Белсенді оқушы

Презентация қосу

Тиімді оқыту Тиімді оқыту және оқу тәсілдері. Белсенді оқу
және оқу әдістерін қолдану. Диалогтік оқыту

Сын турғысынан ойлауға үйрету. Тиімді
сұрақтар. Ойлау дағдысының деңгейлері,
Блум таксономиясы
Жұптық жұмыс
XXI ғасыр дағдылары және оқу ортасының ерекшеліктері қандай?
Тиімді оқыту мен оқу тәсілдері қандай?

• Тәсілдер туралы идеяларды
талқылау;
• Тәсілдерді сынып суреттерімен
салыстыру;
• Өз сыныбында қолданылатын
тәсілдердің мысалдары туралы
ойлану.
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

Жұпта жұмыс істей отырып, мына суреттермен үлестірме материалда
келтірілген тәсілдерді сәйкестендіріңіз.
Ә

В
A

Б
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

Жұпта жұмыс істей отырып, мына суреттермен үлестірме материалда
келтірілген тәсілдерді сәйкестендіріңіздер.

Ғ

Д

Г G

Е
1. Белсенді оқу
Өз тәжірибесінің негізінде
үйрену:
•оқушыларға эксперимент жасап,
мәнін ұғынып, түсінік
қалыптастыруға мүмкіндік
береді;
•жаңа білімді бұған дейінгі
біліммен байланыстырады;
•қателіктер бізге өзімізді тексеріп, F суреті
түсінігімізді жетілдіруге жол
ашады;
•нәтижесі – терең білім;
•көзқарасты өзгертеді.
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

2. Бірлескен оқу
Құрылымдалған топтық
жұмыс:
• тұлғааралық қарым-қатынас
дағдыларын жетілдіреді;
• ақпарат алу және жоғары
деңгейлі ойлау дағдыларын
жетілдіреді;
• тиімді дербестікті дамытады
– «біз бірлесіп табысқа Ә суреті
жетеміз»;
•оқушылар арасындағы
тосқауылдарды жояды.
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

3. Саралау

Әр оқушының оқудағы
қажеттіліктерін қанағаттандыру:
•түсінік пен дағдылар тереңдейді;
•өзіне деген сенімі мен оқуға деген
уәжі артады;
•оқушыларға идеяларды тереңірек
түсінуге көмектесе отырып,
шығармашылыққа ынталандырады;
•барлық оқушылар үшін тиімді;
•барлық оқушылардан күтілетін
нәтижені арттыра алады.
Е суреті
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

4. Пәнаралық байланыс
Пәндердің арасында
байланыс орнату:
• білім беру бағдарламасының
аясын кеңейтіп, теңестіреді;
• тереңірек білім алуға мүмкіндік
береді;
• көптеген дағдыларды
қалыптастырады;
Б суреті
• түсінік пен дағдыларды дамытуға
көмектесе алады;
• оқудың анағұрлым саналы
меңгерілуіне көмектеседі;
• оқуға деген уәжді арттыра алады.
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

5. Оқушылардың танымдық қажеттіліктерін қанағаттандыру

•уәжді және өзін-өзі бағалау деңгейін
арттырады;
•оқыту үдерісіне бағыт береді;
•оқушылардың өз жұмысын
жақсартуына мүмкіндік береді;
•оқушылардың барынша тиімді оқу
жолдарын түсінуіне көмектеседі

A суреті
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

6. Оқу әңгімелері
Оқушылардың тапсырмаларды өзара
талқылауы:
•оқушылардың көбірек үлес қосуына
мүмкіндік береді;
•оқушылардың бір-біріне білім мен
дағдыларды үйретуіне жетелейді;
•тақырыпты терең түсінуіне жол
ашады;
•оқушылардың өз үлгерімі туралы
ойланып, әрі қарай не істеу керектігі
туралы шешім қабылдауына мүмкіндік
береді;
•тапсырманы күрделендіріп,
оқушылардың уәжін арттырады. В суреті
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

7. Электронды оқу және жаңа технологияларды пайдалану

Технологияларды пайдалану:
•белсенді оқудың қызықты тәсілдерін
ұсына алады;
•уәжді арттыра алады;
•зерттеу жүргізу, қарым-қатынас
жасау, ынтымақтастық орнату және
тапсырмаларды тиімді іске асыру
үшін қолданылады;
•оқушылардың ақпарат іздеп, өз Д суреті
тәсілдерін табуына мүмкіндік бере
отырып, олардың өз үлесін қосуына
септігін тигізеді;
•сыныптан тыс өз бетінше білім алуға
мүмкіндік береді.
Тиімді оқу мен оқытудың кейбір тәсілдері

8. Модельдеу

Іске асып жатқан ойлау
үдерістерін түсіндіре отырып мысал
ұсыну:
•оқушыларды бір мезгілде пән
мазмұны туралы ойлануға және
сарапшы ретінде әрекет етуге
жетелейді;
•оқушылардың өз бетінше жұмыс
істеуіне көбірек мүмкіндік беріп,
тапсырманы кезеңдерге бөледі;
•үдеріс туралы ойланып,
рефлексия жасауға
ынталандырады. Г суреті
Ынтымақтастық пен өзара іс-әрекеттегі жұмыс

Бала әлеумет мүшесі. Бөле, жеке өмір сүрмек емес, олай болса мектеп
баланы жолдастырымен, үй-іші адамдарымен, ауыл-аймағымен жақсы
араласқандай, ымыраласқандай, икемді, үйірсек қылып тәрбиелесін.
Мектеп балаға өмір сүруді үйренуге бірігіп жұмыс қылуды үйретпек қой.
Бұл әсте естен шықпасын.
Ж. Аймауытұлы
Топтық жұмысты пайдалану себептері
Топтық жұмыс арқылы дамытылатын тұлғааралық іскерлік
Топтағы жұмысқа арналған ережелер
Белсенді оқу әдістері
Балалардың білгені, тапқан-таянғаны өмірге
жанасып, жарыққа шығып отырып, барлық
жұмысты балалардың белсене, құлшына өздері істеуі
шарт. Өзі еңбектеніп, өзі бейнеттеніп тапқан білім
берік болады. Өмірінше ұмытпайды.
Ж.Аймауытұлы.
• Белсенді оқу үдерісіне қатысу;
• Белсенді оқудың не екенін түсіну;
• Өзінің педагогикалық қызметіне белсенді оқу
қағидаттарын енгізу;
• Оқытудың жай ғана жаттығуларды орындауға емес,
мақсатқа жетуге бағытталуы қажеттігін түсіну.
Белсенді оқу дегеніміз не?

Түрлі оқу стратегиялары = оқушылардың білімдерін,
дағдыларын және түсініктерін дамытуға арналған орта

Мен естимін, бірақ Мен ұмытамын!

Мен көремін және Мен есімде сақтаймын

Мен өзім істеймін, сондықтан Мен түсінемін!
Белсенді оқу дегеніміз…

• Іс-әрекет арқылы оқу

• КӨҢІЛМЕН оқу!
Сезім органдарын оқу үшін пайдалану

Құл Көз Дауы Тері
ақ с арқы
лы
сезін
у

X

Ақпарат
алу
X

X X

X X
X X X

қолдану
Оқуда
X X X X

X X X X
Белсенді оқушы

Топтық пікірталас
Белсенді оқушы қандай болады?
Белсенді оқушыға тән негізгі қасиеттер мен сипаттамаларды көрсетіңіз.

Бүкіл топқа таныстыру
Белсенді мұғалім

Белсенді мұғалім қандай болады?
Белсенді мұғалім: Белсенді оқу қағидаттары (1)

Алға ілгерілеуді жандандыру:
•Оқу мақсаттарын қайталау;
•Әртүрлі жаттығуларды ұсыну;
•Дағдыларды шынықтыру;
•Бұған дейінгі біліміне негіздеу.
Белсенді мұғалім: Белсенді оқу қағидаттары (2)

Оқуды қолдау:
•Білімге құштарлықты
ояту;
•Сұрақ қою;
•Эксперимент жасау;
•Ұсыныс жасау;
•Ойлап шығару;
•Оқу стильдерін үйрету.
Белсенді мұғалім: Белсенді оқу қағидаттары (3)

Ресурстарға келесі сипаттар тән екеніне көз
жеткізіңіз:
•Ұйымдастырылған;
•Қолжетімді;
•Бірлесіп қолдануға қолайлы;
•Бәріне таныс;
•Әзірленген;
•Жүйелі қолданылады;
•Уақыт өте келе күрделенеді;
•Сапасы жақсы.
Оқу үдерісінде белсенді оқу әдістерін қолдану
• Өзінің педагогикалық тәжірибесіне белсенді оқу
қағидаттарын енгізу;
• Оқытудың жай ғана жаттығуларды орындауға емес,
мақсатқа жетуге бағытталуы қажеттігін түсіну.
Жеке жұмыс
Сіз өзіңіз өткізген табысты жаттығу туралы ойлаңыз.
Шағын топтардағы жұмыс
Өз жаттығуыңыз туралы айтып беріңіз. Белсенді оқу аспектілерін
жазыңыздар.
Бүкіл топпен жұмыс
Белсенді оқудың үздік үлгілерімен алмасу.
Оларды табысты оқуға айналдыратын не?
Сыныптағы диалогтің
маңызы
Біз қалай оқытамыз?
Диалогтік оқыту дегеніміз не?
Диалогтік оқыту қандай мақсаттарға жетуге бағытталған?
Сыныптағы диалогті қалай ұйымдастыруға болады?
Жұптық/топтық жұмысты қалай тиімді ұйымдастыруа
болады?
Топтық жұмыстың тиімділігін қалай бағалауға болады?
Диалогтік оқытуды қолдануда сіздің тәжірибеңізде қандай
қиындықтар туындауы мүмкін?
Диалогтік оқытуда қолданылатын әдіс-тәсілдер
Қорытындылау

Оқушылар ерте жастан өзіндік реттелуге бейім. Өзін реттеу арқылы
оқуда оқушының тапсырманы өздігінен орындауы, өзіне мақсат қоя
білуі, оқушының өздігінен проблемаларды белгілеп, оның мақсатын
анықтай білуі, проблеманы шешу және мақсатқа жету үшін тиімді
тәсілді өз бетінше таңдауы маңызды.
С.С. Выготскийдің ЖАДА теориясы бойынша даму және іздену үшін
балаға өзі өз бетінше толық орындай алмайтын күрделі тапсырмалар
беру керек, бұл жағдайда олар үлкендердің көмегіне жүгінеді.
Педагог оқушы кез болған қиындықтың табиғаты мен себебін түсініп,
оның әрекетін ұйымдастыра білуі тиіс: баланың өзекті даму аймағына
тиісті тапсырмаларды оның өз бетінше орындауына бағыт беріп,
өздігінен орындай алмайтын мәселелер бойынша көмек көрсетуі
керек. Мұғалім оқушының жақын арадығы аймағын анықтап, қиын
тапсырмаларды орындауға қолдау көрсетеді, оқушының өздігінен
білім алу қабілетін дамытады.
«Жоқтан өзгеге, ұзын құлаққа, ырым-жырымға, ескі әдетке оп-оңай нана
қоймайтын, естіген білгенінің бәрін ақылына салып, сынататын, сонсоң барып
асықпай қорытынды шығыратын оқушыны қалыптастыру маңызды» (Ж. Аймауытұлы).

Тиімді оқытудың жеті қағидаты

-Оқытуды оқушыға бағыттаңыз, олардың өзін оқушы ретінде сезініп,
оқуға деген құлшынысын арттыруға жағдай жасаңыз.
-Оқытудың әлеуметтік сипатын түсініп, оқушылардың бірлесіп білім
алуын қамтамасыз етіңіз.
-Оқушылардың ішкі уәжі мен эмоциясына мән беріп, дамытыңыз.
-Әр баланың жеке ерекшелігін ескеріп, оқушылардың барлығын бір
өлшемге салудан алыс болыңыз.
-Оқушыларды жалықтырмай, барлық оқушыларды оқу үдерісіне
тартыңыз.
-Оқу мақсаттарына сәйкес бағалауды қолданыңыз, кері байланысты
тиімді пайдаланыңыз.
-Білім салалары мен оқу орталарының және жұртшылықпен арадағы
байланыстың болуына қолдау көрсетіңіз.
Adapted from: “The Nature of Learning: Using Research to Inspire Practice,” OECD, 2012,
www.oecd.org/edu/ceri/thenatureoflearningusingresearchtoinspirepractice.htm
Біз не үшін сұрақ қоямыз?

Ықтимал себептері • Қызығушылықты немесе
•Оқудағы олқылықтарды білуге құмарлықты ояту үшін;
анықтау үшін; • Күрделендіру үшін;
•Оқушылардың ойларын • Сұрақ-жауап пен сын
бағыттау үшін; тұрғысынан ойлауды
•Бағалау үшін; модельдеу үшін;
•Келесі сұрақтарға түрткі болу • Түсінуге көмектесу үшін;
үшін; • Бағамдау үшін.
•Тақырыпты қайта қарау үшін;
Тиімді сұрақтар қандай болады?
Жақсы сұрақ дегеніміз не?

Жабық сұрақтар “иә”/“жоқ” деп қана жауап
беруді қажет етеді. Олар пайдалы болуы мүмкін,
бірақ сөйлеу мен ойлауды жетілдірмейді.
Мысалы, Мыс магниттеле ме?
Ашық сұрақтар оқу үдерісін бәрінен тиімді
жақсартады. Олар сөйлеу мен ойлауды
жетілдіреді.
Мысалы, Қандай металдар магниттеледі?
Тиімді сұрақтар қандай болады?

Жалпылама ашық сұрақтар
•Біз … қалай істей аламыз?
•Сен қалай …?
•Егер …, не болады?
•Маған … туралы айтып бере аласың ба?
•Сен … туралы не ойлайсың?

Сыныпта сұрақ қою үшін осы сөйлем құрылымдарын
пайдалануға болады.
Тиімді сұрақтар қандай болады?

Сұрақты теріс айналдырыңыз.
Нақты қайталауды талап ететін сұрақты қоюдың
орнына, оны теріс айналдырыңыз, мысалы:
Мыс металл ма?
деген сұрақ
?
Неліктен мыс металл болып табылады?
… деген сұраққа айналады…
Тиімді сұрақтар қандай болады?

X және Y
Оқушылардан неліктен X Y-ке мысал бола алатынын
сұраңыз, мысалы,
Неліктен алма жеміс болып табылады?
Неліктен түлкі сүтқоректі болып табылады?
Мұндай сұрақтар нақты қайталаудан гөрі кеңірек
білімді қажет етеді – олар себебін түсіндіруді талап
етеді.
Сұрақтарды кім қояды?
Оқушылар сұрақ қояды
Оқушыларға сұрақ қоюға мүмкіндік беріңіз:
•Мұғалімнен сұрауға;
•Бір-бірінен сұрауға;
•Жазбаша сұрақтарға арналған «сұрақ
құрылымы» оқушыларға сұрақтарды әртүрлі
тәсілдермен қоюға мүмкіндік береді.
Сіз сұрақ қоюға, жауап беруге барлық оқушыларды қалай
жұмылдырасыз?

Мына сұраққа қараңыздар:
Басқалар _____(ның) идеясы туралы не ойлайды?

Сұрақты сыныпқа ‘шашып жіберіңіз’ …
Сендер мәселені барынша жан-жақты қамту үшін
______(ның) жауабын қалай толықтыра аласыңдар?

Содан кейін барынша тиянақты жауап берген
оқушыдан сұраңыз…
Сен естігеннің барлығын бір ғана жауапқа қалай сыйдыра
аласың?
Оқушыларды сұрақ қоюға және жауап беруге қалай
ынталандыруға болады?

Қате жауаптар
Мәселені талқылау үшін қате жауаптарды пайдаланыңыз.
Бұл сыныпта қате жауап беруге қорықпайтын, сондай-ақ «алға
ілгерілеуге» талпыныс жасалатын ахуал орнатуға көмектеседі.

Бұл онша дұрыс емес…
Қане, осы туралы
сөйлесіп көрейікші…
Оқушыларды сұрақ қоюға және жауап беруге қалай
ынталандыруға болады?

Кем дегенде 5 секунд беріңіз
Ойлануға уақыт беру
Оқушыларға ойлануға уақыт беріңіз:
•Мұғалім сұрақ қояды да, оқушының жауабын күтеді.
•Оқушылар айтып болған соң, мұғалім жауап бермес
бұрын сәл кідіріс жасайды.

Бұл оқушыларға барынша дұрыс жауап беруге немесе
басқа оқушылардың өз ойын айтуына мүмкіндік береді.
Сіз өз сұрағыңызды қалай тиімді сұраққа айналдыра аласыз?

• Сұрақтарды алдын ала жоспарлаңыз – бұл оларды
барынша күрделендіре түседі.
• Дұрыс қойылған бірнеше ашық сұраққа баса назар
аударыңыз.
• Сұрақтарды бір-бірден қойыңыз.
• Ойлануға уақыт беріңіз.
• Сұрақ қою әдісіңізді өзгертіп отырыңыз.
• Барлық оқушылардың жауап беруіне мүмкіндік
берілгеніне көз жеткізіңіз.
Кейс-стади әдісі
Кейс-стади (ағыл. case – жағдай, жағдаят, мәселе, study -
зерттеу) – нақты жағдаятты (шынайы өмірден алынған
немесе шындыққа жанасатын ойдан құрастырылған
мәселе) шешуге негізделген проблемалық-жағдаяттық
талдау арқылы зерттеу әдісі.

Кейс-стади
оқушылардың бойында жаңа қасиеттер мен
іскерліктерді қалыптастырады;
әр түрлі өмірлік проблемаларды талдау және
оларды шешу қабілетін дамытады;
ақпаратпен жұмыс істеу дағдысын дамытады;
оқушы мен мұғалімнің бірлесе шығармашылықпен
айналысу дағдыларын қалыптастыруға
негізделеді;
Кейс-стади әдісі
Оқушылары шағын топта бірлесіп жағдаятты талдайды
және практикалық шешім шығарады. Ол үшін
оқушыларға болған жағдайды толық мәлімдейтін
мәтін ұсынылады.
оқушылар жағдаймен танысады, оны өздері
талдайды және проблеманы шешудің бірнеше жолын
анықтайды.
қарастырылған барлық шешімдерді бағалап,
олардың ең оңтайлысын таңдайды және оны
негіздейді
Кейс-стади әдісінің мүмкіндіктері
проблемалақ оқыту қағидаларын қолдану: шынайы
жағдаяттарды (мәселелерді) шешу мүмкіндігі, топ
болып ортақ проблеманы талқылау мүмкіндігі,
шынайы өмірге қатысты шешім қабылдауды
баламасы (байқап көру).
проблеманы шешудің логикалық бірізділігін құру, өз
көзқарасын дәледеу;
командада жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру;
бір-бірімен қарым-қатынас жасау дағдысын дамыту;
пресс-конференция, таныстырылым жасау дағдысын
ұштау;
сұрақ қою, талдау, жауабын дәлелдеу/негіздеу
қабілетін дамыту.
Кейс-стадидің жіктелуі
Иллюстрациялық оқу жағдаяты, нақты бір тәжірибелік мысал
(жағымды да, жағымсыз да) арқылы оқушыларды дұрыс шешім
қабылдау алгоритміне үйретуді көздейді;
Проблема анықталған кейс - оқу жағдаяты: нақты бір уақыттағы
орын алған жағдаятқа байланысты проблемалар толық анықталып
беріледі; мақсаты жағдаятты зерделеу және өз бетінше шешім
қабылдауды үйрету;
Проблема анықталмаған кейс - оқу жағдаяты: мұнда жағдаятқа
байланысты статистикалық мәліметтер, қоғамдық көзқарастар мен
билік өкілдерінің пікірлері мен бағалары, т.б. беріледі, мақсаты
өздігінен проблемаларды анықтап, белгілі жағдайларға байланысты
проблеманың шешу жолдарын ұсынуды ұйымдастыру;
Тәжірибелік жаттығу кейсі: нақты орын алған проблемалық жағдаят
беріледі де одан шығу жолын табу қажет болады, кестің мақсаты –
проблеманы шешу жолдарын іздеу.
Кейсті орындаудың 5 кезеңі
1-кезең - Жағдаятпен танысу;
2-кезең - Негізгі проблеманы анықтау, жағдаятқа
нақты қатысы бар маңызды факторларды,
нысандарды, кейіпкерлерді, т.б. анықтау;
3-кезең - «Миға шабуыл» арқылы талдайтын негізгі
тақырыпты/мазмұнды анықтау;
4-кезең - Жағдаяттың бірнеше шешімін белгілеу,
олардың нақты салдарын талдау;
5-кезең – кейстің шешімі– нақты бір шешімді таңдап,
қорытындыға келу, шешімді негіздеу, оның
артықшылығын дәлелдеу.
Кейс қолдану: оқушының әрекеті
Дайындық: дайын кейс іздеу немесе өзі кейс
құрастыру, оны талдауға қажетті сұрақтарды қою
(оқу мақсатына сәйкестігін сақтау, оқушылардың
мүмкіндіктерін, қызығушылығын, топтың
ерекшелігін есепке алу керек);
Мұғалімнің сыныптағы қызметі: кіріспе және
қорытындылау сөздері, шағын топтағы
талқылауды бақылау/қадағалау/басқару,
оқушылардың таныстырылымын ұйымдастыру
және бағалау (уақытты басқару-time management).
Білімі көп адам құралы көп ұста секілді, не істеседе

Өзін-өзі бағамдау келістіріп істейді
А.Байтұрсынов

Рефлексиялық
күнделік:
Білім
алушылардың өзіндік
реттелуі арқылы 1. Оқуды жақсартатын тиімді оқыту және оқу
тәсілдерін түсіндіру.
оқуын басқару үшін 2. Белсенді оқудың маңызын ашып көрсету.
белсенді оқу 3. Оқушылардың өзін-өзі реттеу арқылы
ұйымдастырудың оқуының мәнін түсіндіру.
маңызы

Ұқсас жұмыстар

Ықшамсабақ жаттығуын жоспарлау

Қызыл түсті асық

Сапаға жол

Оқыту үшін бағалау

Жаңа форматтағы мұғалім

Оқыту кезеңі

Кейбір оқушылар

Кері байланыс мұғалім оқушы

Диалогтік оқыту жолдары

Біліміне сай бағалау

Пәндер