Көмірсулардың алмасуы

Көмірсулар

Орындаған: Сағыналиев Ш. Рамазанова Р. Хайрулина Л. Текебаева А. Мұхажанов Ж. Хамитова А.

ТОП 18-15

Тексерген:Имангалиева Ж. К.

Алматы Технологиялық Университеті

Жоспар

Көмірсу деген не?

Көмірсулардың қызметі

Ашылу тарихы

Көмірсулардың алмасуы

Жіктелуі

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Көмірсулар

Көмірсулар - химиялық құрамы Сm(H2O) n яғни көмірсутек+су, аты осыдан шыққан формуласымен өрнектелетін табиғи органикалық қосылыстар класы. Көмірсулар - химиялық құрамына қарай үлкен екі топқа бөлінеді: мономерлік көмірсулар немесе моносахаридтер және полимерлік Көмірсулар- молекуладағы моносахаридтік қалдық санына байланысты олигосахаридтер мен полисахаридтерге бөлінетін Моносахаридтердің конденсация өнімдері.

Көмірсулардың қызметі

Олар биологиялық үрдістерге қажетті энергиямен қамтамасыз етеді.

Ағзадағы жүретін метаболизмдегі синтезделетін аралық немесе соңғы өнімдер үшін бастапқы материал болып табылады.

Көмірсуларға өсімдіктердің құрғақ затының 80% -ы, жануарларда 20%-ы сәйкес келеді.

Адам тамағының шамамен 70%-ы көмірсудан тұрады.

Ашылу тарихы

Адамдар көмірсуларды өте ерте кезден бастап қолданып келеді, ең бірінші адам танысқан көмірсу (дәлірек айтқанда көмірсу қоспасы) бал болған.

Қант қамысының Отаны солтүстік-батыс Үнді-Бенгалия. Еуропалықтар қант қамысымен Александр Македонскийдің б. з. д 327 ж. жорықтары нәтижесінде танысқан.

Крахмал гректерге ертеден белгілі болған.

Қант қызылшасындағы қантты таза күйінде 1747 ж. неміс химигі А. Маргграф алған.

1811 ж. орыс химигі Кирхгоф алғаш рет крахмалды гидролиздеп глюкоза алған.

Алғаш рет глюкозаның дұрыс эмпирикалық формуласын 1837 ж. швед химигі Я. Берцеллиус ұсынды. С6Н12О6

Көмірсуларды формальдегидтен Са(ОН) 2 қатысында синтездеуді 1861 ж. А. М. Бутлеров жасады.

Көмірсулар алмасуы

Глюкозадан гликогеннің түзілуін- гликогеногенез деп атайды.

Организмде гликогеннің 2/5 немесе 150 гр поренхимасында қор ретінде жиналады. Гликогеннің тағы да 2/5 немесе 150 гр бұлшықеттерде, қалған 1/5 басқа органдарға жиналады.

Қандағы глюкозаның мөлшері азайса гликоген қоры ыдырап қандағы мөлшерін нормаға айналдырады. Бұл процесс- гликогенолиз деп аталады.

Көмірсулардың жіктелуі

Көмірсулар = қантты заттар

Жай

(СН2О) n, мұнда n=3-9

моносахаридтер

Күрделі

Дисахаридтер

С12Н22О11

Полисахаридтер

Сx(Н2О) y

глюкоза

фруктоза

галактоза

С6 - гексозалар

рибоза

дезоксирибоза

С5 - пентоза

сахароза

лактоза

мальтоза

2 гексозалар

крахмал

гликоген

целлюлоза

хитин

полигексоза

Көмірсулардың молекулалық массасы артқан сайын, олардың суда ерігіштігі азаяды және дәмінің тәттілігі де кемиді.

Моносахаридтер - Пентозалар

Рибоза

Дезоксирибоза

Моносахаридтер - гексозалар

Глюкоза Фруктоза Галактоза

Полисахаридтер

Целлюлоза (жасунық) - табиғатта кең таралған: өсімдік ұлпалары содан құралған. Мақта, фильтр қағазы - целлюлозаның (96% -ке дейін) ең таза түрлері. Ағаштың ең негізгі құрам бөлігі - целлюлоза.

Глюкозаның химиялық қасиеті

Көпатомды спирт ретіндегі қасиеттері

( - ОН топқа байланысты),

2. Альдегид ретіндегі қасиеттері

( -СОН топқа байланысты),

3. Глюкозаның өзіне тән қасиеттері.

Глюкозаның өзіне тән қасиеттері

1) Спирттік ашу

С6Н12О6 → 2СН3-СН2ОН + 2СО2↑

Этил спирті

2) Сүт қышқылдық ашу

С6Н12О6 → 2СН3-СНОН -СООН

Сүт қышқылы

3) Май қышқылдық ашу

С6Н12О6 → С3Н7СООН + 2Н2↑ + 2СО2↑

4) Толық тотығуы

С6Н12О6 +6О2 → 6Н2О + 6СО2

Көмірсу алмасуының бұзылуы

Қантты диабетте гликоген алмасуының бұзылуы осы аурудың негізгі белгісі болып саналады. Ұйқы безіндегі Лангерганс аралшаларының В-жасушаларынан бөлініп шығатын инсулин гормонының тапшылығы нәтижесінде глюкозаның гликогенге айналу үрдісі бұзылып қанда қант мөлшері көбейіп кетеді (гипергликемия) және олар зәрмен шыға бастайды (глюкозурия ) . Бауырдағы гликоген мөлшері төмендеп кетіп, оның орнын май басады. Осыған байланысты бүйрек шумағында сүзілу үрдісі күшейіп, бүйрек сүзгісінің негізгі мембранасы қалыңдап, капиллярлар арасындағы жасушалар (мезангий жасушалары) көбейе бастайды. Бұл өзгерістерді диабетке байланысты капиллярараралық гломерулосклероз дейді. Зәрмен бөлініп шығып жатқан глюкозадан бүйрек өзекшелерінің эпителиінде гликоген синтезделе бастайды, сол үшін бұл жасушалардың көлемі үлкейген, цитоплазмасы ақшыл арнайы бояғанда құрамында гликоген барлығы анықталады.

Гликопротеидтер алмасуының бұзылуы.

Гликопротеидтерге муцин мен мукоидтар кіреді, оларды шырышты және шырышқа ұқсас заттар деп атайды. Көптеген патологиялық жағдайларда тіндер мен жасушаларда шырыш істеп шығару үрдісі бұзылады. Асқазан шырышты қабатындағы бездердің тітіркенуі нәтижесінде секреция үрдісі күшейіп асқазанның ішкі қабатын шырышты зат жауып жатады (гиперсекреция) . Егер шырышты заттар тиісті мөлшерден кем пайда болса, олар ылғалдап тұрған шырышты қабықтар құрғап қалады (гипосекреция) . Мысалы, Шегрен синдромында көздің шырышты қабығы құрғап, содан сон ол жер қабынады (кератоконъюнктивит) .