Тіл білімінің салалары

Презентация қосу

Тілдің анықтамасы және
оның тарихи даму
заңдылықтары, тілдің
табиғаты
1. Тіл білімі және оның салалары
2. Тіл білімінің ғылымдар жүйесінде алатын орны
3. Тілдің пайда болуы, дамуы
4. Тілдің қоғамдық сипаты
5. Тілдің табиғаты
Tіл білімі немесе лингвистика—тіл және оның даму заңдары туралы
ғылым. Тіл — қоғамдағы адамдардың өз ара пікір алысу, бір-бірімен
қарым-қатынас жасау құралы. Әрбір тілдің дыбыс жүйесі, сөздік
құрамы және грамматикалық құрылысы болады. Тілдің осы аталған әр
түрлі жақтары тіл білімінің тиісті салаларында, мысалы, тілдің дыбыс
жүйесі тіл білімінің фонетика саласында қарастырылса, сөздік құрамы
лексикология саласында, грамматикалық құрылысы грамматика
саласында қарастырылады. Тіл білімінің осы аталған салаларының
әрқайсысы өз ішінде бірнеше салаға немесе бөлімге, мысалы, фонетика
саласы сипаттама фонетика, са-лыстырмалы-тарихи фонетика,
экспериментальды фонетика және т. б. болып бөлінеді.
Тіл білімінің салалары

Лексика – тілдегі
сөздердің Стилистика – тіл Синтаксис – сөз тіркесі
мағыналарын, сөздің білімінің, тілдің туралы, сөйлем туралы
құралу, толығу, даму көркемдегіш амал- ғылым. Ол сөулеудің
жолдарын, сөздердің тәсілдерін, қолданылу қалыптасу ережелерін
қолданылуын аясын, қатысымдық зерттейді.
зерттейтін сала. әрекет-қызметін
зерттейтін сала,

Морфология – Сөзжасам – жаңа
сөздердің Грамматика – сөз Фонетика – мағыналы туынды
грамматикалық таптарды, сөздердің тілдің сөздердің
мағыналарын өзгеруі мен сөйлем дыбыстық қалыптасуы мен
тексеретін, құрылысын жағын мағыналық
грамматикалық сөз зерттейтін саласы. зерттейтін дамуын, жасалу
тұлғалардың қызметі саласы. тәсілдерін
мен қалыптасу, даму зерттейтін сала.
заңдылықтарын
зерттейтін сала.
Тіл білімінің ғылым жүйесінде алатын орны ерекше. Себебі кез
келген ғылым тіл арқылы түсіндіріледі, тіл арқылы игеріледі. Ғылым
атаулы екіге бөлінеді: қоғамдық (әлеуметтік) ғылымдар және
жаратылыстану ғылымдары. Тіл білімі қоғамдық (әлеуметтік) ғылым.
Тіл білімі - дербес ғылым. Ол әр түрлі қоғамдық және жаратылыстану
ғылымдарымен де қарым-қатынаста, өзара байланыста болады.
Тіл байланысты.
Тіл білімі жаратылыстану ғылымдары: физиология, физика,
математика, география, кибернетикамен байланысты.
Тіл
Тілбілімінің
білімініңғылым
ғылымжүйесінде
жүйесіндеалатын
алатынорны
орныерекше.
ерекше.
Себебі
Себебікез
кезкелген
келгенғылым
ғылымтілтіларқылы
арқылытүсіндіріледі,
түсіндіріледі,тіл
тіл
арқылы
арқылыигеріледі.
игеріледі.Ғылым
Ғылыматаулы
атаулыекіге
екігебөлінеді:
бөлінеді:
қоғамдық
қоғамдық(әлеуметтік)
(әлеуметтік)ғылымдар
ғылымдаржәнежәнежаратылыстану
жаратылыстану
ғылымдары.
ғылымдары.Тіл Тілбілімі
біліміқоғамдық
қоғамдық(әлеуметтік)
(әлеуметтік)ғылым.
ғылым.
Тіл
Тілбілімі
білімі--дербес
дербесғылым.
ғылым.ОлОләр
әртүрлі
түрліқоғамдық
қоғамдықжәне
және
жаратылыстану
жаратылыстануғылымдарымен
ғылымдарыменде деқарым-қатынаста,
қарым-қатынаста,
өзара
өзарабайланыста
байланыстаболады.
болады.
э

археология
тарих
этнография
Тіл білімі –
қоғамдық
ғылымдарымен
байланысады

әдебиеттану
психология

логика
педагогика философия
кибернетика
география

Тіл білімі –
жаратылыстану
ғылымдарымен
физика байланысады

физиология

математика
Тілдің пайда болуы, дамуы
Тілдің шығуы туралы мәселені сөз еткенде, ең алдымен, екі түрлі проблеманы бір-
бірімен ажыратып алу қажет: оның бірі – жалпы адам баласы тілінің шығуы, яғни
алғашында адамның сөйлеуді, ойын айтып жеткізуді қалай үйренгендігі туралы мәселе де,
екіншісі – жеке, нақтылы тілдердің, мысалы, қазақ тілі, орыс тілі, француз тілінің шығып
жасалуы туралы мәселе. Бұл екі мәселені бір –бірімен шатастырмау керек. Бұлай
дейтініміз: адамзат тілінің пайда болуы сонау көне заманға – алғашқы адамдардың пайда
болу заманына барып тірелсе, жеке нақтылы тілдердің жасалып құрылуы жалпы адамзат
тілінің шығып пайда болу заманынан анағұрлым бертінгі дәуірлерде болған. Нақтылы,
жеке тілдердің, пайда болып жасалуын және олардың пайда болу дәуірін тарих пен
лингвистика ғылымдары тұрғысынан зерттеп айқындауға болады. Ал жалпы адамзат
тілінің шығуы , яғни адамдардың о баста сөйлеп үйренуі туралы проблеманы қарастырып
айқындау үшін , тек қана тарихи-лингвистикалық зерттеулердің өзі тіптен жеткіліксіз
болады.
Тіл білімі ғылым ретінде пайда болудан көп замандар бұрын тілдің және ойлаудың
шығуы туралы мәселе әр түрлі ойшылдардың назарын аударған болатын. Ғасырлар
бойында бұл мәселе туралы философтар мен социологтар , психологтар мен лингвистер
түрлі-түрлі пікірлер мен жорамалдар айтып , сан түрлі байымдаулар жасап келді.
Тіл қоғамдық құбылыс . Сондықтан оның тарихы мен дамуы қоғамның тарихы мен
дамуына тікелей байланысты болады. Осыдан тілді және оның даму заңдарын сол тілді
иеленушілердің тарихы мен тығыз байланысында қарастыру міндеті келіп туады.
Тілдің қоғамдық сипаты
Тілдің қоғамға қызмет етуі басқа қоғамдық құбылыстардың, мысалы,
базис пен қондырманың, қоғамға қызмет етуінен өзгеше болады. Базис
қоғамға экономикалық жағынан қызмет етсе, қондырма қоғамға саяси,
заңдық, эстетикалық және басқа идеялар арқылы қызмет етеді, қоғам үшін
тиісті көзқарастардың нормаларын жасап береді. Демек, тілден басқа
қоғамдық құбылыстар, мысалы, базис пен қондырма, қоғамға белгілі бір
салада қызмет етеді. Ал тілдің басқа қоғамдық құбылыстардан айырмасын
көрсететін айрықша ерекшелігі мынада: тіл қоғамға қызмет еткенде ,
адамдардың қатынас құралы, пікір алысу құралы, бірін-бірі түсінісу
құралы ретінде адамдардың ісі мен әрекетінің барлық саласында: өндіріс
пен экономикалық қатынастар саласында да, саясат пен мәдениет
саласында да, қоғамдық өмір мен күнделікті тұрмыста да бірлесіп жұмыс
істеуге мүмкіндік беретін құрал ретінде қызмет етеді.Демек, тіл адамның
ісі мен әрекетінің барлық саласын қамтиды, осыған орай, оның қимыл
өрісі өте кең және әр жақты болады. Тілдің ерекшелігі оның ең басты
қызметі – қатынас құралы болуынан келіп туады.
Тілдің табиғаты
Тілдің табиғаты - дегеніміз тіл білімінің маңызды мәселелерінің бірі. Неміс ғалымы Франс
Рок тіл биологиялық құбылыс, оны құдай жаратқан деп есептеді. Бұл пікірді ғылым ғалым
Авгутсь Шмихер де қолдады. Олар тілді биологиялық организм сияқты туады, өседі, өледі
дейді. Ал егер бұлай болған болса тіл атадан балаға тұқым қуалау арқылы беріліп
отырады. әрине бұл пікір дұрыс емес. Тіл атадан балаға ген арқылы берілетін құбылыс та
емес.
Ол бір ұрпақтан екінші ұрпаққа ауысып отыратын кейінгі ұрпақтың алдыңғы ұрпаққа
үйреніп отыратын нәрсе.
Себебі жаңа туған бала өз ата – анасының тілінде сөйлеуі де, сөйлемеуі де, мүмкін. Жаңа
туған баланың өскен ортасы өз ата – анасынан басқа болса ол бала сол тілде сөйлеп
отыратын даусыз. Яғни бұл тілдің биологиялық құбылыс емес екендігінің дәлелі.
Ал екіншісі бір топ ғалымдар Г. Штейнталь А. Патебния тілді психологиялық құбылыс деп
білді. Бұл пікір бойынша тілді құдый жаратқан нәрсе емес, оны жеке адамның өзі туғызды
дейді.
Жаңағы пікір сияқты , бұл пікір де қате еді. Егер тіл рухтың туындысы болса онда әр
адамның жеке өз тілі болған болар еді. Тұтас халықтардң ұлттық тілі болмас еді. Жеке
адамның тілі ұжымда ғана дамиды. Олай болса тіл психологиялықта құбылыс емес
биологиялық та құбылыс емес. Тіл - қоғамдық құбылыс себебі қоғам үшін , қоғам мүшелері
бір – бірімен пікір алысу үшін қызмет етеді. Тіл - қоғам бар жерде ғана болады. Адам жоқ
жерде тіл де жоқ. Қоғам қай жерде пайда болса, тілде сол заманда пайда болады.
Қоғамсыз тіл , тілсіз қоғам болмайды.
Назарларыңызға рахмет!

Тексерген: Оданова С.А
Орындаған: Мырзалиева Г.Т
Топ: 114

Ұқсас жұмыстар

Жалпылама тіл білімі

Тіл теориясы

Жалпы тіл білімі тіл ғылымының зерттеу нысаны

Тіл біліміне кіріспе

Тіл білімі және оның салалары

Тіл философиясының теориясы

Грамматикалық мағына

Тіл білімі және оның объектісі

Ғалымдардың фонетикаға қатысты зерттеулері

Грек тіл білімі

Пәндер