Өзін - өзі тәрбиелеудің қосымша әдістері

Презентация қосу

Өзін-өзі тәрбиелеу – адамның өз тұлғасын
қалыптастыруға, өмірдегі өз орнын өзі белгілеуіне, өзін-өзі
дамытуға, өз қабілеттерін өзі іске асыруға бағытталған
мақсатты, саналы, жүйелі түрде өздігінен жүргізетін іс-әрекеті.
Өзін-өзі тәрбиелеу тәрбие процессінің құрамды белігі және
тұлғаның өзін-өзі дамытуындағы ең маңызды күш болып
саналады.
Тәрбиелеу мен өзін-өзі тәрбиелеу бір педагогикалық
өрісте орналасып, тұлғаны қалыптастыру деген тұл-ас
процесстің екі жағы болып саналады. Әр-бір педагог тек
тәрбиенің заңдылықтарын біліп қана қоймай, сонымен қатар
өзін-өзі тәрбиелеудің әлеуметтік-психологиялық
механизмдерін жақсы түсінуі керек.
Адамның өзін-өзі тәрбиелеуі оңайлықпен қолға
түспейді. Жеткіншек санасының оянуы, оның өзіндік
«менін» сезіне бастауы Абай тілімен айтқанда, кісінің
өзіне-өзі ұдайы есеп беруінен, өзін-өзі аңғара, байқай
алу қабілетінен көрінеді.
Адамның өзін-өзі тәрбиелеуі жан мен тәнді
үнемі шынықтырып, жаттықтырып отыруды тілейді.
Өзіңнің жан дүниеңе терең үңіліп, дұрыс-бұрыстың
аражігін ажыратудың өзі, меніңше, үлкен өнер. Сол
өнерді игеріп, ерекше табандылық, шыдамдылық пен
төзімділік таныта білген адамдар тарихта да көптеп
кездеседі: ескі заманның аты шулы шешені Демосфен,
америкалық соқыр, мылқау, керең Эллен Келлер,
француз суретшісі Анри Ренуар, атақты композитор
Бетховен, украин жазушысы Леся Украинка, керең,
соқыр, мылқау ғалым Олеся Скороходова..тізе берсең
мұндай тұлғалар жетерлік.
Әр адамның жан дүниесі – ерекше сырлы, жұмбақ әлем. Біздің
рухани байлығымызды жетілдіріп, бойымыздағы кемшіліктерден
арылтатын ең күшті қару да тек адамның өз ерік-жігері екені сөзсіз.
Әдетте, өзін-өзі тәрбиелеуді көбіне ұнамсыз жайды сезініп,
сонымен күресуден бастайды. Біреуі – бойындағы берекесіздіктен,
екіншісі – дөрекіліктен, үшіншілер – бойындағы тұйықтықтан,
ұялшақтықтан арылғысы келеді. Бұл тізімді жалғастыра берсек,
шегіне жетуіміз екіталай сияқты.
Өзіңді тәрбиелеу үшін алдымен мақсат қойып, күш-жігер
жұмсап, өзіңді-өзің бақылап, өз ісімізге талдау жасап отырғанымыз
абзал. Ал психолог мамандар өз кезегінде өзін-өзі тәрбиелеудің
бірнеше әдістерін көрсеткен. Олар – өзін-өзі сендіру, тексеру, жазалау.
Осы мәселе төңірегінде М.Жұмабаев: «Адамның өзін-өзі тексеруі
оның
Сухомлинский: «Өзіңді-өзің бағындыруға, өзіңе-өзің
билік көрсетуге кішкентайыңнан үйрен. Құлқың соқпаған,
бірақ қажетті істі атқаруға өзіңді көндіре біл. Тиістіні
тындыру – ерік, қайраттың бірінші қайнар бұлағы», – деген
екен. Ал біз қазіргі қоғамда сол бұлақтың тамшысынан
қаншалықты нәр алудамыз?!
1. Жеке міндеттеме - белгілі мерзім 3. Өзіндік есеп беру - қоғамдық жұ –
аралығында өзі атқаратын мінде- мысты атқару, баланың өз
ттерді таңдап алып, есеп ұқсас іс-қылығына жауаптылығы, жол –
өзін-өзі міндеттеу әдісі. Оны бала өз дастарымен тәжірибе алмасуы.
кемшілігін жою үшін қолданады.

2. Өз іс-қылығына талдау жасау - 4. • Өзін-өзі бақылау – кемшіл –
өзінің кейбір қылықтарына сын іктерін болдырмау үшін
көзбен жағымды мінез-құлықтарын
қарап, себебін білгісі келуі, дамыту мақсатында күнделік
оны жоюға тырысуы. жүргізу.
Өзін-өзі тәрбиелеудің қосымша әдістері:
►Өзін-өзі сендіру. Оқушы өзін жақсы ұстап, жаман қылық жасамауға сендіреді.
Темекі тартуды қойғысы келетін адам "Мен енді темекі тартпаймын" - деп, өзіне-өзі
сенімді түрде әркез айтуы тиіс.
► Өзін-өзі сынау әдісі - дөрекілігі үшін өзін қатты сөгіп, сынға алу. Өз тарапынан
мұның мәдениетсіздік, жексұрындық екенін, тәрбиелі адамның ондай іс істемейтінін,
әбден өзі арылғанша қайталап айтумен болады.
► Өзін-өзі тәрбиелеуде - өзін ойша өзгенің орнына қою арқылы өзгемен санаса
білудің (эмпатия) үлкен тәрбиелік мәні бар.
► Өзін-өзі жазалау әдісі - алдына қойған міндетті орындау, ауытқымау. Мысалы, 9-
сынып оқушысы қызықты киноға баруға билет алады. Алдында сабағына шала
әзірленіп, екі алып қала жаздағаны ойына оралып, келесі сабаққа жөнді әзірленбегені
есіне түсіп кинодан бас тартады.
► Қайта тәрбиелеу - тәрбиелік ықпалдар жүйесі барысында құлықтық даму мен іс-
әрекеттегі ауытқуларды түзетіп, қоғамның моральдық талаптарына сай тұлға
сапаларын қалыптастыру.
Қайта тәрбиелеу тұлғаның мотивтері мен қажеттіліктерінің, сезімдері мен
еркінің, түйсіктерінің, іс-әрекеті мен мінез-құлқының әлеуметтік-психологиялық өзгеру
процесі, қиын балалардың орынды сапаларын қалпына келтіру, педагогикалық
тұрғыда қараусыз қалған балалардың жүріс-тұрысындағы кемшіліктердің орнын
еңбектегі, спорттағы және басқа іс-әрекеттегі нәтижелермен толтыру.
Өзін-өзі тәрбиелеудің құрамды бөлімдері:

1.өз кемшілігіне сын көзбен 2. өзін-өзі тәрбиелеудің
қарау, мақсат қою. бағдарламасын жасау..

5.өзін-өзі бақылау.

3. аутотренинг - жеке
тұлғаның
4. әдістерін анықтау.
өзінежаттығу жүйесін
әзірлеуі.
Өзіне баға беру - мінез-құлықтарының кемшіліктерін
жою үшін баланың өзін-өзі тәрбиелеуі. К.Д.Ушинский
жасаған өзін-өзі тәрбиелеу ережелері:
• Өте сабырлылық, тіпті болмағанда, сыртқы
сабырлықты сақтау.
• Турашылдық.
• Ойлы әрекет.
• Шешімділік.
• Өзің туралы қажет болмаса, бір сөз айтпау. Санасыз
бос уақыт өткізбеу.
• Не істесең де еріктісің, бірақ, кездейсоқ істен сақ бол.
• Қажетті немесе керекті іспен ғана айналыс,
көрсеқызар болма.
• Бітірген ісіңе еш уақытта мақтанба.
• Әркез ағыңнан жарылма, өз ісің туралы өзіңе жауап
беріп отыр.
• Бұл журналды ешкімге көрсетуші болма.

Ұқсас жұмыстар

Тәрбие процесінде өзін - өзі тәрбиелеу мен қайта тәрбиелеу

ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА ФАКУЛТТЕТІ

Психология пәнінің теориялық және методологиялық негізі, ғылыми негізі

Тәрбиелеу мен оқыту әдістері

Мектеп тәрбие жүйесі ретінде

Психикалық өзін-өзі реттеу және оның түрлері

Тәрбие процесі

ӨЗІН - ӨЗІ ТАНУ АДАМ ТАНУ ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР ЖҮЙЕСІНДЕ

ӨНЕР факультеті

Педагогикалық зерттеу әдістері

Пәндер