РАУШАНГҮЛ ТҰҚЫМДАСЫ ЖАПЫРАҚТАРЫ

Бөріқарақат пен раушангүлділер тұқымдасы

Т а қ ы р ы б ы :

Бөріқарақат (Вerberіdaceae) - қос жарнақтылар тобына жататын көп жылдық шөптесін өсімдіктер, мәңгі жасыл бұталар.

Солтүстік жарты шардың қоңыржай және субтропиктік аймақтарында өсетін 14 туысы, 650-дей түрі белгілі. Қазақстанда 3 туысы (бөріқарақат, бұланмүйіз, торсылдақ), 12 түрі бар.

Кәдімгі бөріқарақат немесе Зерек

(лат. Berberis vulgaris)

КӘДІМГІ БӨРІҚАРА-ҚАТ

БҰТАҚТЫ

ЖАПЫРАҒЫ: СПИРАЛЬ ТӘРІЗДІ

ҰЗЫНДЫҒЫ: 1-2 М ЖЕТЕДІ.

ЖЕМІСІ - ҚЫЗЫЛ ТҮСТІ, СОПАҚША МИУА.

Гүлдері - қос жынысты Гүлшоғыры шашақ, масақ тәрізді топталып, кейде жеке-жеке орналасады

КӘДІМГІ БӨРІҚАРАҚАТ

Барбарис түрлері:

Кореялық бөріқарақат

Іле бөріқарақаты

Тунберг бөріқарақаты

Мәңгіжасыл түрлері: жасыл жапырақты, қызылқоңыр жапырақты және мол жемісті, ұсақ жапырақты болады. Ал, биіктігіне қарай бөріқарақат он шақты топқа бөлінеді. Олардың арасында биіктігі 30 см болатын және 3 метрден асатын үлкен бұталыларын да кездестіруге болады.

Раушангүл тұқымдасы (Rosaceae) - қос жарнақты бұта, ағаш тәріздес бір не екі жылдық өсімдік.

100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.

Раушангүл тұқымдасы жапырақтары: күрделі, кезектесіп орналасады, бүтін жиекті, қосалқы жапырақшалы Гүлі: қос жынысты, кейде дара жынысты, жеке-жеке не топтанып орналасқан. Гүл құрылысы: күлтесі бесеу, аталығы мен аналығы көп, гүлқоршауы көбіне екі қатарлы. Таралуы: жел және жәндіктер арқылы тозаңданады.

Раушангүлділер тұқымдасы

Қызыл алма

Раушан гүлі

Итмұрын

Бадам (лат. Prunus dulcis, бұрын - Prunus amygdalus немесе Amygdalus communis) - раушангүлділер тұқымдасына жататын жеміс (бадам жаңғағы) ағашы не әсемдік үшін өсірілетін бұта.

Ауа райы бір қалыпты жылы болатын және субтропиктік аймақта, орта азия мен Моңғолияда, Қытайдың орталық таулы аудандарында бадамның 40-қа жуық жабайы түрі өседі. ТМД-де мұның 16 түрі бар, оның екеуі жеміс үшін өсіріледі.

Бадам - жылу мен жарық сүйгіш әсемдік, қуаңшылық пен аязға да төземдінің өзі қыста 26-27°С суыққа тәзеді, ал шырын жүрген кезде гүл жаратын бүрі 19°С суықта тіршілігің тоқтатады. Сондай-ақ гүл жаруы аяқталар кездегі 2°С, ал жеміс салар кездегі 1°С суықтық бадамның одан әрі өсуіне зор зиян тигізеді.

Бадамның көп тараған сорттары: Десертный, Ялтинский, Никитинский-62, Лангедок (Оңт. Франциядан әкелінді), Дрейк, Нонпарель (Калифорниядан әкелінді), Никитский урожайный, Чуянгинский - 51, Р. Консайский-565

Өзбек бадамы

Грузиялық бадам

Десертный бадам

Нонпарел бадамы

Қарапайым бадамның биіктігі 6-10 м, жемісі тәтті не қышқылтым, дәнінде 72 % майы бар. Дәні тағам өнеркәсібінде, майы дәрі дайындау үшін пайдаланылады. Бадамды тұқымынан өсіруге не вегетативтік жолмен көбейтуге болады.