католицизмді 7. нағыз ауыр, қара жұмыстарды құлдар - әскери
жақтап,
жақтап,корольға
корольғаРимРимПапасына
Папасына тұтқындар мен жазаға бұйырылған қьлмыскерлер
тәуелсіз
тәуелсізбасшы
басшыретінде
ретіндеант
ант орьндайды;
беруден
беруденбас
бастартқаны
тартқаныүшін
үшінөлім
өлім 8. туысқандық семья емес, еңбек семьясы (еңбек
жазасына коллективі)- қоғамның алғашқы ұясы деп саналады;
жазасынакесілді.
кесілді. 9. барлық қызметтер сайланбалы (тікелей немесе
Қоғам
Қоғаммен
менмемлекеттік
мемлекеттік қосалқы);
кұрылысы
кұрылысытуралы
туралыөз өзойларын
ойларын 10. ерлер мен әйеддер тең құқылы (міндеттері де
Т.Мор бірдей);
Т.Мор «Утопия»
«Утопия»атты
аттыеңбегінде
еңбегінде
баяндады. 11. тұрғындар Құдайға сенеді, мемлекете діни төзімділік
баяндады. қалыптасқан.
Назарларыңыз
ға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Философияның қалыптасуының негізгі кезеңдері

Қайта өрлеу дәуірінің негізгі принциптері

ПӘН ФИЛОСОФИЯ

Қайта өрлеу философиясы

Қайта өрлеу философиясының ерекшелігі

Қайта өрлеу мәдениеті

НИКОЛАЙ КУЗАНСКИЙ ФИЛОСОФИЯСЫ

Ежелгі Қытай философиясының ерекшеліктері

ФИЛОСОФИЯ ТАРИХЫ

Қайта Өрлеу философиясының орталық ұғымдары

Пәндер